Η Άσπα Τομπούλη μιλά για το έργο του Μίσσιμα

Η Άσπα Τομπούλη μεταφέρει και σκηνοθετεί το έργο του αμφιλεγόμενου Ιάπωνα συγγραφέα Μίσσιμα γραμμένο λίγο πριν την δημόσια αυτοκτονία του. Η «Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών». Βερολίνο του 1934. Τέσσερις κεντρικοί χαρακτήρες με εξαιρετικές ερμηνείες αντιπαλεύονται σκληρά μεταξύ τους λεκτικά και ψυχολογικά σε μια κομβική ιστορική στιγμή. Ευχάριστη έκπληξη η Μαρλένε Καμίνσκι στον ενοποιητικό ρόλο της κομπέρ αλά Καμπαρέ. Ένα δύσκολο έργο που κουβαλάς μαζί σου και μετά την έξοδο από την αίθουσα. Επίπονο για τους εξαιρετικούς ηθοποιούς και ειδικά για τον Νίκο Νίκα που σηκώνει το βάρος ενός Φύρερ. Διαρκώς παρών στη σκηνή ο ίδιος ο Μίσσιμα. Εκπεσών άγγελος. Η ζωή του μια σκηνή.

Μέσα από την ιστορία της Νύχτας των Μεγάλων Μαχαιριών του 1934 το έργο αναδεικνύει μια διαδικασία τερατογέννησης και μεταμόρφωσης του Χίτλερ σε Φύρερ. Πως δραματοποιεί ο Μίσσιμα τα ιστορικά γεγονότα και πως αντιμετωπίσατε η ίδια την απόδοση αυτή 45 χρόνια αργότερα;

Την 30η Ιουνίου του 1934, ο Χίτλερ δολοφόνησε πάνω από 500 παλιούς συντρόφους, συνεργάτες και φίλους του για να γίνει ο Φύρερ, ο απόλυτος μονοκράτορας που σώριασε την Ευρώπη σε ερείπια. Ο Μίσσιμα μένει πιστός στα ιστορικά γεγονότα. Βέβαια, τα γεγονότα που οδήγησαν στην Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών είναι ο καμβάς για να δημιουργήσει το έργο του. Ή, αν θέλετε, η αφορμή. Ο Μίσσιμα ενδιαφέρεται, κυρίως, για τους μηχανισμούς της ναζιστικής εξουσίας και για τον τρόπο που λειτούργησαν τα πρόσωπα αυτής της εξουσίας. Ιδιαίτερα, ως προς τα πρόσωπα, εστιάζει επίμονα στην εθελοτυφλία και τον φανατισμό τους, την τυφλή αφοσίωση στον Φύρερ, που τους επιτρέπουν να επιζητούν με απίστευτο κυνισμό την επιβολή ενός τόσο καταστροφικού οράματος, όπως ήταν ο ναζισμός. Αυτή η οπτική του Μίσσιμα είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Και ήταν τα στοιχεία του φανατισμού, της ιδεοληψίας και της ακραίας βίας που μου φάνηκε ότι απηχούν πραγματικότητες του κόσμου στον οποίο ζούμε σήμερα και για τις οποίες ήθελα να μιλήσω μέσα από την σκηνοθεσία μου και την δραματουργική επεξεργασία του κειμένου.

Ποιος είναι ο Χίτλερ του Μίσσιμα;

Ο Μίσσιμα δεν θεωρεί τον Χίτλερ τρελό ή ψυχοπαθή. Και το κάνει σαφές μέσα στο έργο. Ο Χίτλερ του Μίσσιμα είναι ένας αριστοτέχνης θεατρίνος, που αλλάζει πρόσωπα σαν πουκάμισα και χειραγωγεί με μαεστρία τους άλλους έτσι ώστε να κατακτήσει τον στόχο του: την κατάληψη της εξουσίας.

Πως συνομιλούν με το σήμερα ο ακραίος εθνικισμός και οι μηχανισμοί της ναζιστικής εξουσίας;

Μέσα από τον φόβο. Τον φόβο και την βία που γεννάει η κοινωνική και η οικονομική εξαθλίωση, η ανεργία, η απειλή που αισθάνεται ο άνθρωπος μπροστά σε νέες, δυσβάσταχτες πραγματικότητες.

Τι σας ώθησε στην επιλογή του έργου αυτού που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα;

Το έργο μου το πρότεινε η Μαργαρίτα Δαλαμάγκα, διευθύντρια του Αγγέλων Βήμα, μέσα στα πλαίσια των έργων με θέμα την Εξουσία που ανεβαίνουν φέτος στο θέατρο αυτό. Και με ξάφνιασε. Όχι μόνο γιατί το έργο είναι γραμμένο εξαιρετικά. Αλλά κυρίως για την σαρδόνια και σκληρή ειρωνεία του, για τον τρόπο που υποσκάπτει και συχνά γελοιοποιεί τα πρόσωπα του (που είναι οι ίδιοι οι δημιουργοί του Ναζισμού: ο Χίτλερ, ο Ρεμ, ο Στράσσερ και ο βιομήχανος Κρουπ). Είχα διαβάσει έργα για τον ναζισμό και τους ναζί αλλά δεν είχα ποτέ φανταστεί ένα έργο που να εκτυλίσσεται μέσα στην καρδιά της ναζιστικής εξουσίας (στην Καγκελαρία στο Βερολίνο) όπου Χίτλερ, Ρεμ και Στράσσερ εκθέτουν τα ανατριχιαστικά τους «οράματα». Αυτή η «από τα μέσα» ματιά όπου τα πρόσωπα αυτογελοιοποιούνται και αποκαλύπτουν εν αγνοία τους την μηδαμινότητα τους, μου φάνηκε ίσως ο καλλίτερος τρόπος για να μιλήσει κανείς για ένα φαινόμενο σαν τον ναζισμό. Και χαίρομαι πραγματικά γιατί θεατές που μιλούν μαζί μας, λένε το ίδιο πράγμα.

Προσθέσατε το ρόλο της Κομπέρ που παρουσιάζει τα πρόσωπα και εισάγει το θεατή στην ιστορία.   Πως πρόκυψε η συνεργασία με την Μαρλένε Καμίνσκι;

Πρόσθεσα αυτόν τον ρόλο, γιατί με την μορφή μιας απλής αφήγησης – σχεδόν σαν παραμύθι – ήθελα να φυτέψω στην καρδιά της παράστασης την ματιά του τώρα πάνω στο τότε. Και αυτό γίνεται και με το αρχικό κείμενο της Κομπέρ και με τα τραγούδια από το Γερμανικό καμπαρέ του μεσοπολέμου που αποδίδει η Μαρλένε. Ήμουν τυχερή, όταν, μετά από πολύ ψάξιμο και απογοήτευση, μια φίλη μου πρότεινε την Μαρλένε για τον ρόλο. Σαν προφορά (είναι Γερμανοπολωνέζα), σαν εμφάνιση και σαν στυλ κουβαλάει όλη εκείνη την ατμόσφαιρα που χρειάζεται η παράσταση.

Ένα δύσκολο έργο για τους ηθοποιούς σε πολύ απαιτητικούς, σχεδόν επίπονους, ρόλους. Πως ήταν η συνεργασία σας;

Ήταν μια σπάνια συνεργασία, με όλους τους ηθοποιούς. Δημιουργική και με πολύ χιούμορ. Γελούσαμε αρκετά στις πρόβες, είναι από τα πράγματα που θα θυμάμαι από αυτή τη δουλειά.

Πως επηρεάζουν οι «επινοήσεις» του χθες το σήμερα;

Πως; Πολύ θα ήθελα να το ξέρω. Πάντως το επηρεάζουν,  χωρίς πάντα να το καταλαβαίνουμε.

Πως βλέπετε τη σημερινή πραγματικότητα;

Προσπαθώ με ανοιχτά τα μάτια.

«Ο φίλος μου ο Χίτλερ» του Γιουκίο Μίσσιμα. Σκηνοθεσία : Άσ. Τομπούλη. Ερμηνεύουν: Νίκος Νίκας, Γιάννης Ροζάκης, Κώστας Καζανάς, Βασίλης Ρίσβας, Μαρλένε Καμίνσκι.  Αγγέλων Βήμα, Σατωβριάνδου 36, Ομόνοια, 2105242211.