Άφιξις: μια διαφορετική ανάγνωση του τέλους της Οδύσσειας

Αφετηρία της παράστασης είναι δύο ραψωδίες της “Οδύσσειας”, η Φ΄ (αποσπασματικά) και η Χ΄ (ολόκληρη). Αυτές οι ραψωδίες της μνηστηροφονίας περιγράφουν το αγώνισμα με το τόξο από τους μνηστήρες, την εμπλοκή του Οδυσσέα σε αυτό και τη συμπλοκή του με τους πρώτους, όπου και σκοτώνει 108 άνδρες.

Η μη δυνατότητα να επιστρέψει κανείς είναι η δική μας ανάγνωση σε αυτές τις δύο ραψωδίες, η οποία σίγουρα δεν συμπίπτει με τη σχολική ανάγνωση. Ο Οδυσσέας εκδικείται και όλα τελειώνουν με ένα ονειρεμένο... ηλιοβασίλεμα στο Ιόνιο για το βασιλικό ζευγάρι.

Ο Οδυσσέας για εμάς είναι ένας ξένος όταν επιστρέφει στο ίδιο του το σπίτι. Έχει χάσει την ουσία της ύπαρξής του καθοδόν. Στη παράστασή μας ο Οδυσσέας σκοτώνει προκειμένου να αφανίσει ό,τι μαρτυράει την πολύχρονη απουσία του. Για να ξανασυνθέσει τη ζωή και την ταυτότητά του. Όταν επιστρέφει ο Οδυσσέας έχει εξελιχτεί μια ζωή εν τη απουσία του και δεν μπορεί να γεμίσει το κενό. Είναι πια ένας άλλος και μόνο ως μνήμη ζει το προηγούμενο.

Αυτή μπορεί να είναι η δική μας ανάγνωση, αλλά δεν πιστεύω πως δεν είναι βάσιμη. Ο Όμηρος έχει ξοδέψει χιλιάδες στίχους για να περιγράψει τις προηγούμενες περιπέτειές του και του δίνει μόνο ένα τρίστιχο για να περιγράψει τι νιώθει όταν φτάνει στο νησί. Είναι μια συγκλονιστική λεπτομέρεια.

Επιπλέον δεν μπορείς να μη σκεφτείς το πώς θα τελείωνε η Οδύσσεια, αν δεν παρέμβαινε η Αθηνά. Με έναν εμφύλιο εκδίκησης από μέρους των συγγενών των μνηστήρων. Ο μύθος λέει επίσης πως ο Οδυσσέας έφυγε μετά από την Ιθάκη στην Ήπειρο, όπου παντρεύτηκε μια άλλη γυναίκα με την οποία έκανε και γιο.

Η δική μας παράσταση είναι ένα υποκειμενικό πλάνο του Οδυσσέα – εκτός από μικρά χορικά όπου υπάρχει αντικειμενική αφήγηση. Ό,τι βλέπουμε είναι μέσα από τα μάτια του. Χώρος, άνθρωποι, πράξεις…  Υπάρχουν τρεις ζώνες αφήγησης: ευθύς λόγος (αναπαράσταση), αφήγηση του ρόλου (δραστική αλλά όχι αναπαραστατική) και η αντικειμενική. Σε πρόσωπα έχουμε τον Οδυσσέα, την Πηνελόπη, τον Τηλέμαχο, τη θεά Αθηνά, τον Εύμαιο και δύο μνηστήρες. 

Οι θεατές καθώς μπαίνουν στο χώρο, πριν αρχίσει η παράσταση, ακούν λόγια της Πηνελόπης. Όμως 140 θεατές, που θα έχουν δηλώσει από πριν ενδιαφέρον, θα ξεκινήσουν από το λιμάνι, όπου θα συμβεί ένα δρώμενο, και μέσα από ένα μονοπάτι θα καταλήξουν στο θέατρο. Σε αυτή την πορεία οι ηθοποιοί μας θα αφηγούνται κομμάτια από προηγούμενες ραψωδίες. Είναι ένα παιχνίδι, με την έννοια της επιστροφής, σε ατμόσφαιρα γιορτής, πολύ διαφορετική από την ατμόσφαιρα της καθ’ αυτό παράστασης.

7-8/7 Συμπαραγωγή: Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου & Ομάδα ΠΥΡ. Περισσότερες πληροφορίες στο greekfestival.gr/gr/home

Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Δικαίος, Δέσποινα Κούρτη, Αλέξανδρος Λογοθέτης, Μαίρη Μηνά, Γιώργος Μπινιάρης, Αργύρης Ξάφης, Γιώργος Παπαγεωργίου