Θεατρο - Οπερα

Σαν Παναγία της Καταστροφής

«Τιτάνες» του Ε. Λασκαρίδη στο Φεστιβάλ Αθηνών - Πειραιώς 260 (Ε)

Πολλοί σύγχρονοι καλλιτέχνες στην Ελλάδα έχουν επιλέξει μια πιο κριτική στάση απέναντι στις πολιτισμικές τυποποιήσεις. Η τάση αυτή δεν θα πρέπει να θεωρείται ανίσχυρη πρακτικά, δεδομένου ότι αναδεικνύει τη δυνατότητα μιας ριζικής αλλαγής, θέτοντας εν αμφιβόλω τις διάφορες πολιτισμικές βεβαιότητες και κανονικότητες. Ειδικότερα όμως, όταν το παραγόμενο πολιτισμικό προϊόν παρουσιάζεται με σαρωτική δυναμικότητα (αισθητική και ιδεολογική), τότε πραγματικά μπορούμε να ελπίζουμε σε μια ολική υπονόμευση του διαμορφωμένου πολιτισμικού κατεστημένου που στηρίζεται σε prêt–á–porter πρωτοπορίες και κατασκευασμένους μύθους για εγχώρια κατανάλωση.

Ο Ευριπίδης Λασκαρίδης είναι ένας από τους ελάχιστους μεγάλους καλλιτέχνες που μας έδωσε η Νέα Γενιά δημιουργών, επειδή ακριβώς το έργο του (μέσα στη συγκλονιστική ιδεολογική εικαστικότητα και τεχνική τελειότητά του) διαθέτει ιδιότυπη πρωτοτυπία. Κι αν συναντάται με τις διεθνείς τάσεις και αισθητικές μόδες, αυτό συμβαίνει από πραγματική συγγένεια με τον δεσπόζοντα αντι-Λόγο της ετερότητας, που αναδιαμόρφωσε την Τέχνη του Θεάτρου τις τελευταίες δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου που η ομάδα Osmosis του Λασκαρίδη διέπρεψε στην 13η Διεθνή Έκθεση Prague Quadrennial of Performance Design and Space το 2015, και από τότε άρχισε πραγματική διεθνή καριέρα με σημαντικές συνεργασίες.

Σε μια χώρα όπου όλοι θέλουν να κάνουν μια περφόρμανς (ακόμα και για τη θεία τους τη Μαριγούλα) παραβλέποντας την τεχνική απαιτητικότητα του είδους, η δουλειά του Λασκαρίδη διαλύει κάθε παρόμοια εθνική αυταπάτη. Πιο συγκεκριμένα, η ποιητική της Όσμωσης ορίζεται από δύο λειτουργικούς παράγοντες που είναι, πρώτον, η εξωπραγματική μεταμόρφωση του ανθρώπινου σώματος και της σκηνής (για τη δημιουργία μιας θεμελιώδους απομάγευσης από τη γοητεία του όμορφου και του προφανούς)· και δεύτερον, η γελοιοποίηση ως ειρωνική μεγέθυνση ή και επιθετική παραμόρφωση όλων των στοιχείων της παράστασης.

Στην ουσία, δεν πρόκειται για σουρεαλιστική κωμικότητα αλλά για μια βαθιά καλλιτεχνική επιθυμία απομάκρυνσης από τα κανονικά «σχήματα». Ταυτοχρόνως, η επαναλειτουργοποίηση των κωδικών του θεάτρου προκύπτει με τον τρόπο ενός κωμικοτραγικού οικοδομισμού που στοχεύει εικαστικά και νοηματικά στην κατασκευή μιας εικόνας της (σπαραγμένης) ανθρώπινης Ύπαρξης που αντιστέκεται.

Ο Λασκαρίδης έχει (κυριολεκτικά) κατασκευάσει μια γυναικόμορφη σκηνική περσόνα, τη δική του Αφροδίτη, εμπνευσμένη από την παλαιοερωτική Αφροδίτη του Willendorf με τα συναισθηματικά φορτισμένα σεξουαλικά όργανα (όπως τα είδαμε στα Relics και αλλού). Η φαλακρή, όμως, Αφροδίτη των Τιτάνων με το ροζ δέρμα, τη σουβλερή μύτη, τις κωμικές περούκες και την πράσινη αστραφτερή μίνι τουαλέτα από κουρτίνα των 80s, έχει χάσει τους ερωτικούς σωματικούς υπερτονισμούς και είναι έγκυος με μια περίεργη (υπαρξιακή) εγκυμοσύνη. Η Αφροδίτη αυτή κραυγάζει, συρίζει, κρώζει, ψελλίζει με τη γλώσσα των πουλιών σε κωμικό falsetto, παίρνει αφελείς ερωτικές πόζες, κάνει κωμικές μούτες τραγουδώντας, επιδεικνύεται σαν κοκέτα και χαμογελάει στον Κόσμο της με μια υποτακτική ευαισθησία που την άφησε βορά στα μάτια των ανθρώπων. Την ακολουθεί ένας μαυροντυμένος με καλυμμένο πρόσωπο άντρας (ο τόσο εύστοχος σκηνικά Δ. Ματσούκας) σαν kokken από το Καμπούκι και ταυτοχρόνως σαν ενοχλητικό και εξίσου ευεργετικό παρακολούθημα της ύπαρξής της, το οποίο τις πιο πολλές φορές περπατάει και χορεύει σε εφιαλτικού τύπου slow motion.

Η Αφροδίτη του Λασκαρίδη είναι ένα υβριδικό πολυεπίπεδο σώμα, κατασκευασμένο με την ειρωνεία μιας τεχνικότητας που θέλει να αποσταθεροποιήσει κάθε καθιερωμένο νόημα για το φύλο και τη Γυναίκα μέσα σε έναν κόσμο όπου μόνο εχθρικές δυνάμεις επενεργούν για να την συνθλίψουν. Είναι ένα queer σώμα, το οποίο ενσαρκώνει τη ρευστότητα των ταυτοτήτων και προοικονομεί μια νέα υπαρξιακή κατάσταση που θα ανατείλει για να ανατάξει κάθε ασφαλή βεβαιότητα.

Η Αφροδίτη του Λασκαρίδη είναι μια «κανονική» γυναίκα που σιδερώνει τα μαλλιά της ακούγοντας σκυλάδικα, σκουπίζει με τη συνοδεία των Τεσσάρων Εποχών του Vivaldi, πηγαίνει να εξομολογηθεί σε glory-hole από φελιζόλ, αλλά κυρίως χτυπάει τις πόρτες των εραστών της για να παραμείνουν κλειστές και να την καταπλακώσουν. Οι έρωτές της παραμένουν ανανταπόδοτοι και το μόνο που αποκομίζει είναι ένα μακρύ σουβλάκι ή ένας εντοιχισμός της στα υλικά του κόσμου της, με τα οποία παλεύει.

Το πιο σημαντικό ιδεολογικά στοιχείο του έργου αυτού είναι ότι δεν παρουσιάζει ως δυστοπία έναν κόσμο που έρχεται, αλλά έναν ενύπαρκτο κόσμο που πεθαίνει. Σαν Παναγία της Καταστροφής, η Τιτάνια αυτή Αφροδίτη αποθεώνεται με το σκουπιδένιο χρυσό φωτοστέφανό της και το πλαστικό της μπούστο, για να γεννήσει τον Υιό του δικού της Θεού (του Θεού των Αδερφών, των Αναγάπητων και των πάλαι ποτέ Ανώμαλων, που θα ανατάξουν τον κόσμο και την Άνθρωπο προς τη Βασιλεία μιας Ηθικής της Ασέβειας). Κι έτσι από το αισθητικό και κοινωνικό trash χτίζεται επιθετικά μια νέα Δομή.

Η δραματουργία του Λασκαρίδη και του Α. Μιστριώτη είναι ένα ιδεολογικό μνημείο Νέας Δραματουργίας, και τα κοστούμια του Α. Μέντη έξοχα, όπως πάντα.

Η παράσταση ήταν πέρα από όλα αυτά ένα τεχνικό επίτευγμα συντονισμού μουσικής, ηχητικών περιβαλλόντων, ηχητικών εφέ, φωτισμών και φωτιστικών εφέ από μια σπουδαία ομάδα καλλιτεχνών (μουσική σύνθεση - ηχητικός σχεδιασμός: Γιώργος Πούλιος / ηχητική εγκατάσταση: Νίκος Κόλλιας, Κωνσταντίνος Μιχόπουλος / σχεδιασμός φωτισμών: Ελίζα Αλεξανδροπούλου / φωτιστική εγκατάσταση: Κωνσταντίνος Μαργκάς, Γιώργος Μελισσαρόπουλο). Η απόλυτη θεατρική όσμωση με μείζον ιδεολογικό κεφάλαιο.