H Άντζελα Μπρούσκου μιλάει για την «4.48 Ψύχωση»

Ο μονόλογος της Σάρας Κέιν «4.48 Ψύχωση» έγινε μια παράσταση για τέσσερις γυναίκες. Τρείς ηθοποιούς και μια μουσικό που συμμετέχει ζωντανά στη σκηνή. Υπολογίστε και μια κάμερα που διεισδύει σ’ ένα κατακερματισμένο κόσμο. Η σκηνοθέτρια Άντζελα Μπρούσκου εξήγησε τους λόγους που το έργο της Κέιν αρέσει στους έλληνες θεατές.

«Θα περίμενε ‒ίσως‒ κάποιος τώρα που ήρθε η άνοιξη και ζέστανε ο καιρός πως μπορεί και να μειωνόταν το ενδιαφέρον για το έργο της Σάρα Κέιν ‒ γιατί θεωρείται σκληρό και σκοτεινό και ίσως δεν θα ταίριαζε στη διάθεση που προκαλεί ο ήλιος και η ζέστη. Όμως σήμερα που μιλάμε, παραμονή της πρωτομαγιάς, ημέρα Κυριακή είναι σχεδόν γεμάτο το θέατρο κι ας παίζουμε στις 19.30. Για του λόγου το αληθές να σημειώσω πως η παράσταση πήρε παράταση. Τελικά πιστεύω ότι έχει υπερισχύσει της άποψης πως πρόκειται για ένα έργο που σε στέλνει κατευθείαν στην κόλαση, το ότι είναι ένα έργο με μια σπάνια ομορφιά, συγκίνηση και ποιητικότητα.

Αναφέρομαι στην ποιητικότητα γιατί πώς διαφορετικά να χαρακτηρίσεις ένα έργο που περιέχει φράσεις όπως “Να θυμάσαι το φως και να πιστεύεις στο φως/ Τίποτα δεν έχει μεγαλύτερη σημασία/ Μια στιγμή διαύγειας πριν από την αιώνια νύχτα/ Μην με αφήνετε να ξεχάσω” ή “Σταμάτα να κρίνεις από τα φαινόμενα και βγάλε ένα σωστό συμπέρασμα”; Πολλές φορές καθώς το διάβαζα είχα την αίσθηση πως διαβάζω στίχους. Γι’ αυτό και επέλεξα να το σκηνοθετήσω δίνοντας και χώρο στη μουσική. Η Nalyssa Green έχει γράψει πρωτότυπη μουσική και τραγούδια. Δεν μπήκε τυχαία να γεμίσει κενά, αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά σε ό,τι συμβαίνει επί σκηνής.

Το “4.48 ψύχωση” είναι ένα μανιφέστο του σύγχρονου ανθρώπου. Ένα υπαρξιακό μανιφέστο, αλλά καθόλου εσωστρεφές έργο. Ο λόγος του είναι προφητικός καθώς περιγράφει την σκληρότητα της καθημερινής βίας που ζούμε σήμερα είτε ως θεατές είτε στην πραγματικότητά μας. Ασχολείται επίσης και με την απελπισία του έρωτα. Τη σχέση με το σώμα, το φύλο, αλλά και την έλλειψη συμφιλίωσης με το περιβάλλον και την ύπαρξή μας. Ή από την άλλη με το τι συμβαίνει όταν η κοινωνία δεν σε αποδέχεται και προσπαθεί να σε υποτάξει στους δικούς της όρους.

Δεν είναι περιστασιολογική περίπτωση η ηρωίδα της Κέιν. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που νιώθουν διαφορετικοί και πιέζονται να αποδεχτούν τα όρια, που βάζουν οι άλλοι. Η Σάρα Κέιν είχε πολύ θυμό εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο την αντιμετώπιζαν. Και αυτό πρέπει να το λάβει κανείς υπόψη του, γιατί είναι βασικό συστατικό στα έργα της. Ταυτόχρονα γνωρίζουμε ότι όταν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να δράσει ‒γιατί είναι και πολύ δύσκολο αυτό‒ τότε είτε θα σκληρύνει αποφασίζοντας να κλείσει τα αυτιά του και να συνεχίσει τη δουλειά του είτε να νιώσει περισσότερο αδύναμος και εκτεθειμένος στη βία της ζωής. Η Σάρα Κέιν ήταν ένας άνθρωπος που δεν άντεξε. Ήταν ένα πρόσωπο που έπασχε εξαιτίας όσων έβλεπε και ένιωθε.

Το κείμενο το διάβασα πριν από είκοσι χρόνια, την εποχή που είχε μόλις αρχίσει να ακούγεται το όνομά της. Δεν είναι κακό να ασχολείσαι με κάποιον συγγραφέα που είναι στη μόδα, το θέμα είναι όμως να μην το κάνεις γιατί είναι στη μόδα και δεν σε ενδιαφέρει το τι λέει ‒ κάτι που συμβαίνει στην Ελλάδα. Θυμάμαι πως ένιωσα συγκλονισμένη όταν ήρθα σε επαφή με αυτό το λόγο. Ίσως, γιατί είχα ανάγκη να διαβάσω κάτι τόσο ωμό, πρωτότυπο και ευφυές. Δεν το είδα μόνο ως θεατρικό κείμενο, αλλά και ως έκφραση όσων σκεφτόμουν εκείνη την εποχή. Το ότι είναι ένα τρομερό κείμενο οφείλεται και στο γεγονός ότι δεν είναι προϊόν μιας αυτόματης γραφής, αλλά προέκυψε μετά από πολλές διορθώσεις.

Ο μόνος ‒ίσως‒ λόγος γραμμένος από ελληνίδα συγγραφέα και που έχει μια εκλεκτική συγγένεια με το λόγο της Κέιν είναι αυτός της Μαργαρίτας Καραπάνου. Είχαμε ανεβάσει παλιά το «Ναι» και τώρα νιώθω πως το χιούμορ και η ειρωνεία είναι σχεδόν παρεμφερή και στα δύο έργα.

Τελικά αυτό που καταλαβαίνω πως με ελκύει περισσότερο στο “4.48 ψύχωση” είναι η αλήθεια του. Γιατί μας κάνει να αισθανόμαστε και μας επιστρέφει στη ρίζα της ζωής».

4.48 Ψύχωση και Ψυχανάλυση…

Την Πέμπτη 4 Μαΐου, το Θέατρο Δωματίου και η Άντζελα Μπρούσκου υποδέχονται μεταξύ των θεατών του «4.48 Ψύχωση», ψυχαναλυτές για να παρακολουθήσουν το συγκλονιστικό, τελευταίο έργο της Σάρα Κέιν. Μετά το τέλος της παράστασης, θα ακολουθήσει συζήτηση με τις καλλιτέχνιδες και το κοινό, σε συνεργασία με την Ψυχαναλυτική Βιβλιοθήκη της Αθήνας (μέλος του δικτύου FIBOL).

Στη συζήτηση θα πάρουν μέρος οι: Δημήτρης Αναγνώστου, “Η ρητορική επάρκεια του εκφων-όντος σώματος”, ( ψυχίατρος, σπουδαστής Κέντρου Ψυχαναλυτικών Ερευνών, μέλος Ψυχαναλυτικής Βιβλιοθήκης της Αθήνας), Ντόρα Περτέση, “Κραυγή και σιωπή”, και Μαρίνα Φραγκιαδάκη, “Μια περιπλανώμενη ελευθερία”, ( Ψυχαναλύτριες, μέλη της Νέας Λακανικής Σχολής και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης, διδάσκουσες ΚεΨΕ, Υπεύθυνες Ψυχαναλυτικής Βιβλιοθήκης της Αθήνας).

Σκηνοθεσία-μετάφραση-κάμερα-σχεδιασμός χώρου: Άντζελα Μπρούσκου

Παίζουν: Άντζελα Μπρούσκου, Παρθενόπη Μπουζούρη, Κωνσταντίνα Αγγελοπούλου, Nalyssa Green

Ως 14/5, Θησείον, ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ, Τουρναβίτου 7, Ψυρρή, 2103255444.