Αναστάσιος Ζουγανέλης: Στο δίπολο «ζωή-θάνατος» είναι χτισμένη ολόκληρη η ύπαρξη

Για τους ονειροπόλους αυτός ο κόσμος είναι αφόρητα παράλογος. Έχεις δύο επιλογές: να προσαρμοστείς ή να φύγεις. Τι επιλέγεις; Η Τζούλι και ο Όγκαστ οι χαρακτήρες του θεατρικού έργου «Νορβηγία», που βασίζεται στο “Norway Today” του Igor Bauersima επιλέγουν την πιο αμετάκλητη μορφή φυγής: το θάνατο. Ταξιδεύουν έως τη Νορβηγία για να τον συναντήσουν. Και εκεί, στο απόλυτο λευκό του Τρόμσο ανακαλύπτουν τους δύο ακρογωνιαίους λίθους της ανθρώπινης ύπαρξης: από τη μια υπάρχει η ζωή, από την άλλη ο θάνατος, στη μέση η συνειδητοποίηση ότι το ένα οδηγεί απαρέγκλιτα στο άλλο. 

Ναι, το κείμενο του πολυβραβευμένου Igor Bauersima σε βάζει σε σκέψεις. Όλα τα ερωτήματα που άσκησε η ανθρωπότητα στον εαυτό της θα περάσουν από το κεφάλι σου. Ταυτόχρονα όμως, θα έρθει και ένα ακόμα, πιο σύγχρονο: υπάρχει ένα σαφές όριο ανάμεσα στον εικονικό και στον πραγματικό κόσμο; Κι αν όχι, τότε τι είναι αυτό που ζούμε; Ο Αναστάσιος Ζουγανέλης, σκηνοθέτης της παράστασης μας έδωσε κάποιες απαντήσεις. Για να λάβετε τις υπόλοιπες, πρέπει να δείτε τη δουλειά του κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στο Από Μηχανής Θέατρο.

Έχετε σπουδάσει σκηνοθεσία στη σχολή Σταυράκου και έχετε ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Η στροφή στο θέατρο πότε έγινε; Γιατί αποφάσισατε να ασχοληθείτε μαζί του;
Πράγματι έχω σπουδάσει κινηματογράφο, αλλά ανέκαθεν μου άρεσε να παρακολουθώ θέατρο αλλά και άλλες μορφές παραστατικών τεχνών. Βλέπω το θέατρο σαν ένα μέσο επικοινωνίας με παρόμοιο κοινό που θα είχα ή θα έχω στο μέλλον, στο σινεμά. Σαν έναν σπουδαίο και διαρκής ενεργό δίαυλο συνομιλίας με τους ανθρώπους έτσι ώστε να ανταλλάξουμε απόψεις για αυτά που συμβαίνουν στις ζωές μας. Από αυτήν την άποψη μπορώ να πω ότι είμαι ευγνώμων στο θέατρο.

Μιλήστε μας λίγο για την παράσταση. Ποια κεντρική ιδέα κρύβεται πίσω από την απόφαση δύο ανθρώπων να διασχίσουν την Ευρώπη για να πεθάνουν μαζί;
Η κεντρική ιδέα των ηρώων στο Norway Today είναι η απόφαση της Τζούλι και του Όγκαστ να τερματίσουν τις ζωές τους σε ένα «πολικό» τοπίο δίπλα από μία σκηνή, μερικά Φιορδ και αρκετό κρύο. Στην ουσία οι ήρωες αντιδρούν στην κοινωνική ασφυξία που δημιουργείται σε μία κοινωνία με επίκεντρο τους ενήλικες και όχι τα παιδιά, σε μία κοινωνία όπου βασικός στόχος παραμένει το κέρδος και οι πνευματικές αξίες ολοένα και εκλείπουν. Η Τζούλι και ο Όγκαστ στην ουσία, θέλουν να «αποδράσουν» από το σημερινό κοινωνικοπολιτικό μάτριξ που βιώνουμε και όχι να αυτοκτονήσουν.

Τι σας τράβηξε στο συγκεκριμένο έργο; Γιατί αποφάσισες να δουλέψεις πάνω σε αυτό;
Η ασύγκριτα άμεση γραφή του Bauersima και η διαχρονικότητα που πηγάζει από το συγκεκριμένο κείμενο συντέλεσαν κυρίως στο να το επιλέξω. Επίσης, την πρώτη φορά που «έπεσε» το βιβλίο στα χέρια μου, εντυπωσιάστηκα από την ασυνήθιστη πλοκή του. Η απλότητα του Bauersima και η καλλιτεχνική αφαιρετική λιτότητα της γραφής του σε συνδυασμό με την ομολογουμένως αμβλυμένη δυσκολία στη σκηνοθεσία του για πολλούς λόγους, όπως ο περιορισμένος αριθμός του καστ και ο πολύ συγκεκριμένος τόπος δημιούργησαν μια εξαιρετική πρόκληση στο μυαλό μου που δεν άργησα να αποδεχτώ.

Είμαι πολύ περίεργη για τον τρόπο που θα οπτικοποιήσετε αυτόν τον πολύ συγκεκριμένο τόπο. Μπορείτε να μας αποκαλύψετε μερικά σημεία ή τεχνάσματα;
Αυτό η αλήθεια είναι ότι θα προτιμούσα να το διαπιστώσει το κοινό παρακολουθώντας την παράσταση. Βλέπετε δεν θα ήταν σωστό να αποκαλύψω τα «τεχνάσματά» μας. Ο Κρίστοφερ Νόλαν στην αρχή του «πρεστίζ» υποστηρίζει ότι κάθε μαγικό κόλπο αποτελείται από τρεις πράξεις. Την πρώτη πράξη την ονομάζει «ένδειξη», τη δεύτερη την ονομάζει «μεταμόρφωση» και την τρίτη πράξη, εκείνη της αποκάλυψης, την ονομάζει «εντυπωσιασμό» (πρεστίζ). Αν υποθέσουμε ότι το θέατρο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ταχυδακτυλουργία, με τη συνθήκη του «εδώ και τώρα», με τη συνθήκη της αλληλεπίδρασης ταχυδακτυλουργού-ηθοποιού με το κοινό, αλλά κυρίως με την αίσθηση της μαγείας που πηγάζει και από τα δύο μέσα θα κατέστρεφα την τρίτη κατά τον Νόλαν πράξη του μαγικού. Αυτό που μπορώ να σας αποκαλύψω είναι ότι έχουμε παντρέψει τα θεατρικά μέσα (όπως τα σκηνικά) με το video installation.

Οι ήρωες της παράστασης γνωρίζονται μέσα από το διαδίκτυο. Πιστεύετε ότι ζούμε σε μια εποχή όπου ο καθένας και η καθεμία από εμάς έχει και έναν δεύτερο, εικονικό εαυτό; Κι αν ναι, τι σημαίνει αυτό για τις ανθρώπινες σχέσεις;
Νομίζω ότι οι δυνατότητες που μας δίνονται μέσα από τη χρήση του ίντερνετ είναι πραγματικά χαοτικές και πριν από λίγα χρόνια δεν θα μπορούσαμε ούτε να τις φανταστούμε. Πραγματικά έχει καλυτερέψει τη ζωή μας σε αρκετά επίπεδα. Η αμεσότητα στις καθημερινές μας επικοινωνίες, η χρηστική αξία των πληροφοριών στις ζωές μας είναι η καλή όψη του νομίσματος. Όπως πάντα όμως υπάρχει και η άλλη εκδοχή της απόλυτης δυστυχίας, της αποξένωσης, της καταπάτησης των προσωπικών μας δεδομένων που ανά πάσα στιγμή είναι διαθέσιμα σε κάθε πολυεθνική παροχής πληροφοριών στο ιντερνετ, της αντικατάστασης της (όποιας) πραγματικότητας με της εικονικής. Το αποτέλεσμα είναι, όπως πολύ σωστά αναφέρατε, να δημιουργούμε δεύτερους αλλά και τρίτους ή και περισσότερους εικονικούς εαυτούς. Η αυθαίρετη, υπερβολική και χωρίς σημαντικό λόγο πρόσβαση στην πληροφορία καταντάει να είναι απλά πληροφορία και να μην καταλήγει να γίνει ποτέ γνώση.

Δείχνει να σας απασχολεί πολύ έντονα το δίπολο ζωή-θάνατος. Και η προηγούμενη παράσταση που σκηνοθέτησατε ήταν βασισμένη πάνω σε αυτό το θέμα. Προσπαθείτε να ανακαλύψετε κάτι; Υπάρχει κάτι που δεν έχει ειπωθεί;
Στο δίπολο που αναφέρεστε είναι «χτισμένο» ολόκληρο το σύμπαν και η ίδια μας η ύπαρξη. Κατά συνέπεια, όντως, με αφορά άμεσα.Σαφώς πιστεύω ότι υπάρχουν καινούρια πράγματα να ειπωθούν πάνω στο θέμα, μιας και η αναζήτηση της αλήθειας είναι στη φύση του ανθρώπου και ποτέ δεν θα πάψει να τον απασχολεί. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να επανεξετάσουμε τους τρόπους που επιλέγουμε ατομικά αλλά και σαν κοινωνία να φτάσουμε στην αλήθεια.

Τι είναι αυτό που μπορεί να μας γλιτώσει από τον αρχέγονο φόβο του θανάτου;
Σε πρώτο επίπεδο η συνειδητότητα και η παραδοχή ότι κάποια στιγμή θα συμβεί. Ο θάνατος είναι αναγκαίο κακό ή και καλό. Σε κάποιο άλλο επίπεδο, για παράδειγμα στην αρχαία Ελλάδα, μία από της σημαντικότερες γιορτές ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Εντελώς επιγραμματικά ο λόγος τέλεσης των μυστηρίων θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν η νίκη του φόβου για τον θάνατο μέσω της πίστης στην αιώνια ζωή. Η πίστη στην αιώνια ζωή συνεπώς είναι μία εκδοχή που ενδέχεται να μας γλιτώνει από τον φόβο του θανάτου.

Τελικά ποια είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ αυτοκτονίας και αυτοθυσίας;
Ο Ντοστογιέφσκι μέσω του Κυρίλοφ υποστηρίζει ότι όποιος έχει την τόλμη να σκοτώσει τον εαυτό του γίνεται Θεός αλλά κανείς δεν τα έχει καταφέρει ούτε μία φορά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Στο ίδο έργο υποστηρίζει ότι η πραγματική αυτοκτονία γίνεται στο απόγειο μίας ζωής, όχι στην παρακμή της. Συνεπώς μπορούμε να πούμε ότι το μόνο κριτήριο που  διαχωρίζει την αυτοκτονία με την αυτοθυσία είναι το κίνητρο που διέπει την κάθε πράξη. Για παράδειγμα, πόσο διαφορετική άποψη θα είχαμε για τον Σωκράτη αν είχε επιλέξει να «αρπάξει» την ευκαιρία που είχε και να αποδράσει από τη φυλακή ή να χρησιμοποιήσει την ομολογουμένως τεράστια επιροή του για να επηρεάσει την κρίση των δικαστών και των τοπικών αρχών και να αποφύγει τον θάνατο;

Τι να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον; Θα μας αποκαλύψετε μερικά από τα σχέδιά σας;
Θα ήθελα να επιστρέψω στην ταινία που δουλεύω και έχω αφήσει πίσω λόγο των απαιτητικών προβών,ετοιμάζω κάτι στο θέατρο για την επόμενη σεζόν αλλά το βασικό πλάνο είναι να περάσω το καλοκαίρι στις Κυκλάδες. Το Αιγαίο είναι ιδανικό μέρος για να παίρνεις  αποφάσεις.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο Guide της Athens Voice