Αργά βράδυ μιας Πέμπτης που στην Ελλάδα φλερτάρει με την άνοιξη, ενώ στη Γαλλία ακόμα έχει χειμωνιάτικο κρύο. Δύο ώρες πέρασαν στο τηλέφωνο χωρίς να το καταλάβουμε και δεν ήταν λίγες οι φορές που σκέφτηκα πόσο κρίμα είναι που δεν μπορούμε να τα πούμε από κοντά. Ευγενέστατος, και με χιούμορ. Άλλες φορές σκάλωνε προσπαθώντας να θυμηθεί μια συγκεκριμένη ελληνική λέξη κι άλλες φορές με εξέπληττε με τη χρήση πιο εξεζητημένων.
Πώς βρέθηκαν οι γονείς σας στη Γαλλία;
Ο πατέρας μου σπούδαζε βιολί στην Αθήνα, όταν κέρδισε μια διάκριση που του έδινε το δικαίωμα να πάει με υποτροφία σε όποια χώρα της Ευρώπης ήθελε. Έτσι βρέθηκε το ’36 στο Παρίσι. Όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος έδιωξαν όλους τους ξένους φοιτητές, οι οποίοι γύρισαν στις χώρες τους. Τελικά επέστρεψε στη γαλλική πρωτεύουσα το ’45 ταξιδεύοντας με το Ματαρόα (σ.σ. το θρυλικό καράβι που μετέφερε στη Γαλλία 200 έλληνες νέους ως υπότροφους του Γαλλικού Ινστιτούτου, σώζοντάς τους από τον εφιάλτη του εμφυλίου).
Συμπεριλήφθηκε λόγω αριστερής δράσης στους διακόσιους του Ματαρόα;
Αριστερός ήταν, συμμετείχε στη φοιτητική αντίσταση, αλλά δεν είχε κάνει κάτι το τόσο ηρωικό ώστε να κινδυνεύει να φυλακιστεί ή να εκτελεστεί. Στο πλοίο ήταν μαζί με τη μητέρα μου, με την οποία είχε παντρευτεί εσπευσμένα ώστε να μπορέσει να την πάρει μαζί του. Από τότε έμειναν στη Γαλλία και ο πατέρας μου εξελίχτηκε σε μαέστρος. Η μητέρα μου, δυστυχώς, δεν κατάφερε να γίνει αρχαιολόγος όπως επιθυμούσε λόγω των οικονομικών δυσκολιών.
Όχι. Ο πατέρας μου πίστευε πως για να μάθεις μουσική απαιτούνταν σκληρή πειθαρχία. Έτσι πολύ νωρίς συνειδητοποίησε πως για να μη με σκοτώσει θα έπρεπε να με αφήσει στην ησυχία μου (γέλια).
Ήσασταν ένα άτακτο αγόρι;
Πολύ μετά από τότε που ήμουν εγώ μικρός ανακαλύφτηκε η λέξη «υπερκινητικός» – αυτή με περιγράφει (γέλια). Είχα πρόβλημα με κάθε μορφής πίεση.
Σε ποια γλώσσα ονειρεύεστε ή έρχεται πρώτη όταν θέλετε να πείτε ερωτόλογα;
Τα όνειρά μου δεν έχουν κάποια γλώσσα. Όσο για τα ερωτικά, εξαρτάται από την εθνικότητα που έχει το αντικείμενο του πόθου (γέλια).
Ποιες βρισιές σας έρχονται πιο εύκολα;
Γαλλικές. Αν και όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα, μετά από λίγες ημέρες ανακαλύπτω πως χρησιμοποιώ βρισιές που άκουγα από τον πατέρα μου. Μου βγαίνουν δε πολύ καλά και κάνουν τη δουλειά τους.
Από τύχη. Εγώ ήθελα να γράφω και να ταξιδεύω. Να ταξιδεύω για να γράφω τις εμπειρίες μου. Ίσως η αγάπη για τα ταξίδια να γεννήθηκε από το γεγονός πως κάθε καλοκαίρι ερχόμασταν από Γαλλία στην Ελλάδα με αυτοκίνητο. Επέλεξα, λοιπόν, να σπουδάσω Διεθνές Δίκαιο γιατί σκέφτηκα πως θα μου έδινε μια δουλειά που θα μου πρόσφερε ταξίδια. Μια μέρα ένας φίλος ήρθε και με πήρε για να πάμε στο Ωδείο των Βερσαλλιών, όπου εκτός από μουσική δίδασκαν και θέατρο. Όταν πήγαμε ο υπεύθυνος πρότεινε να δώσω εξετάσεις κι εγώ, γιατί τους έλειπαν αγόρια. Έτσι έδωσα...
Γιατί, πιστεύατε πως θα βρείτε εκεί διαθέσιμα κορίτσια;
Ακριβώς (γέλια). Πάντως το σημαντικό είναι πως με τα αποτελέσματα των εξετάσεων βρέθηκα κατευθείαν στο ανώτερο τμήμα σπουδών. Κολακεύτηκα και άρχισα να σκέφτομαι σοβαρά την ενασχόλησή μου με το θέατρο. Παράλληλα άρχισα να δουλεύω ως εργάτης σε θεατρικές παραστάσεις ή ως κομπάρσος. Έξι μήνες μετά θα μου δώσουν τον πρώτο μου ρόλο στον «Έμπορο της Βενετίας». Συνειδητοποιώ πλέον πως το θέατρο είναι ο χώρος μου και δίνω εξετάσεις για να μπω σε μία από τις πιο σημαντικές σχολές στο Παρίσι. Περνάω και από εκεί όλα πήραν το δρόμο τους...
Τι σημαίνει να έχετε καθηγητή τον Βιτέζ;
Υπήρξε ο Θεός μου. Αυτός ο άνθρωπος κατέρριπτε όλα τα κλισέ που μπορεί να είχες στο μυαλό σου. Ένας φοβερός εικονοκλάστης. Εξαιτίας του έγινα τολμηρός πάνω στο σανίδι. Μπόρεσα να εμπιστευτώ το ένστικτό μου και να πάω κόντρα στο ρεύμα.
Αυτό το κόντρα στο ρεύμα ήταν που σας οδήγησε στο να παρατήσετε το θέατρο και την Comédie Française;
Επηρεασμένος από το θέατρο του Αντονέν Αρτό και παρακολουθώντας μια συναυλία των Doors ένιωσα να μου συμβαίνει μια αλλαγή. Πως δεν ήθελα να συνεχίσω άλλο έτσι. Ήθελα ένταση στη ζωή μου. Άρχισα να κάνω «δουλειές του ποδαριού» και να ταξιδεύω. Έζησα μέχρι και σε κοινόβια. Τελικά, όλο αυτό με οδήγησε στον Πίτερ Μπρουκ. Δίπλα του έζησα στον παράδεισο – αλλά όχι ένα χλιαρό παράδεισο. Για 3 χρόνια που παίζαμε τη «Μαχαμπαράτα» γυρνώντας τον κόσμο δεν σταματήσαμε ποτέ να ερευνούμε. Ενσωματώναμε στους ρόλους και στην παράσταση καθημερινά καινούργια πράγματα που μας μάθαινε η ζωή. Στο ενδιάμεσο, σε όποια γειτονιά και να βρισκόμασταν, δίναμε και παραστάσεις με άλλα έργα. Απίστευτη περίοδος.
H κινηματογραφική μεταφορά της Μαχαμπαράτα
Δεν είναι περίεργο όμως που μετά από μια τέτοια θεατρική εμπειρία δίπλα στον Μπρουκ δείχνει να σας απορροφά περισσότερο ο κινηματογράφος;
Συνέβη το εξής. Με προσέχει η υπεύθυνη του κάστινγκ για την ταινία «Νοστρόμος» που ετοίμαζε εκείνη την εποχή ο Ντέιβιντ Λιν και με προτείνει για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Πήρα το ρόλο και αρχίσαμε τα δοκιμαστικά, τα οποία ήταν κανονικά τμήματα της ταινίας με κοστούμια, στους κανονικούς χώρους – θυμάμαι πως κάμεραμαν ήταν ο βραβευμένος με όσκαρ για το «Πέρα από την Αφρική», David Watkin. Μια σειρά από προβλήματα όμως δεν επέτρεψαν να ξεκινήσει στην ώρα της η ταινία. O Σπίλμπεργκ θα ήταν ο παραγωγός, αλλά έφυγε. Τελικά πέθανε και ο Λιν... Πάντοτε με ενδιέφερε ο κινηματογράφος, κι αν θέλω να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου, από τότε που ξεκίνησα να σπουδάζω υποκριτική το σινεμά είχα στο μυαλό μου. Σκεφτόμουν πως θα ήθελα να γίνω κινηματογραφικός σκηνοθέτης. Ίνδαλμά μου ήταν ο Κασσαβέτης.
Και πώς καταλήξατε στον «Κολόμβο»;
Είχε μπει πλέον το μικρόβιο και από την άλλη προέκυψε μια συγκυρία. Μαθαίνοντας οι παραγωγοί της ταινίας «Χριστόφορος Κολόμβος» πως ο Ρίντλεϊ Σκοτ ετοίμαζε ένα δικό του «Κολόμβο» αποφάσισαν, όταν εξασφάλισαν και τον Μάρλον Μπράντο στο καστ, να επισπεύσουν τα γυρίσματα. Αρχικά μου είχαν πει πως με ήθελαν για το ρόλο που παίζει στην ταινία ο Μπενίσιο ντελ Τόρο. Τρεις ημέρες πριν αρχίσουν τα γυρίσματα στη Μάλτα μού ανακοίνωσαν πως θα παίξω τον ίδιο τον Κολόμβο.
Τρέιλερ της ταινίας «Χριστόφορος Κολόμβος, Η ανακάλυψη της Αμερικής»
Μετά την ταινία του Κάρπεντερ «Απόδραση από το Λος Άντζελες» θα περίμενε κάποιος να κάνατε μια καριέρα στο Χόλιγουντ.
Τι ωραία η συνεργασία με τον Κάρπεντερ! Μου πηγαίνει πολύ ως άνθρωπος και ως σκηνοθέτης. Έχει χιούμορ κι αυτό φαίνεται, καθώς κάνει τόσο καυστική κριτική στην Αμερική χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των b-movies. Στην πραγματικότητα η ταινία δεν έκανε επιτυχία στην Αμερική, αλλά στον υπόλοιπο κόσμο. Το πρόβλημα ήταν πως μετά την «Απόδραση» οι προτάσεις που ερχόντουσαν ήταν για ρόλους καρικατούρα. Ο ατζέντης μου επέμενε να τους δεχτώ και ότι μελλοντικά θα άλλαζαν τα πράγματα. Δεν μπορούσα να το κάνω. Δεν θα άντεχα τον εαυτό μου. Από την άλλη δεν ήθελα να περάσω χρόνια στην Αμερική προκειμένου να με ενσωματώσει το σύστημα. Για ποιο λόγο; Για να γίνω σταρ του Χόλιγουντ; Όχι, ευχαριστώ.
Η ομορφιά δεν ανοίγει δρόμους στον κινηματογράφο;
Όχι, πάντα. Υπήρξε μια περίοδος στη Γαλλία, κάπου το ’80, όπου αν ήσουν όμορφος δεν έβρισκες δουλειά στο σινεμά.
Το Χόλιγουντ προσπάθησε να σας τυποποιήσει. Υπάρχει κάτι αντίστοιχο και από τους έλληνες σκηνοθέτες;
Δεν νομίζω ή δεν έχω καταλάβει κάτι τέτοιο. Η πρώτη ταινία που έκανα ήταν «Η σφαγή του κόκορα» του Ανδρέα Πάντζη στην Κύπρο. Μετά ήρθε η ταινία της Ρικάκη «Κουαρτέτο σε τέσσερις κινήσεις», η μία ταινία έφερε την άλλη, με την «Πολίτικη κουζίνα» να είναι από τις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες στην καριέρα μου. Υπολογίζω μετά το Πάσχα να βγει η τελευταία ελληνική ταινία στην οποία παίζω. Είναι η «Ξα μου» της Κλειώς Φανουράκη. Γυρίστηκε εξολοκλήρου στην Κρήτη και βρίσκω φοβερά ενδιαφέρον πως εμφανίζονται στην ταινία και οι πραγματικοί Κρητικοί που ενέπνευσαν την ιστορία. Εγώ κάνω ένα μάνατζερ μεγάλου ξενοδοχείου που χάνοντας τη δουλειά του μπαίνει σε τέλμα. Η ταινία τον παρακολουθεί καθώς βγαίνει από το σκοτάδι στο φως. (σ.σ. Στην ταινία παίζει για πρώτη φορά μαζί με την κόρη του Ζωή, που είναι κι αυτή ηθοποιός.)
Η ταινία «Ξα μου» της Κλειώς Φανουράκη, που θα βγει στους κινηματογράφους μετά το Πάσχα
Πώς και δεν έτυχε να συνεργαστείτε με τους έλληνες σκηνοθέτες που ζούσαν ή ζουν στο Παρίσι, όπως ο Νίκος Παπατάκης ή ο Κώστας Γαβράς;
Με τον Κώστα Γαβρά έχουμε συναντηθεί πολλές φορές και από κοινού βοηθάμε όταν στη Γαλλία γίνεται κάτι σε σχέση με το ελληνικό σινεμά. Κι εδώ θέλω να πω πόσο σημαντική δουλειά κάνει η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη ως πρόεδρος του Centre Culturel Hellénique, καθώς συνεχίζει το Πανόραμα Ελληνικού Κινηματογράφου. Με τον Παπατάκη δεν είχαμε καν γνωριστεί, αν και θαύμαζα τις ταινίες του. Δεν ήξερα με ποιον τρόπο να τον πλησιάσω.
Αυτό μάλλον, κάτι λέει για το χαρακτήρα σας…
Ποτέ μου δεν λειτούργησα βάσει σχεδίου και σήμερα που το συζητάμε λέω πως έκανα βλακείες. Θα έπρεπε να ψάξω να τον βρω και να μην τα αφήνω στην τύχη τα πράγματα. Νομίζω ανέκαθεν ήμουν μέσα σε ένα όνειρο, μπλεγμένος σ’ ένα σχέδιο ή project, και δεν είχα το μυαλό για να προσέχω ό,τι συνέβαινε γύρω.
Από την ταινία «Επικίνδυνες μαγειρικές»
Παρακολουθεί όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα («γιατί δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά») και πιστεύει πως δεν φταίμε μόνο εμείς για την κατάντια μας. Ψήφισε τον Ολάντ «γιατί δεν ήθελα τον Σαρκοζί, αλλά νιώθω προδομένος». Και τι θα γίνει στις προσεχείς εκλογές; «Πολλά σενάρια παίζουν. Απ’ ό,τι δείχνουν τα πράγματα στον πρώτο γύρο θα βγει πρώτη η Λεπέν και θέλω να πιστεύω πως θα συσπειρωθούν όλοι στο δεύτερο γύρο γύρω από τον άλλο διεκδικητή. Υπάρχει όμως και η αντίληψη πως αν στο δεύτερο γύρο η Λεπέν έχει απέναντί της κάποιον που προέρχεται από την αριστερά πως θα υπάρξουν δεξιοί που θα ψηφίσουν Λεπέν. Η Λεπέν όσο πλησιάζουν οι εκλογές θα φαίνεται όλο και περισσότερο μετριοπαθής για να ρίξει στάχτη στα μάτια των κεντρώων και από την άλλη θα ποντάρει πολύ στη φοβία απέναντι στους ξένους, που έχει αυξηθεί μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα. Όμως υπάρχει και κάτι ακόμα. Η Λεπέν έχει δανειστεί από την αριστερά μια πολιτική ορολογία! Μιλάει για σύστημα, απρόσωπη Ευρώπη της ολιγαρχίας κ.λπ. και είναι έτοιμη να καρπωθεί την αγανάκτηση όπως την καρπώθηκε ο Τραμπ στην Αμερική. Δεν είναι καλά τα νέα και πρέπει να προσέξουμε…»
Στην Αθήνα θα έρθει για να παρουσιάσει το Θεατρικό αναλόγιο στα Γαλλικά «Αναζητώντας τον Ζορμπά - Αποσπάσματα». «Ο Καζαντζάκης ήθελε να διασώσει τη μνήμη του λιγνιτωρύχου εργάτη Γιώργου Ζορμπά, λόγω του θαυμασμού που ένιωθε προς αυτόν. Χρησιμοποιώ αποσπάσματα από την “Ασκητική”, την “Αναφορά στον Γκρέκο” και το “Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”, αναζητώντας μέσω αυτών τις θέσεις του Καζαντζάκη για τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, τον πόλεμο, τη λογική, το Θεό…»
Θα σας ανακηρύξουν επίτιμο δημότη Αθηναίων. Σας αρέσει όταν βρίσκεστε στην Αθήνα;
Το Παρίσι είναι ο λαβύρινθός μου. Μπορώ να χαθώ μέσα σ’ αυτό, το ξέρω σαν το χέρι μου. Η Αθήνα όμως με μαγεύει. Έχει αυτό το χύμα, μια ποιητικότητα. Μου αρέσει όταν έρχομαι. Βέβαια δεν θέλω να σκέφτομαι τι σημαίνει να δουλεύω καθημερινά και να έχω να αντιμετωπίσω την ελληνική γραφειοκρατία. Μια φορά χρειάστηκε να το κάνω πριν πολλά χρόνια, όταν για να παίξω στο Ηρώδειο στην παράσταση «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» σε σκηνοθεσία Κακογιάννη έπρεπε να μαζέψω κάποια χαρτιά από ελληνικές υπηρεσίες. Ακόμα αδυνατώ να ξεχάσω εκείνη την εμπειρία (γέλια).
Ιnfo: Το Θεατρικό αναλόγιο στα γαλλικά «Αναζητώντας τον Ζορμπά – Αποσπάσματα», με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, παρουσιάζεται στις 4/3 (13.30) στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και στις 5/3 (12.00) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (αίθουσα Book Castle).
Το έργο της Μαρίας Ζαβάκου για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά ανεβαίνει στη σκηνή σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου
14°
