Είδαμε τη «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» του Γκαετάνο Ντονιτσέττι, σε σκηνοθεσία Κέιτι Μίτσελ

Δεν είναι απλώς μια διαφορετική, «φεμινιστική» Λουτσία. Ούτε απλώς μια τολμηρή παράσταση. Η συμπαραγωγή της ΕΛΣ με τη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου που είχαμε την τύχη να απολαύσουμε και στην Ελλάδα είναι, πέρα από οτιδήποτε άλλο, ένα μάθημα σκηνοθεσίας για κάθε επίδοξο «νεωτεριστή» του είδους... Μια παράσταση που μας έμαθε πώς ένα μελόδραμα του 19ου αιώνα μπορεί στα χέρια μιας ταλαντούχας σκηνοθέτριας να  «συμπληρωθεί», χωρίς να προδοθεί στο ελάχιστο το πνεύμα του συνθέτη. Πώς από ένα δημοφιλέστατο, αλλά ελάχιστα αληθοφανές λιμπρέτο όπερας, μπορεί να αναδυθεί ένα ρεαλιστικό δράμα με συναρπαστικούς χαρακτήρες.

Στη σκηνοθεσία της Μίτσελ, οι δραματουργικές παρεμβάσεις δεν γίνονται χάριν εντυπωσιασμού. Έχοντας μελετήσει προσεκτικά και σε βάθος την πλοκή του δράματος, η αγγλίδα σκηνοθέτρια δίνει τη δική της εκδοχή προσθέτοντας «παρασκηνιακές» αλλά καθοριστικής σημασίας λεπτομέρειες που ερμηνεύσουν συμπεριφορές και δικαιολογούν πράξεις − κυρίως της κεντρικής ηρωίδας.

Η «Νύφη των Λαμμερμούρ» το ιστορικό μυθιστόρημα του σερ Ουόλτερ Σκοτ, πάνω στο οποίο βασίζεται το λιμπρέτο της όπερας του Ντονιτσέττι, μιλά για τον έρωτα της Λουτσίας για τον Εντγκάρντο του οίκου των Ρέιβενσγουντ, τον οποίο ο αδερφός της, λόρδος Ενρίκο Άστον, μισεί θανάσιμα. Αποφασισμένος να αποτρέψει τη σχέση, διαβάλλει τον αγαπημένο της και την υποχρεώνει να παντρευτεί τον Αρτούρο Μπάκλω, υπογράφοντας ένα προσυμφωνημένο γαμήλιο συμβόλαιο. Την ώρα της τελετής καταφθάνει ο Εντγκάρντο και πιστεύοντας ότι η Λουτσία τον έχει προδώσει, την καταριέται. Εκείνη χάνει τα λογικά της, φονεύει τον Αρτούρο και καταρρέει. Πληροφορούμενος τον θάνατο της αγαπημένης του, ο Εντγκάρντο αυτοκτονεί.

Το έργο, αν και καλοφτιαγμένο, παρουσιάζει κενά στο υπόβαθρο της ιστορίας της Λουτσίας. Παραδοσιακά «αρσενική», η αφήγηση του Σκοτ δεν μας δίνει παρά ελάχιστα στοιχεία να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση της τραγικής ηρωίδας, τη διαδρομή της προς την παραληρηματική τρέλα. Εδώ λοιπόν έρχεται η Μίτσελ να συμπληρώσει τα κενά προσθέτοντας με μια ιδιοφυή σκηνοθετική ιδέα, τη γυναικεία οπτική στην αφήγηση.

Τοποθετεί την ιστορία  στα μέσα του 19ου αιώνα, εποχή που γράφτηκε η όπερα του Ντονιτσέττι, τονίζει τα γοτθικά στοιχεία του έργου −για πολλούς το gothic novel είναι ένα «θηλυκό» λογοτεχνικό είδος− και χτίζει με ατμοσφαιρικούς φωτισμούς και δυνατές εικόνες ένα σκοτεινό, αιματοβαμμένο θρίλερ που καθηλώνει. Χωρίζει τη σκηνή στα δύο και δίπλα στην κύρια δράση, μια δεύτερη, βουβή δράση, συμπληρώνει την πρώτη, την επεξηγεί,  «αναγκάζοντάς» μας να δούμε με τα μάτια μας τι πραγματικά συμβαίνει στη ζωή και στην ψυχή της Λουτσίας. Το σοκ που βιώνει στην ψυχή και στο σώμα της μια γυναίκα που ερωτεύεται για πρώτη φορά − στην εκδοχή της Μίτσελ η Λουτσία είναι έγκυος από τον Εντγκάρντο. Τη λαχτάρα της να παρακάμψει τα εμπόδια για να συναντήσει τον αγαπημένο της, συμμαχώντας με την έμπιστή της υπηρέτρια − μοναδική γυναίκα μέσα σε ένα κόσμο ανδρών. Τον τρόμο της από τα φαντάσματα του παρελθόντος που την καταδιώκουν. Την ασφυκτική πίεση που δέχεται από τα αρσενικά μέλη του στενού της περιβάλλοντος, να υποκύψει σε μια ακόμα σύμβαση. Τα πολλαπλά σωματικά και ψυχικά της τραύματα που την οδηγούν στο φόνο, την τρέλα και την αυτοκτονία...

Για να λειτουργήσουν όμως όλες αυτές οι ενδιαφέρουσες προσθήκες, υπάρχει μια αναγκαία προϋπόθεση: Η σοπράνο που ενσαρκώνει τον χαρακτήρα της Λουτσίας να διαθέτει όχι μόνο εξαιρετικά φωνητικά προσόντα −αναμενόμενο για έναν τέτοιο ρόλο− αλλά και γερή υποκριτική.

Κι εδώ ήρθε η αναπάντεχη έκπληξη. Στην πρώτη της αναμέτρηση με αυτόν τον εξαιρετικά απαιτητικό ρόλο η Χριστίνα Πουλίτση μας έδωσε ακριβώς τη Λουτσία που θα ήθελε να γνωρίσουμε η Κέιτι Μίτσελ. Ακολουθώντας πιστά τις σκηνοθετικές της οδηγίες απελευθέρωσε από μέσα της δυνάμεις που ίσως και η ίδια να μη γνώριζε ότι διαθέτει. Μπήκε με ορμή και τόλμη στο πετσί του ρόλου και θριάμβευσε πλάθοντας με τη γλώσσα του σώματος και την απίστευτης άνεσης κολορατούρα φωνή της, μια ηρωίδα εκρηκτική, γεμάτη δυναμισμό αλλά και βαθιά συναισθηματική. Μια καταπιεσμένη γυναίκα που επαναστατεί και, μη μπορώντας να αντιδράσει διαφορετικά, βυθίζεται στην απόγνωση και την τρέλα.

Στη «Λουτσία ντι Λαμμερμούρ» οι λάτρεις της όπερας απολαμβάνουν τη μουσική του Ντονιτσέττι, περιμένοντας τη στιγμή της κορύφωσης, που δεν είναι άλλη από τη «σκηνή της τρέλας». Η Χριστίνα Πουλίτση όμως κατάφερε κάτι μοναδικό. Από τη στιγμή που άνοιξε η αυλαία μέχρι το συγκλονιστικό φινάλε −η Λουτσία με κομμένες φλέβες μέσα σε μια μπανιέρα που ξεχειλίζει νερό και αίμα− ήταν αδύνατον να πάρουμε τα μάτια μας από πάνω της − είτε τραγουδούσε είτε όχι. Και βέβαια, στη «σκηνή της τρέλας» η ερμηνεία της ήταν απλά καθηλωτική...

Αλλά και η συμβολή του υπόλοιπου καστ δεν ήταν μικρή. Δίπλα στη Χριστίνα Πουλίτση είχαμε την τύχη να απολαύσουμε τον τενόρο Αλεξέι Ντόλγκοφ στο ρόλο του Εντγκάρντο και τον βαρύτονο Μάρκο Καρία στο ρόλο του Ενρίκο, δύο εξαιρετικές φωνές με εντυπωσιακή σκηνική παρουσία. Ο Χριστόφορος Σταμπόγλης στο ρόλο του πάστορα Ραϊμόντο μας χάρισε για μια ακόμα φορά μια στιβαρή ερμηνεία, ενώ η Θεοδώρα Μπάκα ως Αλίζα −στην εκδοχή της Μίτσελ η υπηρέτρια της Λουτσίας ένας ρόλος-κλειδί− έπλασε έναν υποδειγματικό χαρακτήρα με τη φωνή της, κυρίως όμως με τις σιωπές της.

 Η ορχήστρα της ΕΛΣ υπό τον Γιώργο Πέτρου ακολούθησε με ακρίβεια τη δεξιοτεχνική μελωδική γραφή του Ντονιτσέττι, συμβάλλοντας καθοριστικά στη θριαμβευτική επιτυχία της παράστασης.

Με μια κουβέντα: Θα χαρούμε πολύ να διαψευστούμε σύντομα από τις παραγωγές που θα ακολουθήσουν, αλλά μέχρι στιγμής, η Λουτσία ντι Λαμμερμούρ είναι το αρτιότερο και πιο συναρπαστικό ανέβασμα  όπερας στη νέα εποχή της Λυρικής...