Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος: Ήθελα ένα πολύ δυναμικό πρόγραμμα

Συναντηθήκαμε στα νέα γραφεία του Φεστιβάλ Αθηνών στην οδό Ηπίτου. Μια κίνηση εξοικονόμησης χρημάτων, αφού το προηγούμενο ενοίκιο ήταν της τάξης των 23.000 ευρώ ενώ το σημερινό 6.000. «Μας ζητάει ο προηγούμενος ιδιοκτήτης να πληρώσουμε την ανακαίνισή του, κάτι που μου φαίνεται απίστευτο» θα πει ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος. (Για την ιστορία, το κτίριο ανήκει στην οικογένεια Παναγιώτη Καμμένου.) 

Είναι πρωί της Παρασκευής. Όταν με είδε φόρεσε ένα τύπου ρωμαϊκό στεφάνι στα μαλλιά. «Να φωτογραφηθώ έτσι;» Είναι γνωστός για το χιούμορ του –και την αθυροστομία του που φέρνει σε αμηχανία τους σεμνότυφους–, το οποίο δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει ακόμα και σε ένα συνέδριο με επιφανείς θεατρολόγους. Καλεσμένος πέρυσι, έριξε κάτω από τα γέλια τους ακροατές, όταν τους ενημέρωνε για το πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης για μικρά παιδιά που έστησε με την ομάδα του στην Επίδαυρο. Οι θεατές μπορούν να αφήνουν τα παιδιά τους σε θεατροπαιδαγωγούς και αυτοί τα απασχολούν με παιχνίδια που έχουν να κάνουν με το θέμα της αρχαίας τραγωδίας ή κωμωδίας την οποία βλέπουν οι γονείς τους. Μεταξύ άλλων είπε: «Εντάξει, σίγουρα υπάρχει μια δυσκολία όταν θέλεις να εξηγήσεις στα παιδιά πώς ο Οιδίποδας πήδηξε τη μητέρα του». Παρεμπιπτόντως το πρόγραμμα είχε μεγάλη ανταπόκριση στου ξένους.

Στο αίθριο δίπλα στο γραφείο του, καθισμένος στην πολυθρόνα-μασάζ, δώρο του γιου του όταν ανέλαβε καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ. "Δυστυχώς δεν προλαβαίνω να την απολαύσω" ομολογεί.

Γνωστός για την επιτυχημένη πορεία του Θεάτρου του Νέου Κόσμου βρέθηκε πέρυσι στο κέντρο της κριτικής, καθώς μετά από τη θύελλα που προέκυψε με τον Φαμπρ, ανέλαβε το Φεστιβάλ Αθηνών. Το διεκπεραίωσε με τον καλύτερο τρόπο, αφού ως επί το πλείστον το πρόγραμμα περιελάμβανε προτάσεις που είχαν κατατεθεί στην προηγούμενη διοίκηση. Το φετινό ουσιαστικά είναι το πρόγραμμα με το οποίο δοκιμάζεται ως καλλιτεχνικός διευθυντής. Ένα πρόγραμμα με ανανεωτικά στοιχεία, νέες προτάσεις, προκλητικό και με στόχευση, που η ανακοίνωσή του γνώρισε καθολική αποδοχή με κάποιες μικρές ενστάσεις. «Φταίει ο χαρακτήρας μου που με πονάει το ένα αρνητικό στα εκατό θετικά δημοσιεύματα, ακόμα κι αν γνωρίζω πως πίσω από αυτό δεν κρύβονται τόσο αγαθές προθέσεις» θα πει. Ίσως, προς το παρόν, γι’ αυτό που μπορεί να κατηγορηθεί είναι ότι είναι πληθωρικό (126 παραγωγές), αλλά εκ του αποτελέσματος θα κριθεί και αυτό. 

Στη συνάντησή μας μάς απασχόλησε κυρίως η φιλοσοφία του προγράμματος. Θα ξεκινήσω όμως από το τέλος, όταν τον ρώτησα για την εμπειρία ενός χρόνου στο Δημόσιο. «Είναι στιγμές που αναρωτιέμαι τι κάνω εγώ εδώ. Θεωρητικά δεν είμαι κατά του Δημοσίου. Υπάρχουν όμως φορές που χρειάζεται τεράστια προσπάθεια να μη νιώθεις πως βρίσκεσαι σε αδιέξοδο, ειδικά όταν έχεις να αντιμετωπίσεις υπαλλήλους που κάνουν τα πάντα προκειμένου να μη γίνει, παρά να γίνει κάτι. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες εργαζομένων. Αυτοί που δουλεύουν αγόγγυστα, και που δυστυχώς μπορείς να τους ανταμείψεις μόνο με ένα χαμόγελο ή μια αγκαλιά, αυτοί που λουφάρουν συστηματικά εις βάρος των άλλων και αυτοί που κάνουν τα πάντα να μην αλλάξει κάτι. Για παράδειγμα, φτιάξαμε κούπες με το εικαστικό του Φεστιβάλ για να τις πουλάμε και να έχουμε ένα επιπλέον έσοδο. Μετά από ώρες συζητήσεων χρειάστηκε να υπενθυμίσω πως και οι κούπες είναι ένα καλλιτεχνικό προϊόν, άρα μπορούμε να το πουλάμε. Υπάρχουν δομικά προβλήματα, αλλά το παλεύουμε και φέτος και με το καινούργιο συμβούλιο, την κατάρτιση του οργανογράμματος κ.ά. τα πράγματα δουλεύουν πολύ καλύτερα». 

Πώς είναι να διοικεί κανείς το Φεστιβάλ; Προτιμώ να λέω ότι σκηνοθετώ μια μεγάλη παραγωγή από το να λέω ότι είμαι manager. Ξεκινάς με την επιλογή των καλύτερων που θεωρείς πως υπάρχουν στην ελληνική και διεθνή αγορά. Τις ξένες παραγωγές τις έχεις δει, οπότε με αυτές νιώθεις μεγαλύτερη σιγουριά. Για τις ελληνικές ξεκινάς με την εμπιστοσύνη στα πρόσωπα προσθέτοντας και το ενδιαφέρον που προκαλούν οι προτάσεις τους. Το αν μια παραγωγή πετύχει ή αν συναντηθεί με το κοινό δεν το γνωρίζεις. Το όλο επιχείρημα πάντως θέλει τόλμη. Θέλει συνδυασμό νέων προσώπων και γνωστών ονομάτων, αλλά και να απευθύνεται σε πολλές ομάδες θεατών.

Τι είχατε στο μυαλό σας όταν καταρτίζατε το πρόγραμμα; Το Άνοιγμα στην Αθήνα και στον Πειραιά νομίζω πως δείχνει μια πρόθεση – να εμπλέξει και τον πολίτη, εκτός του σταθερού θεατή του Φεστιβάλ, στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Δεν είναι τυχαίο που στο πρόγραμμα έχουμε εντάξει το αφιέρωμα στη Φολκσμπίνε. Η Φολκσμπίνε αυτό το κάνει χρόνια και μας δείχνει το δρόμο. Στον καταρτισμό του προγράμματος τεράστιο ρόλο παίζουν και οι συνεργάτες μου. Πιστεύω σε αυτούς, αλλά και όσους καινούργιους μπορεί να προκύψουν. Σε μία από τις παραστάσεις έχουμε συμπαραγωγό την Ελευσίνα - Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2021. Έτσι γνώρισα την Κέλλυ Διαπούλη, καλλιτεχνική διευθύντριά της. Οι γνώσεις της στο πώς μπορείς να εμπλέξεις τον πολίτη με την τέχνη είναι απίστευτες. Είναι σχολείο η τεχνογνωσία της και επειδή και γι’ αυτούς θα είναι χρήσιμη εμπειρία η συνεργασία, θα ήθελα το επόμενο άνοιγμα στην πόλη να είναι στην Ελευσίνα. Το Λύκειο της Επιδαύρου δείχνει ότι θέλουμε να συνδέσουμε την τέχνη με την εκπαίδευση... Όπως και ότι τα Επιδαύρια έχουν την κοινή θεματική «Η έλευση του ξένου» φανερώνει τη διάθεσή μας να συνδέσουμε το χθες με τα προβλήματα του σήμερα. Αυτές τις ημέρες βγαίνει η πρόσκληση ενδιαφέροντος για του χρόνου. Η θεματική της θα είναι «Πολιτεία και πολίτης»... 

Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος δίπλα στη συλλογή πιθαριών της ιδιοκτήτριας του οικήματος στο οποίο στεγάζεται  το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου

Μου περιγράφετε προθέσεις. Προσωπικά αναζητώ αυτό το συγκεκριμένο που ζητήσατε από τους συνεργάτες σας, τη φιλοσοφία στις επιλογές. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ φέρνω την ευθύνη των προσωπικών επιλογών μου. Προχθές την ίδια ημέρα εμφανιζόντουσαν σε άλλο χώρο οι Τακίμ, σε άλλο «Ο Σέξπιρ σε ένα τραπέζι» και σε άλλο μια παράσταση από το Ιράν. Συνειδητοποίησα πως όλα αυτά, τα τόσο διαφορετικά μεταξύ τους θεάματα, είμαι εγώ. Σίγουρα δεν είναι απάντηση το να πω πως με αφορά η ποιότητα. Μπορώ να πω όμως πως το Φεστιβάλ είναι Φεστιβάλ των σκηνοθετών και όχι των πρωταγωνιστών... 

Τι πρόβλημα υπάρχει με τους πρωταγωνιστές-ονόματα; Μην παρεξηγηθώ. Ο πρωταγωνιστής δεν είναι για εμένα αποδιοπομπαίος τράγος. Κάθε άλλο. Ίσως θα πρέπει να πω θιασαρχών. Αλλά και πάλι περιπτώσεις όπως τον Μαρκουλάκη –τον αναφέρω γιατί σκηνοθετεί κιόλας– χωράνε στο Φεστιβάλ. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι ο πρωταγωνιστής να ταιριάζει στο σκεπτικό μιας παράστασης. Αυτό που επίσης δεν θέλω είναι οι παραστάσεις που βλέπουν το Φεστιβάλ ως μια στάση στην περιοδεία τους. Αυτές που θέλουν να χρησιμοποιήσουν την αίγλη του έχοντας ως γνώμονα μόνο την εμπορική επιτυχία, χωρίς να διαθέτουν κάποιο πρωτότυπο χαρακτήρα. 

Πόσες ήταν οι προτάσεις που δεχτήκατε φέτος και από αυτές απορρίψατε κάποιες όχι για αισθητικούς λόγους, αλλά γιατί δεν ταίριαζαν στη φιλοσοφία; Πρώτα απ’ όλα εκτός των προτάσεων κάναμε και αναθέσεις. Οι προτάσεις ήταν 1.230 από τις οποίες οι διακόσιες ήταν από το εξωτερικό. Από τις 126 φετινές παραγωγές πάνω από το 50% είναι από τις κατατιθέμενες προτάσεις. Δεν είναι εύκολο να εξηγήσω με λόγια το γιατί μια παράσταση ταιριάζει σε ένα Φεστιβάλ ή όχι. Θα πω πως παίζει ρόλο αν προτείνει κάτι καινούργιο ή αν έχει ένα πολιτικό θέμα ή κάνει ένα κοινωνικό σχόλιο. Τα δύο τελευταία δεν πρέπει να στερούνται καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος και μπαίνουν στο τραπέζι γιατί σκέφτομαι πολιτικά – το υπογραμμίζω, πολιτικά και όχι κομματικά, κι ας κάποιοι επιμένουν να με συνδέουν με κόμματα. Όταν καλούσα κάποιον να συζητήσουμε μια πρότασή του τον ρωτούσα και τι σκοπεύει να κάνει μετά την παράστασή του. Μετρούσε αν μου απαντούσε πως θα ήθελε να τη συνεχίσει. Είναι φοβερό, αν σκεφτείς πως κάποιος δουλεύει μήνες μια παράσταση περιμένοντας να τη δουν, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο 300 άτομα. Υπάρχει και μια σκέψη να δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα όπου μια επιτροπή να επιλέγει τις καλύτερες παραστάσεις και αυτές να συνεχίζουν το χειμώνα. 

Στις παραστάσεις του Φεστιβάλ υπάρχουν πολλές που χρησιμοποιούν και ομάδες που δεν είναι ηθοποιοί. Αυτοί πληρώνονται; Όσοι συμμετέχουν σε δικές μας παραγωγές ή συμπαραγωγές πληρώνονται. Για τις παραγωγές που βρίσκονται απλά κάτω από την ομπρέλα του Φεστιβάλ δεν μπορώ να μιλήσω. 

Εκατόν είκοσι έξι παραγωγές δεν είναι ένας πληθωρικός αριθμός; Θα μπορούσα να πω πως τις παραγωγές του Ανοίγματος στην Αθήνα και τον Πειραιά πρέπει να τις ξεχωρίσουμε, αλλά δεν θα το κάνω. Οι λόγοι που μας οδήγησαν σε αυτή την απόφαση ήταν δύο. Με τα περσινά γεγονότα ο θεσμός σχεδόν απαξιώθηκε, οπότε ήθελα ένα πολύ δυναμικό πρόγραμμα. Με δεδομένο ότι δεν είμαστε της λογικής ενός προγράμματος με τρανταχτά μόνο ονόματα μπορέσαμε να δώσουμε γύρω στα τέσσερα εκατομμύρια σε περισσότερες παραγωγές. Είναι ένα πείραμα και την απάντηση αν ήταν επιτυχημένο θα μπορώ να τη δώσω στο τέλος. 

Το Φεστιβάλ όμως χρειάζεται τα εισιτήρια. Πώς θα στηριχτούν τόσες παραγωγές; Κάνοντας την αυτοκριτική μου καταλαβαίνω πως υπάρχει ένα πρόβλημα, αφού πλέον οι θεατές εξαιτίας των οικονομικών προβλημάτων υποχρεώνονται, εκ προοιμίου, να κάνουν αυστηρή επιλογή. Αν, για παράδειγμα, θεωρήσουμε πως είναι ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό που του αρέσει ο μοντέρνος χορός, άραγε σε πόσες παραστάσεις μπορεί να πάει; Από την άλλη υπάρχει και μια διεύρυνση του κοινού. Σήμερα που μιλάμε υπάρχουν παραστάσεις που δεν πάνε καλά στην προπώληση –κάτι που με ενδιαφέρει να μάθω ώστε να ζητήσω από το Γραφείο Τύπου την ενίσχυσή τους, κι ας είναι άλλος ο οικονομικός διευθυντής– και άλλες που γίνονται sold out. Το σίγουρο είναι πως το Φεστιβάλ πρέπει να έχει πλέον και ως δεδομένο πως μέχρι τον Ιούνιο παίζει δυναμικά η Στέγη και πως πρέπει να υπολογίζει και το ΚΠΣΙΝ. Δεν είναι πλέον ο μόνος παίχτης, γι’ αυτό πρέπει να έχει έναν καθαρό χαρακτήρα. Πάντως το πρόβλημα με τις 126 παραγωγές θεωρώ πως το έχουν περισσότερο οι επαγγελματίες θεατές.  

Οι σκηνοθεσίες σας τόσα χρόνια, κυρίως στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, δείχνουν το τι θέλετε στο θέατρο. Δεν υποπτεύεστε πως αυτό μπορεί και να λειτουργήσει ως δόλωμα για μια πρόταση που θα κολακεύει τις αναζητήσεις σας; Μπορεί να έχει συμβεί, όμως δεν το βλέπω έτσι. Χάρηκα που είδα στις προτάσεις πως απασχολούν πολλούς σκηνοθέτες  κοινωνικά θέματα. Δεν είμαι από αυτούς τους καλλιτεχνικούς διευθυντές που θα πουν πως δεν μου αρέσει κάποιος σκηνοθέτης ή ηθοποιός περισσότερο από κάποιον άλλο – και όποιος το έχει πει λέει ψέματα. Πιέσεις δέχομαι (σ.σ. την ώρα της κουβέντας το τηλέφωνό του χτύπησε τρεις φορές, μάλλον για να του κάνουν πρόταση για του χρόνου), δουλεύω στην Αθήνα χρόνια, έχω συνεργαστεί με πολλούς, γνωρίζω ακόμα περισσότερους και με γνωρίζουν. Δεν είναι εύκολο το «όχι», αλλά μπορείς να το πεις όταν μπορείς να το εξηγήσεις. Εξάλλου το Φεστιβάλ δεν τελειώνει φέτος, όπως και οι ενδιαφέρουσες προτάσεις...