Η βασίλισσα Σοφία «μένει» στην Οικία Κατακουζηνού

«Η Μαρία Χατζηεμμανουήλ, για μένα η πρέσβειρα του ισπανικού θεάτρου στην Ελλάδα, είχε ποστάρει ένα βράδυ στο fb ότι μόλις είχε ανέβει ένας μονόλογος που αφορά τη βασίλισσα Σοφία. Αυτομάτως της έστειλα μήνυμα “αυτό το έργο είναι για μένα”. Μη με ρωτήσεις γιατί το έκανα. Δεν έχω απάντηση. Πάντως δεν το θέλησα γιατί είμαι φιλοβασιλικός (γέλια). Το ένστικτό μου ήταν που μίλησε. Δεν γνώριζα καν ότι το έργο ήταν γραμμένο για να παιχτεί από άνδρα ηθοποιό. 

Όταν πρωτοδιάβασα την πρόχειρη μετάφραση ομολογώ πως έπαθα έναν πανικό. Είναι ένα έργο όπου πρωταγωνιστεί η βασίλισσα Σοφία, αλλά όχι μέσω μιας μίμησης. Στην πραγματικότητα υπάρχει κάποιος στο μυαλό της που της απευθύνεται, κάνει σχόλια, την κρίνει, την προκαλεί… αλλά και ταυτίζεται, ώστε γίνεται η Σοφία. Επίσης ζωντανεύουν, διαλογικά, και πολλά σημαντικά πρόσωπα που έχουν παίξει ρόλο στη ζωή της. Όπως η Φρειδερίκη. “Μητέρα ήσασταν ένα τέρας” της λέει η Σοφία σε μια στιχομυθία που τις φέρνει σε αντιπαράθεση για το πώς πρέπει να είναι η βασιλεία. 

Τελειώνοντας το κείμενο συνειδητοποίησα πως ο συγγραφέας Ιγνάθιο Γκαρθία Μάι είναι ένας Ισπανός, που μάλλον αγαπάει την πρώην βασίλισσά του –ανεξαρτήτως αν σ’ ένα σημείο του έργου λέει “ό,τι και να λένε τα περιοδικά ο λαός δεν σε αγαπάει. Και δεν σε αγαπάει γιατί δεν σε γνωρίζει”–, και θέλει να την ερμηνεύσει. Μετά, ψάχνοντας και διαβάζοντας, κατάλαβα ότι, ναι, η Σοφία για τους Ισπανούς είναι ένα αίνιγμα, μια Σίβυλλα, και ότι η αγάπη που της δείχνουν είναι περισσότερο συμπόνια λόγω των απιστιών του Χουάν Κάρλος. Ταυτόχρονα όμως το “Σοφία” είναι ένα έργο που στέκεται κριτικά απέναντι στη μοναρχία, αναρωτιέται για το μέλλον της, αν πρέπει να συνεχιστεί και, αν αυτό συμβεί, με ποιον τρόπο πρέπει να γίνει.

Το κείμενο έχει προκύψει από “ανασκαφές” σε συνεντεύξεις, άρθρα και βιογραφίες, και ξεκινάει κάπου στο μέλλον την ημέρα της κηδείας του Χουάν Κάρλος. Μέσα σε αυτή τη συνθήκη τελετής ο συγγραφέας αναζητά το αληθινό πρόσωπο της Σοφίας. Την παρακολουθεί από το Τατόι και την παιδική της ηλικία – κομβικό σημείο η σχέση της μ’ ένα φανταστικό παιδικό φίλο της, με τον οποίο, όπως έχει πει η ίδια, συνομιλούσε μικρή κλεισμένη στη ντουλάπα. Συνεχίζει με το γάμο της το ’62 και το τι προκάλεσε η προίκα της στην Ελλάδα («οι Έλληνες ποτέ δεν σε συγχώρεσαν ότι σε μια εποχή πείνας εσύ πήρες μια τέτοια προίκα» ακούγεται στο έργο) και συνεχίζει με τη ζωή της στο ισπανικό παλάτι από το ’75 που έγινε βασιλιάς ο Χουάν Κάρλος εστιάζοντας σε κομβικές στιγμές της ζωής της σ’ αυτό. Ξεκινάει από τότε που εμφανίστηκε στην κηδεία του Φράνκο με ένα φούξια φόρεμα – “Δεν πενθώ για το θάνατο ενός δικτάτορα” λέει στο έργο, μια πολύ επαναστατική φράση, αν σκεφτεί κανείς ότι ο Φράνκο είναι αυτός που έδωσε το θρόνο στον Χουάν, ενώ υπήρχε και άλλος διεκδικητής– και φτάνει στο σήμερα. Δεν αφήνει τίποτα από έξω. Τις απιστίες του Χουάν, τις στιγμές που κινδύνευε να πέσει το παλάτι ή τα οικονομικά σκάνδαλα στα οποία έχει εμπλακεί η κόρη της Κριστίνα που ζει “εξόριστη” στην Ελβετία. “Ο Φελίπε είναι το αριστούργημά σου και η Κριστίνα ο Γολγοθάς σου και συμβαίνει το παράδοξο να τα έχεις αναθρέψει και τα δύο παιδιά εσύ” της λέει κάποια στιγμή το πλάσμα. Η Σοφία θεωρούν ότι είναι αυτή που έσωσε κάποιες φορές το παλάτι από την καταστροφή. Όλοι οι Ισπανοί πιστεύουν ότι ήταν αυτή που επέμενε να παραιτηθεί ο Χουάν υπέρ του Φελίπε μετά το σκάνδαλο που προκλήθηκε με το σαφάρι ελεφάντων στην Αφρική του Χουάν, έχοντας στο πλευρό την ερωμένη του, και μάλιστα την εποχή που η Ισπανία ήταν βυθισμένη στην οικονομική κρίση. 

Ο ίδιος ο σύζυγός της είχε δηλώσει παλιότερα “η Σοφία είναι μια επαγγελματίας!”. Και η Σοφία, στο έργο, φαίνεται ως μια γυναίκα που έζησε όλη τη ζωή της βάσει πρωτοκόλλου. Φοβερή μαθήτρια. Όταν συνομιλεί με τη Φρειδερίκη τής λέει: “Εγώ, μητέρα, το χρέος μου το έκανα. Οι άλλοι όμως;”. Είναι απίστευτο. Ψάχνοντας φωτογραφίες της με τον Λεωνίδα (σ.σ., Παπαδόπουλο, ο σκηνοθέτης) δεν βρήκαμε ούτε μία που τα χέρια της να είναι κάπως ελεύθερα. Πάντοτε ήταν στημένη. 

Ο συγγραφέας θεωρεί πως τώρα η Σοφία, που είναι και ουσιαστικά χωρισμένη, νιώθει πιο ελεύθερη, ειδικά όταν έρχεται και κυκλοφορεί χωρίς πρωτόκολλο στην Αθήνα. “Πού να είσαι τώρα;” αναρωτιέται το πλάσμα. “Σίγουρα θα περπατάς κάπου στην Αθήνα φορώντας ένα τζιν και πάνινα παπούτσια”. Πολύ πιο πριν έχει πει: “Το έχεις καταλάβει ότι έχεις ειδικευτεί να αγαπάς λαούς που δεν σε αγαπούν; Πρώτα οι Έλληνες και μετά οι Ισπανοί. Τι ιδιόρρυθμος λαός αυτοί οι Έλληνες. Πανηγύρισαν τη γέννησή σου, μετά σε εξόρισαν για να σου δώσουν χρόνια μετά το χρυσό κλειδί της Αθήνας σαν αν μην έγινε τίποτα”.

Η “Σοφία” μπορεί να είναι το πορτρέτο μια βασίλισσας κι ενός θεσμού, αλλά ταυτόχρονα είναι και το πορτρέτο μιας (με θεατρικό τρόπο) τραγικής γυναίκας. Μιας γυναίκας που έχει χαρακτηρισθεί “η πιο μόνη γυναίκα της Ισπανίας”. Αν φοβάμαι δε την αναμέτρηση με αυτόν το ρόλο; Όχι, καθόλου. Παίζοντας στο “Τρίτη στο σούπερ μάρκετ” την τρανς (και τον πατέρα της), ρόλο για τον οποίο εσείς στην ATHENS VOICE μου δώσατε το πρώτο βραβείο, συνειδητοποίησα πως αν ο σκηνοθέτης μού αφήσει περιθώρια να διεκδικήσω το χώρο μου μπορώ να αναπτύξω όλη τη λεπτότητα των αισθημάτων και την ευαισθησία που απαιτεί ένας πολύπλοκος ρόλος. Ίσως, γιατί ξέρω ποιος είμαι, και δεν προσπαθώ να προσποιηθώ κάτι άλλο. Είμαι ένας ανοιχτός άνθρωπος που μπορεί να κατανοήσει τόσο τι είναι το θηλυκό όσο και το τι είναι αρσενικό. Αυτό νομίζω με κάνει και καλύτερο πατέρα για την κόρη μου. Πριν έρθω στη Σοφία υπήρξε και ένας ακόμα περίεργος ρόλος, που έκανα ένα άφυλο πλάσμα, το οποίο πίστευε ότι είναι η Μπλανς Ντιμπουά. Μένω σε αυτούς τους δύο ρόλους, και όχι σε άλλες δουλειές μου στην Επίδαυρο ή γενικά στο θέατρο, για να επισημάνω πως δεν είναι η πρώτη φορά που αναμετριέμαι με ένα γυναικείο ρόλο. Εξάλλου είμαι ένα ψυχεδελικό άτομο που θέλγεται από “ψυχεδελικούς” ρόλους. Τώρα είμαι η Σοφία. Δεν ξέρω αν η αληθινή Σοφία με εγκρίνει, αν και δεν είναι η ουσία αυτή – ωραία θα ήταν όμως να έρθει να δει την παράσταση. Εμείς την προσκαλέσαμε». 

Δείτε περισσότερες πληροφορίες στο Guide της Athens Voice