Αυτό που μετράει συνήθως στις θεατρικές ομάδες είναι η κλισαδούρα: «Περνάμε καλά στις πρόβες και αυτό το εισπράττει το κοινό». Και ναι, φυσικά, ισχύει. Τουλάχιστον για την ομάδα του Γιώργου Καλογερόπουλου που ανεβάζει παραστάσεις «εκτός κέντρου» αν και η σωστή έκφραση θα ήταν «εκτός μέσου». Υπάρχει μία ακρότητα στις δουλειές της ομάδας που περιλαμβάνει νύφες με μούσια, ηρωίδες-στερεότυπα θείας, drama queens και πρωταγωνίστριες από παλιές ελληνικές ταινίες, τύπους off-beat και κλαρινογαμπρούς, ήρωες και χαμίνια. Και άλλους. Και όλοι αυτοί μαζί, στο τέλος, μοιάζει σαν να πηγαίνουν παραλία. Και αυτό το εισπράττει το κοινό.Τέτοιες ιστορίες, απόλυτα αληθινές αλλά μέσα από το πρίσμα του εμπνευστή της παράστασης Γιώργου Καλογερόπουλου, είναι το νέο έργο «Ζωή (βασισμένη σε αληθινά γεγονότα)» που ανεβαίνει από τη Δευτέρα 1η Μαϊου (και κάθε Δευτέρα) στο θέατρο Σταθμός του Μεταξουργείου.
Τσιγκλισμένοι από τα promo τους και από τα «αυτοβιογραφικά» στοιχεία του έργου που αποτελείται από τραυματικές εμπειρίες όλων των συντελεστών – ακόμα και των τεχνικών, για παράδειγμα, αναζητήσαμε τον Γιώργο Καλογερόπουλο και του θέσαμε μερικές ερωτήσεις.
Πώς φτάσατε στο σήμερα; Θα θέλαμε μία εξιστόρηση της πορείας σας.
Ξεκίνησα με τη μουσική. Άρχισα από μικρός να γράφω τραγούδια, στην αρχή για να βρίσκω ευκαιρίες να τα τραγουδώ και στη συνέχεια από καθαρή ανάγκη έκφρασης. Άρχισα να γράφω και στίχους και βρέθηκα το 2008 στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης. Πολύ ωραία εμπειρία και πραγματικά ήταν μια αρχή για πολλά πράγματα που συνέβησαν στην πορεία. Εκεί γνώρισα την εξαιρετική στιχουργό μας, Λίνα Νικολακοπούλου και σε καλλιτεχνική διεύθυνσή της κυκλοφόρησε το πρώτο μου τραγούδι, με τη φωνή της Δήμητρας Παπίου. Στη συνέχεια, πάλι σε καλλιτεχνική διεύθυνση της κυρίας Νικολακοπούλου, κυκλοφόρησε ένα διαδικτυακό σινγκλ με δύο τραγούδια μου.
Το θέατρο πάντα ήταν η τεράστια αγάπη μου, γιατί περιέχει όλες τις τέχνες. Έτσι, αποφάσισα μια μέρα, από το πουθενά, και έχοντας τον πολύ καλό μου φίλο Νίκο Γεωργίου να μου δείχνει τον δρόμο, καθώς και την αγαπημένου μου Δέσποινα Σολκίδου να υπομένει τις δύσκολες οδηγίες μου, να κάνω την πρώτη μου παράσταση. Ήταν ένα μικρό, δεκαπεντάλεπτο έργο σε ένα φεστιβάλ που διοργάνωσε το C.A.M.P.
Μετά, ήρθαν άλλες τέσσερις παραστάσεις, στις οποίες έγραψα κείμενα, μουσικές, στίχους και τις σκηνοθέτησα. Νιώθω ότι έχω υπάρξει ευλογημένος, γιατί μέχρι τώρα είχα εξαιρετικούς συνεργάτες, οι οποίοι με στηρίζουν και συμπορεύονται μαζί μου, σε ότι παλαβό μου κατέβει στο κεφάλι.
Τελευταία, από ανάγκη και λίγη, καλώς εννοούμενη ζήλια, άρχισα να παίζω κι εγώ και πραγματικά αισθάνομαι υπέροχα. Ναι, έχουμε λίγο χρόνο, πρέπει να προλάβουμε να κάνουμε όσα περισσότερα μπορούμε.
Πολυσχιδής καλλιτέχνης. Ποια απ’όλες τις καλλιτεχνικές σας δραστηριότητες σας υπερισχύει μέσα σας; Και με ποιόν τρόπο;
Σας ευχαριστώ πολύ για αυτήν την ερώτηση, την κάνω συχνά στον εαυτό μου.
Νιώθω ότι βρίσκομαι σε ένα ξέφωτο, που γύρω-γύρω ανοίγονται πολλοί δρόμοι. Έτσι, κάθε φορά, ανάλογα με την περίοδο και τις εξωτερικές συνθήκες, διαλέγω το δρόμο που μοιάζει πιο όμορφος και προχωράω. Είναι ευλογία που συμπορεύονται μαζί μου και τα αγαπημένα μου παιδιά (έτσι τα λέω, χαϊδευτικά), αλλά θα μιλήσω για αυτά αργότερα.
Πολλές φορές, ο δρόμος έχει διακλαδώσεις, περνάμε από τη μουσική στη ζωγραφική, από τη σκηνοθεσία στη συγγραφή και από τα ρούχα στα σκηνικά. Πιστεύω ότι στις μέρες μας, η τέχνη πρέπει να είναι συνολική. Άρα, σαν να λέμε ότι σημασία έχει ο προορισμός (κλισέ). Άλλωστε, υπάρχουν εικοσιοχτώ χιλιάδες τρόποι διαφορετικοί να πει κανείς το ίδιο πράγμα.
Ποιες είναι οι επιρροές σας; Θεατρικά υπάρχει ένα έντονο στοιχείο camp στις παραστάσεις σας. Τι γνώμη έχετε για το camp σαν στιλ;
Η μάνα μου, η γιαγιά μου, η αδερφή μου, η γειτόνισσα, ο σπιτονοικοκύρης, η ομάδα μας. Έχω την τύχη να περιβάλλομαι, ή τουλάχιστον έτσι να πιστεύω, από εξαιρετικές φυσιογνωμίες, οπότε η έμπνευση είναι παντού: Στις ταινίες, στη μουσική, στο σπίτι, στο δρόμο, στη “ζωή” (συγγνώμη, κάνω γκρίζα διαφήμιση, χεχε). Πραγματικά, όπου και να κοιτάξεις, υπάρχει μια έκρηξη ζωής και πραγμάτων. Το πρωί διαβάζουμε Σαραμάγκου και το βράδυ τρώμε βλέποντας Αννίτα Πάνια και καμένα βίντεο στο YouTube. Εξαιρετική αυτή η μεταλλακτική ιδιότητα του ανθρώπου. Το παν είναι να βρίσκουμε τη σκόνη της στιγμής και να εισπνέουμε γερά, για να φτερνιστούμε την αλήθεια.
Τώρα, όσο για την αισθητική και τη λογική του camp, είναι η πρώτη φορά που επιχειρούμε να αντλήσουμε υλικό από ζωντανές εικόνες και εύχομαι να πάει καλά. Αλλά όχι, δε μ’ αρέσουν οι ταμπέλες, δε θα το έλεγα ούτε camp, ούτε devised. Μια ωραία και μεγάλη συζήτηση, που κατέληξε σε γέννα θα το ονόμαζα.
Παρ’ όλα αυτά, οι τεχνικές του devised και η χρήση βιωματικών αναφορών στο θέατρο με ενδιαφέρουν και μ’ αρέσουν πολύ, αρκεί να μη γίνονται αφορμή για κάποιους σκηνοθέτες να ενστερνίζονται το υλικό και τις απόψεις ανθρώπων που κοπιάζουν και να μην τους αποδίδουν τα εύσημα. Άρα, όπως κάθε μορφή έκφρασης, είναι και αυτή μια πολιτική θέση και πιστεύω ότι ο χειρισμός της θα έπρεπε να είναι όσο λεπτός της αρμόζει.
Θα λέγατε ότι οι παραστάσεις σας περιέχουν ακτιβισμό; Και γιατί;
Ο ακτιβισμός είναι μια αρκετά σημαντική υπόθεση και δε νομίζω ότι χαρακτηρίζει απόλυτα το έργο μας. Θέλω να πω, ότι υπάρχει, φυσικά, σαν έννοια στο μυαλό μας, αλλά δεν είναι αυτοσκοπός και είναι κρίμα να χαρακτηρίσουμε τη δουλειά μας έτσι, καθώς θα μείωνε το έργο και τον κόπο που κάνουν πολλοί άνθρωποι για να καλυτερέψει ο κόσμος.
Ναι, υπάρχουν σε πολλά επίπεδα στόχοι να μιλήσουμε και να πολεμήσουμε για την ισότητα, την αγάπη, την ελευθερία και τα πραγματικά δικαιώματα της ύπαρξης, αλλά δεν πιστεύω ότι κάνουμε κάτι παραπάνω από αυτό που θα έπρεπε. Ζούμε σε εξαιρετικά σκοτεινούς καιρούς, οι επιθέσεις στη διαφορετικότητα κάθε είδους αυξάνονται και οι άνθρωποι χάνουν τον δρόμο τους και βουτάνε στον βούρκο του νεοφασισμού. Οι σκεπτόμενοι άνθρωποι, και πόσο μάλλον όσοι θέλουν και έχουν την ευκαιρία να ασχολούνται με την τέχνη, πρέπει να παλεύουν με νύχια και με δόντια ώστε να σταματήσει αυτό το σκοτάδι.
Άρα, ναι, ακτιβισμός, αλλά για μένα η σωστή λέξη θα ήταν “σεβασμός.”
Πώς βλέπετε τη θεατρική πιάτσα στην Αθήνα; Πώς μπορεί η θεατρική αποκέντρωση να λειτουργήσει μέσα σε μία αγορά που ασφυκτιά και πασχίζει;
Η Αθήνα είναι μια μεγάλη πόλη και το θέατρο είναι από τα δυνατά της στοιχεία. Μεταξουργείο, Κυψέλη, Γκάζι, Βουκουρεστίου, Πλάκα, σε όποια περιοχή του κέντρου και να πας, παντού θα υπάρχει ένα θέατρο. Και παράγουμε τόσο θέατρο! Είναι μεγάλη χαρά. Όσο υπάρχουν άνθρωποι και όσο αυτοί εξελίσσονται, τόσο θα υπάρχει το θέατρο και θα επεκτείνεται.
Να που τώρα, σε τόσο δύσκολους καιρούς, παντού ξεπηδάνε καινούργια θέατρα και γεμίζουμε στέγες για να φιλοξενηθούν νέα έργα, νέοι άνθρωποι. Ο καιρός έχει αλλάξει και το θέατρο δεν είναι μια πολυτελής έξοδος για τις αγαπημένες μας κυρίες με τις γούνες, έχει φύγει απ’ την αστική του θέση (φυσικά, υπάρχουν πολλά μεγάλα θέατρα και εξαιρετικοί καλλιτέχνες που υπηρετούν το είδος και τόσες καλές παραγωγές που ανοίγει το μάτι σου), αλλά η ανάγκη και ο καιρός ωθεί πάντα τα πράγματα. Είναι φυσικό να ξεπερνιούνται τα σύνορα του κέντρου και η τέχνη να περνάει σε αποθήκες, χώρους στάθμευσης και παλιά μηχανουργεία. Έχει ξεκινήσει αυτό εδώ και πολλά χρόνια.
Απ’ την πλευρά της παραγωγής, όλο αυτό λειτουργεί υπέροχα, καθώς οι χώροι μακριά από το αστικό κέντρο χαμηλώνουν αισθητά τις οικονομικές απαιτήσεις τους και γίνεται πιο προσιτή η δημιουργία παραστάσεων σε πρόσωπα, όπως κι εμείς, που δεν έχουν πίσω τους μεγάλες εταιρίες παραγωγής και πολιτικοοικονομικά συμφέροντα.
Το promotion των παραστάσεών σας δείχνει να παίζει πολύ με σκηνές από παλιό ελληνικό κινηματογράφο καθώς και με «χάπενινγκ» στο δρόμο. Μιλήστε μας για αυτές τις ιδέες.
Αγαπώ τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο, με την αλήθεια και την υπερβολή του. Έχει μια αμεσότητα που αισθάνομαι ότι λείπει απ’ τα σημερινά δεδομένα. Πόσο έχω γελάει με τη σκηνή, που η εξαιρετική Μέμα Σταθοπούλου πέφτει μεθυσμένη απ’ το μπαλκόνι του πλούσιου σπιτιού της, ή με τη σκηνή που η Αλίκη Βουγιουκλάκη, βασανισμένη, αρνείται το ίδιο της το παιδί ως υπολοχαγός Νατάσα. Ναι, αυτός είναι ο δικός μας Αλμοδοβάρ και πρέπει να είμαστε βαθιά περήφανοι. Χρησιμοποιώ, λοιπόν, πράγματα που όλοι, λίγο-πολύ, έχουμε δει και προσπαθώ νοηματικά να τα εντάξω στην προώθηση της παράστασης.
Η ιδέα των χάπενινγκ με απασχολεί πολύ, γιατί πιστεύω σ’ ένα θέατρο ανθρώπινο, σε μια ενωμένη τέχνη, που πρέπει να έρχεται από τον άνθρωπο και να καταλήγει σ’ αυτόν. Για αυτό, είναι όμορφο να μοιραζόμαστε αντιδράσεις και να μπλεκόμαστε με τους περαστικούς στους δρόμους, έτσι ντυμένοι, με γούνες, περούκες και καπέλα.
Έχει συμβεί κάτι απρόοπτο σε αυτά τα «χάπενινγκ δρόμου»;
Στην πρόσφατη φωτογράφηση για τη «Ζωή», φορούσα ένα νυφικό και μια μαύρη γούνα. Με πλησίασε μια γιαγιά, κοιτώντας με, με ύφος ίσως επικριτικό. Με σκούντηξε και ανησύχησα, γιατί φοβήθηκα ότι θα πέσουμε για άλλη μια φορά θύματα ξεπερασμένων αντιλήψεων και απόρριψης (ναι κι αυτό μέσα στο παιχνίδι είναι, αγαπάμε τους ανθρώπους όπως κι αν είναι). Η κυρία-θεά, όμως, μου λέει με τόνο διδακτικό: “Αγοράκι μου, θα πατήσεις το νυφικό και θα το λερώσεις, κρίμα είναι!” Την ευχαρίστησα γλυκά και σκέφτηκα: “Τι χαζός που είμαι. Ο άνθρωπος ανθίζει και εξελίσσεται.” Μεγάλη χαρά, την αγαπώ!
Ας έρθουμε στη νέα παράσταση. Όπως γράφετε «πρόκειται για μία συλλογική περφόρμανς που στηρίζεται στις πιο τραυματικές εμπειρίες των συντελεστών της». Με ποιο τρόπο συναρμολογήθηκε αυτό το έργο;
Στην αρχή, σκεφτόμουν να φτιάξουμε ένα κολάζ από τραυματικές εμπειρίες, δοσμένο μέσα από την αισθητική της ποπ αρτ – κουλτούρας και θα το ονόμαζα “Ποπ Κορν”. Τελικά, όμως, στο μυαλό μου υπερίσχυσε η ιδέα της ζωής. Ένα κολάζ τραυματικών εμπειριών, δοσμένο δραματουργικά μέσα απ’ τον χορό και τον λόγο, σε είκοσι σκηνές που ακολουθούν όμως τη γραμμή πορείας του ανθρώπου. Γέννηση, βάφτιση, έρωτας, ελευθερία, φόβος, θάνατος – ενδεικτικά. Μου άρεσε η σκέψη να παρακολουθούμε μια ζωή να περνάει μέσα από τραύματα (μη φοβάστε, ακούγεται πολύ μαύρο και δυσοίωνο, αλλά στόχος ήταν να γίνει με την ελαφρότητα που σου προσδίδει αυτό που έχεις ξεπεράσει).
Πρακτικά, λοιπόν, ζήτησα από όλα τα παιδιά που δούλεψαν για την παράσταση – ηθοποιούς, βοηθούς και τεχνικούς – να μου φέρουν έναν αυτοσχεδιασμό, με κίνηση και λόγο, που θα βασιζόταν στην πιο τραυματική τους εμπειρία. Έτσι κάναμε την πρώτη μας συνάντηση και ήταν λυτρωτική. Μοιραστήκαμε πολύ βαθιά υπαρξιακά μας ζητήματα και τους ευχαριστώ που στάθηκαν αφορμή για να προχωρήσουμε.
Στη συνέχεια, ανακάτεψα τους αυτοσχεδιασμούς και ζήτησα απ’ τα ίδια παιδιά να παρουσιάσουν τους αυτοσχεδιασμούς άλλων, κρατώντας όμως μέσα τους τη δική τους εμπειρία. Έτσι, λοιπόν, γεννήθηκε «η Ζωή», βγήκαν οι στην επιφάνεια εικόνες, μουσικές, λόγια και χρώματα. Η Εύη Τσακλάνου δημιούργησε χορογραφίες και μπήκαν τα πράγματα σε μία παραστατική διάσταση. Έγραψα το έργο έχοντας στο μυαλό μου τις ζωές μας, για αυτό και δεν υπάρχουν ρόλοι. Στα κείμενα της παράστασης, όλοι οι ηθοποιοί γράφονται με το όνομά τους.
Μία δική σας τραυματική εμπειρία;
Τραυματικές εμπειρίες έχω και έχουμε συνεχώς. Δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό. Έτσι είναι. Αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος αντιμετώπισης και προσέγγισης. Θα μπορούσα να σας πω μια πρόσφατη εμπειρία μου.
Πριν από έναν χρόνο, κατά τη διάρκεια των παραστάσεων του “Γάμου” που ανέβηκε στο Θέατρο Κνωσός, έχασα τον πατέρα μου. Το σοκ και η απώλεια ήταν τεράστια και νομίζω ότι ουσιαστικά δε θα ξεπεραστεί ποτέ (είναι η αποκοπή από τις ρίζες μας), αλλά όταν χρειάστηκε μια μέρα μετά τη νεκρώσιμη ακολουθία να εμφανιστώ στη σκηνή και να ερμηνεύσω τον ρόλο του θανάτου, κατάλαβα την πραγματική σημασία του θεάτρου και τη δύναμη που έχει ο στόχος.
Αυτή, λοιπόν, για μένα είναι μια αρκετά τραυματική εμπειρία, όμως τη θυμάμαι με αγάπη και είμαι περήφανος που την αντιμετώπισα.
Πιστεύετε ότι η παράσταση αυτή λειτουργεί και ψυχοθεραπευτικά στα μέλη της ομάδας;
Ελπίζω και θέλω να πιστεύω ότι πάντα το θέατρο έχει – και αν όχι, θα ‘πρεπε να έχει – θεραπευτική έκφανση και για αυτούς που καταπιάνονται με την τέχνη του, αλλά και για το κοινό που έχει άρρητη σχέση με το αποτέλεσμα και χωρίς αυτό, δεν υπάρχει τίποτα. Στη δική μας παράσταση, ο σκοπός μου ήταν να ξορκίσουμε το κακό και ίσως, μέσα από το πλαίσιο της αναπαράστασης, να απαλλαγούμε από κάποιους δαίμονες μας. Ή έστω, να τους κατευνάσουμε.
Άρα, ναι, πιστεύω ότι κάτι από αυτά έχει συμβεί. Σίγουρα σε εμένα και εύχομαι να έχει συμβεί και στα παιδιά μου.
Ποια είναι η πιο αγαπημένη σας σκηνή στην παράσταση;
Ααα, η σκηνή που όλοι μαζί πάμε στην ακρογιαλιά. Χαχαχα, δε λέω, δεν κάνει!
Μιλήστε μας για την ομάδα σας. Φαίνεται να λειτουργείτε σαν μία κομμούνα με κοινές εμπειρίες και εκτός σκηνής. Γνωρίστε μας τα μέλη της.
Αυτοί είναι οι δικοί μου άνθρωποι, που έχω μέσα στην ψυχή μου και πάντα, με την προσωπικότητα και τις ιδιότητές τους, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, είναι παρόντες – έστω και ψυχικά – σε όλες τις δουλειές που κάνω. Είναι ένα μικρό σύμπαν που συνεχώς αυξάνεται και είναι τεράστια η χαρά να ενώνονται διαφορετικοί άνθρωποι με έναν κοινό στόχο. Τους αγαπώ και τους ευχαριστώ όλους.
Νίκος Γεωργίου – Ηθοποιός
Δέσποινα Σολκίδου – Ηθοποιός
Εύη Τσακλάνου – Ηθοποιός/Χορογράφος/Χορεύτρια
Έφη Καραγιαννοπούλου – Ηθοποιός/Χορεύτρια
Μαρία Μιχαηλίδου – Ηθοποιός
Αριάννα Χατζηγαλανού - Ηθοποιός
Μάριος Σουγιουτζόγλου – Ηθοποιός
Μακρίνα Γεωργίου – Ηθοποιός/Τραγουδίστρια
Μαριλύν Κουρίδου - Ηθοποιός
Γιώτα Ρόρου – Φωτογράφος
Δημήτρης και Ορέστης Σταυρόπουλος – Ηθοποιοί και Κινηματογραφιστές
Το έργο της Μαρίας Ζαβάκου για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά ανεβαίνει στη σκηνή σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου
