Θεατρο - Οπερα

Ο πολιτικός λόγος του Σεφέρη κατακλύζει το Δημοτικό Πειραιά

Ο Θοδωρής Γκόνης μας μιλάει για το πώς πήρε το θάρρος να χτυπήσει την πόρτα του ποιητή

Όταν ο κλοιός γύρω μας στενεύει όλο και περισσότερο, ο πιο σωστός δρόμος είναι να γυρνάς πίσω: στη γλώσσα σου και στους δασκάλους που σε έμαθαν ένα-δυο σωστά πράγματα. Και ο Γιώργος Σεφέρης, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη Θοδωρή Γκόνη, είναι σαν αυτούς τους δασκάλους, που τους θυμόμαστε ακόμα με αγάπη και ευγνωμοσύνη, όσα χρόνια και αν περάσουν. Για αυτό, το καλοκαίρι του 2016 στο 59ο Φεστιβάλ των Φιλίππων αποφάσισαν να ετοιμάσουν μια μεγάλη γιορτή για τον μεγάλο μας ποιητή.

Ένα μέρος αυτής της γιορτής θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε από τις 30 Μαρτίου έως τις 2 Απριλίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά με δύο θεατρικές παραστάσεις, μία εικαστική έκθεση και μια φανταστική συνέντευξη.

Ασχολείστε ξανά λοιπόν με έναν ποιητή, μετά την «Οδό Πολυδούρη» με την Ιωάννα Παππά στην οποία παρουσιάσατε την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη. Όταν καταπιάνεται κανείς με τέτοια ονόματα δεν αισθάνεται ένα δέος, έναν δισταγμό;

Όχι, γιατί στην ουσία κάνεις μία επίσκεψη στον ποιητή. Και αν μάλιστα είσαι ευγενής και συνετός σου ανοίγει την πόρτα του και κάθεσαι και πίνεις έναν καφέ μαζί του. Μπορεί να σε τρατάρει ακόμα και υποβρύχιο! Σε περιμένει... Το θέμα είναι να πας συνετά ή να σε παρακινήσει μία ανάγκη σου. Και αυτή την περίοδο, λίγο – πολύ, όλοι έχουμε έναν τραυματισμό, μία ανάγκη. Και οι άνθρωποι αυτοί σου ανοίγουν την πόρτα τους, αν η ανάγκη σου είναι πραγματική…

Για να χτυπήσεις την πόρτα του Σεφέρη ή μεγάλη ανάγκη πρέπει να έχει ή θράσος! Δεν αγαπώ το θράσος εγώ, η ανάγκη μας έκανε να χτυπήσουμε την πόρτα του και αυτός γενναιόδωρα μας άνοιξε: όχι μόνο την πόρτα του, αλλά και τη ψυχή του και την καρδιά του. Όπως και η κα Άννα Λόντου, η κόρη της Σμαρώς Σεφέρη, γενναιόδωρα μας παραχώρησε τα δικαιώματα για να μιλήσουμε γι’ αυτόν. Οι επισκέψεις μου στο σπίτι του Σεφέρη, στην οδό Άγρας ήταν για μένα μεγάλη τύχη, ήταν πανηγυρισμός.

Να μιλήσουμε για την παράσταση που ετοιμάζετε με τίτλο «Προς τον κύριο Φράνκλιν Α. Φορντ»;

Η παράσταση που ετοιμάζουμε είναι με αφορμή μία επιστολή του προς τον Κοσμήτορα της Σχολής Τεχνών κι Επιστημών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Φράνκλιν Α. Φορντ, όπου αρνείται να αποδεχτεί τον διορισμό του για έναν χρόνο, ως καθηγητής της ποιήσεως για το ακαδημαϊκό έτος 1969-1970 με μισθό 28.000 δολάρια. Δηλαδή, μιλάμε για 300.000 ευρώ σημερινά χρήματα. Ο Σεφέρης του αποκρίθηκε ότι αφού δεν υπάρχει ελευθερία στον τόπο του δεν υπάρχει πουθενά για έναν άνθρωπο των Γραμμάτων. Αυτή την επιστολή δεν την έκανε γνωστή. Ελάχιστοι γνώριζαν ότι μέσα στη χούντα έκανε αυτή τη μεγάλη και σπουδαία χειρονομία. Εμείς, πάνω σ’ αυτή τη μεγάλη χειρονομία «χτίζουμε» μια παράσταση, ξεκινώντας από την επιστολή άρνησης. Δημιουργήσαμε το κείμενο μέσα από τα δύο πολιτικά ημερολόγια του Σεφέρη, από τις «Μέρες» και από τις «Έξι Νύχτες στην Ακρόπολη». Είναι στην ουσία η πολιτική ματιά του Σεφέρη, η δημόσια αγωνία του για τα πράγματα. Πάντα, ο ίδιος ήταν μακριά από δημαγωγίες και φτήνιες και ο λόγος του είναι πολύ σημαντικός για εμάς.

Θοδωρής Γκόνης

Πώς προέκυψε το κείμενο της παράστασης;

Μας ενδιέφερε ο πολιτικός λόγος του Σεφέρη, που είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό. Δημιουργήσαμε την παράσταση με βάση τα γραπτά του, όπου μιλάει για τα κακώς κείμενα μιας εποχής από το 1930, έως το 1971 που πέθανε. Ξεκινάει με την περίοδο που είναι διπλωματικός υπάλληλος στο Υπουργείο Εξωτερικών, ύστερα υπάρχει ένα «κομμάτι» για την Κύπρο, για την προφητική στάση του Σεφέρη για τη διχοτόμηση, που δεν εισακούστηκε τότε ως ανώτερος υπάλληλος….

Επί δικτατορίας είχε γράψει το «Επί Ασπαλάθων». Σήμερα, θα έκανε κάτι αντίστοιχο; Θα προσπαθούσε, μέσω του έργου του, να μιλήσει γι΄αυτό που βιώνουμε εμείς σήμερα;

Φυσικά. Ο Σεφέρης πίστευε ότι η ποίηση δεν είναι μια ιδιωτική υπόθεση, αλλά δημόσια. Και το έδειξε με το έργο του, με τα πολιτικά ημερολόγιά του και με τα ποιήματά του. Υπήρξε μια ισχυρή, μια ωραία φωνή που θα ακουγόταν και σήμερα, όπως ακούγεται άλλωστε. Και σήμερα τα ίδια αυτά ποιήματα τα «ξαναγράφουμε», μελετώντας τά. Ο Σεφέρης δεν είναι επίκαιρος. Είναι ένας συγγραφέας ουσιαστικός που θα υπάρχει πάντα, που θα είναι πάντα παρών.

Παρουσιάζετε και τον άνθρωπο Σεφέρη ή μένετε μακριά από «βιογραφικές περιέργειες»;

Όχι, απλώς μεταφέρουμε-θέλω να πιστεύω σαν ευσυνείδητοι κούριερ- τον λόγο του Σεφέρη και όσο πιο ευσυνείδητος είναι ένας κούριερ, τόσο πιο σωστά φτάνει αυτό που μεταφέρει στον παραλήπτη.

Οι άλλες δύο παραστάσεις του αφιερώματος κινούνται στο ίδιο μοτίβο;

Περίπου, ναι. Η Ιόλη (Ιόλη Ανδρεάδη) έχει φτιάξει μια παράσταση πάνω στο «Φονικό στην εκκλησιά» που είναι η μετάφραση του Σεφέρη στο πρώτο ολοκληρωμένο κείμενο του Τόμας Έλιοτ για το θέατρο. Παρότι στο έργο παρουσιάζονται περισσότεροι από δέκα χαρακτήρες, η Ιόλη Ανδρεάδη παρουσιάζει μία εκδοχή για δύο πρόσωπα (Ρούλα Πατεράκη, Νίκος Ψαρράς). Άλλωστε, στον πρόλογό του ο Σεφέρης γράφει: «τα πρόσωπα του έργου δεν είναι πολλά – είναι ένας, ο Θωμάς. Η μάχη του με το αξεχώριστο κακό. Ο αγώνας ενός ανθρώπου με την περηφάνια του, η προσπάθειά του να καθαριστεί από την ίδια του την περηφάνια. Να μην επιθυμεί τίποτα πια, ούτε καν τη δόξα του μάρτυρα. Κάτι που σήμερα δεν το χωράει ο νους μας».

Και η συνέντευξη με τον Γιώργο Σεφέρη από τη Μαρία Χούκλη;

Πρόκειται για μία φανταστική συνέντευξη! Στην παράσταση της Καβάλας, που ακουγόταν και η φωνή του Σεφέρη, που την έκανε ο ποιητής και μελετητής του έργου του Δημήτρης Δασκαλόπουλος, πολλοί άνθρωποι πίστεψαν ότι όντως έχει δοθεί πραγματικά αυτή η συνέντευξη.

Τις παραστάσεις θα πλαισιώνει και μία εικαστική έκθεση, σωστά;

Ναι, είναι μία έκθεση που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Μ.Ι.Ε.Τ. (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης) στην οποία ο σκιτσογράφος Δημήτρης Χαντζόπουλος ζωγράφισε ψηφιακά 15 φωτογραφίες του Σεφέρη, οι οποίες θα εκτίθενται στο φουαγέ του θεάτρου. Η έκθεση θα διαρκέσει όσο και οι εκδηλώσεις, από Τετάρτη 30 Μαρτίου έως Κυριακή 2 Απριλίου.

Αυτές τις 4 δράσεις, από τις 17 συνολικά που παρουσιάστηκαν το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ θα «κατεβάσουμε» στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Ο λόγος του Σεφέρη μας γαληνεύει, μας δίνει θάρρος να συνεχίσουμε και το χρειαζόμαστε. Είναι δάσκαλος με την έννοια του δασκάλου που μας μαθαίνει να αγαπάμε, να σκεφτόμαστε, να βρίσκουμε το χαμένο μας θάρρος σε μια δύσκολη στιγμή. Γι’ αυτό λέμε ότι είναι και ένας χορηγός αισιοδοξίας.

Τα τελευταία χρόνια που είστε καλλιτεχνικός διευθυντής στο Φεστιβάλ των Φιλίππων έχουμε δει πολύ αξιόλογα πράγματα. Για φέτος το καλοκαίρι τι να περιμένουμε;

Το καλοκαίρι του ’17 είναι τα 60 χρόνια του Φεστιβάλ και επειδή δεν μας αρέσουν ιδιαίτερα οι επέτειοι-μνημόσυνα δίνουμε το βήμα σε 5 νέους σκηνοθέτες να δουλέψουν ένα 20ημερο πάνω στο αρχαίο δράμα, όπου θα γίνει ένα ανοιχτό camp και μαζί με τη Δραματική Σχολή του Κ.Θ.Β.Ε. θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους σε ένα τριήμερο στο Αρχαίο Θέατρο. Θεατρολόγοι, σπουδαστές και άνθρωποι της Βορείου Ελλάδας θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις πρόβες που θα είναι ανοιχτές. Την τελευταία ημέρα θα τιμήσουμε τον Θόδωρο Τερζόπουλο σε μία εκδήλωση. Και φυσικά, θα υπάρξουν και άλλες δράσεις και εκδηλώσεις και στο Αρχαίο Θέατρο και στην πόλη της Καβάλας.