Κατάγομαι από καθολική οικογένεια της Τήνου γι’ αυτό και το Πατρίτσια – έχω το όνομα του προστάτη της μπίρας (γέλια). Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον Πειραιά. Σχεδόν τεσσάρων ήμουν όταν, μετά από δική μου επιμονή, πήγα σε σχολή χορού. Ξεκίνησα από τη ΧΕΝ Νέου Φαλήρου και μετά, όλα τα υπόλοιπα χρόνια, σπούδαζα στη σχολή της Νίκης Κονταξάκη που μου έδωσε ισχυρές βάσεις και μου έμαθε τι σημαίνει πειθαρχία – πάντοτε είχα το σύνδρομο της καλής μαθήτριας και ακόμα παλεύω να το ξεπεράσω.
Στα 18 μου ξεκινάω σπουδές στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής και βρίσκομαι με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών της Νίκαιας. Σκοπός μου να συνεχίσω τις σπουδές στο θέατρο, αλλά στη Γαλλία είναι που ανακαλύπτω το σύγχρονο χορό – να σημειώσω πως όλα τα προηγούμενα χρόνια έκανα σχεδόν μόνο κλασικό μπαλέτο. Ξαφνικά άνοιξαν τα όρια, καταργήθηκαν οι κανόνες, μπορούσα να αναζητήσω και να αρθρώσω τη δική μου γλώσσα...
Εκεί συνειδητοποίησα πως αυτό ήταν που ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Όπως και από πολύ νωρίς κατάλαβα πως δεν με ενδιαφέρει τόσο πολύ να ανεβαίνω στη σκηνή. Αναμφίβολα μου αρέσει να χορεύω, αλλά δεν αντέχω το στρες της έκθεσης και στην τελική πιστεύω πως υπάρχουν άλλοι που είναι πολύ καλύτεροι από εμένα. Όταν λοιπόν συνειδητοποίησα πως περισσότερο με αφορά το συνθετικό κομμάτι, κατέληξα στο Λονδίνο για μεταπτυχιακά στη χορογραφία.
Μπήκα στο χορό σε μια εποχή όπου η τάση ήταν ο εννοιολογικός χορός και η αποδόμηση. Προσωπικά όμως έχω έναν έντονο χαρακτήρα – μόνο από το παρουσιαστικό μου μπορείς να το καταλάβεις και όπως βλέπεις, τώρα που μιλάμε, χειρονομώ συνέχεια (γέλια). Και στη χορογραφία έτσι είμαι. Χρησιμοποιώ πολύ χορό. Έτσι κάθε άλλο παρά «αποδομητική» ως χορογράφο θα με χαρακτήριζες. Δεν θα μπορούσα, κι ας είναι τάση, αφού δεν μου ταιριάζει ως έκφραση. Πιστεύω πως αυτή η ειλικρινής στάση μου έχει αναγνωριστεί έξω. Κατανοούν πως από τι στιγμή που ζω στην Ελλάδα και βιώνω αυτή την κατανάλωση ζωής δεν θα μπορούσα παρά να καταναλώνω την κίνηση και στο χορό μου. Εξάλλου δεν έχω και το κουμπί που αν το πατήσω θα βρω την ηρεμία, θα ξεχάσω πού ζω και θα ανακαλύψω την απολλώνια ομορφιά. Ζω στο χάος και μέσα σε αυτό έχω μάθει να δημιουργώ.
Αν το σκεφτείς η χώρα μας και οι συνθήκες δίνουν στους καλλιτέχνες περισσότερα ερεθίσματα απ’ ό,τι για παράδειγμα οι σκανδιναβικές χώρες δίνουν στους δικούς τους. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν ζηλεύω τις συνθήκες δουλειάς τους. Λατρεύω την Αθήνα. Η Αθήνα μου δίνει έμπνευση. Όλα αυτά, μαζί με το γεγονός πως εδώ ζουν οι άνθρωποι που αγαπώ, είναι οι λόγοι που με κράτησαν στην Ελλάδα. Δεν ξέρω τι θα γίνει αν αγριέψουν περισσότερο τα πράγματα· μπορεί τότε να φύγω. Προς το παρόν αρνούμαι τις προτάσεις για να δουλεύω μόνιμα έξω, το παλεύω και συνεχίζουμε με τους Αερίτες να παράγουμε έργο...
Παράσταση από το μέλλον
Η πορεία δημιουργίας μιας παράστασης είναι τυφλή. Στη διάρκεια προετοιμασίας βρίσκομαι σε μια διαδικασία συνεχούς αμφισβήτησης και η ημερομηνία της πρεμιέρας είναι αυτή που θα με οδηγήσει να πω «εδώ σταματάω». Αυτό θα ισχύσει μόνο για τις πρώτες παραστάσεις. Γιατί μετά, στη διάρκεια της περιοδείας, διόλου απίθανο να αλλάξω πάλι κάποια πράγματα. Σε κάθε πρεμιέρα η «τελεία» που έχω βάλει μπορεί τελικά να αποδειχτεί άνω τελεία ή η πρώτη σε αποσιωπητικά...
H παράσταση που θα παρουσιάσω στη Στέγη, το «Cementary», ξεκίνησε από μια αίσθηση. Πως η γενιά μου και οι επόμενες απο τη δικιά μου γενιές δεν έχουμε πλέον το δικαίωμα να σκεφτόμαστε το μέλλον. Αρνούμαι να το δεχτώ και πήρα την απόφαση να παλέψω. Γιατί ξέρω πως αν, έστω βαθιά μέσα σου, δεν πιστεύεις πως τα πράγματα θα καλυτερεύσουν αυτό που σου μένει είναι η αυτοκτονία. Η παθητική αυτή στάση δεν μου ταιριάζει.
«Cementary»
Όλες μου οι δουλειές είναι εμπνευσμένες απ’ ό,τι ζω, απ’ όσα συμβαίνουν γύρω μου. Δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά γιατί είμαι πολιτικο-κοινωνικό ον. Ξεκινάμε λοιπόν με μια παραδοχή. Τα πράγματα στην Ελλάδα είναι άσχημα και μάλλον δεν πρόκειται να καλυτερέψουν. Αυτό που έχει ενδιαφέρον όμως είναι να δούμε πώς μέσα από τη μαυρίλα μπορούμε να ανακαλύψουμε φως. Παρατηρώντας σήμερα τους Έλληνες θα δούμε πως η κρίση έχει εγγραφεί και στο σώμα τους. Οπότε μπήκα στην εξής διαδικασία σκέψης. Με δεδομένο πως το σώμα προσαρμόζεται στις καταστάσεις μήπως τελικά αυτή η προσαρμογή μάς οδηγήσει κάπου αλλού, σε μια εξέλιξη; Μπορεί αυτή η εξέλιξη να είναι θετική;
Ο τίτλος είναι ένα λεκτικό (μεταφορικό) παιχνίδι με το τσιμέντο (cement) και το νεκροταφείο (cemetery). Αναφέρεται σε μία μελλοντική πόλη που κατοικείται από «νεκρούς». Αυτή την πόλη την έχω δημιουργήσει με επεξεργασμένες εικόνες από το σήμερα. Βλέπω λοιπόν τους σημερινούς άστεγους να έχουν κατοικήσει σε νεκρά σημεία της – σημεία που τα έχουμε απορρίψει όλοι οι υπόλοιποι. Όμως τα σημεία αυτά είναι τόσο στενάχωρα που δεν επιτρέπουν να «ξεδιπλώσει» το σώμα του ο άνθρωπος. Άραγε τι θα συμβεί μέσα από αυτή την καινούργια συνθήκη;
Για να αναπτύξω επί σκηνής αυτή την ιδέα έπρεπε να βρω το κατάλληλο κινητικό λεξιλόγιο. Το ανακάλυψα στο κλασικό μπαλέτο. Κατά τη γνώμη μου το κλασικό μπαλέτο πάει τελείως κόντρα στην ανθρώπινη φύση με όλα αυτά που απαιτεί να κάνει το σώμα – όπως και η κρίση πάει ενάντια στη ζωή. Δουλεύοντας όμως στο μπαλέτο καταλήγεις σε ένα αποτέλεσμα όμορφο· όχι μόνο για τους θεατές, αλλά και για τους χορευτές. Καταφέρνεις δηλαδή να βρεις την «ομορφιά» μέσα από κάτι που σε έχει καταπιέσει και πονέσει πάρα πολύ. Αυτό είναι κάτι ελπιδοφόρο. Με δεδομένο πως τα πράγματα είναι και θα παραμείνουν δύσκολα μπορούμε τελικά σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο να βρούμε τη δύναμη και την ισορροπία; Μπορούμε στην παραδοξότητα να ανακαλύψουμε την ομορφιά;
Το ελληνικό παράδοξο
Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα με το χορό μόνο η λέξη θαύμα μπορεί να το χαρακτηρίσει. Μέσα σε συνθήκες ανύπαρκτης υποδομής, με την απόλυτη έλλειψη κρατικής μέριμνας και ένα απαρχαιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα σε ό,τι αφορά στο χορό συμβαίνει το παράδοξο ελληνικές ομάδες, χορογράφοι και χορευτές να πηγαίνουν εξαιρετικά στο εξωτερικό – και βέβαια δεν αναφέρομαι σε περιπτώσεις ήδη γνωστές όπως ο Παπαϊωάννου... Rootlessroot, Χρήστος Παπαδόπουλος, Ευριπίδης Λασκαρίδης, Ίρις Καραγιάν είναι μόνο μερικοί από αυτούς που σήμερα κάνουν περιοδεία με τις δουλειές τους έξω. Δεν ξέρω γατί όλο αυτό δεν ακούγεται στην Ελλάδα, αλλά δεν σημαίνει πως δεν συμβαίνει. Εμείς, με την ομάδα μας Αερίτες έχουμε γυρίσει όλη την Ευρώπη. Στην προηγούμενη παράστασή μας «Πλάνητες» όλοι οι παραγωγοί ήταν ξένοι. Η αναγνώριση επίσης αποδεικνύεται και εξαιτίας του γεγονότος πως μας καλούν έξω για να κάνουμε σεμινάρια, να δώσουμε διαλέξεις... Πριν από δύο μήνες μιλούσα στην Eυρωβουλή για το σύγχρονο χορό στην Ευρώπη. Εγώ, μια ελληνίδα χορογράφος. Οξύμωρο;
Για εμάς τους ανθρώπους του χορού στην Ελλάδα η κρίση δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Γιατί; Διότι και πριν την κρίση το τίποτα είχαμε ως βοήθεια. Οπότε τι χάσαμε; Τίποτα! Δεν νομίζω να υπάρχει άνθρωπος στην Ελλάδα που να ζει από το χορό. Οι περισσότεροι ζούμε από τις διδασκαλίες. Σε ιδιωτικό επίπεδο, υπάρχει ένα τεράστιο ενδιαφέρον για να μάθουν τα παιδιά χορό, ενώ στη συνέχεια δεν υπάρχει καμία διάθεση στήριξης για μια παραγωγή παράστασης χορού. Νομίζω πως είναι ένα άλλο ελληνικό παράδοξο κι αυτό. Πριν από λίγο καιρό με κάλεσαν να μιλήσω στη Λυών. Ξέρετε ποιο ήταν το θέμα της συζήτησης στα σεμινάρια και στις διαλέξεις; Πώς θα αυξήσουν το κοινό. Ξέρετε σε ποιους μίλησα; Από φοιτητές έως δασκάλους δημόσιων σχολείων και μαθητές, από ηλικιωμένους μέχρι πανεπιστημιακούς. Ξέρουν πως πολιτισμός και παιδεία πηγαίνουν μαζί και το αποδεικνύουν.
Είναι δυνατόν αυτή η χώρα να μην είχε ποτέ σε θεσμικό επίπεδο μια στέγη αφιερωμένη στο χορό και στη σύγχρονη δημιουργία; Πώς θα χτίσεις ένα μέλλον όταν δεν δίνεις το δικαίωμα στους καλλιτέχνες σου να δουλέψουν και να πειραματιστούν; Πώς θα ελπίζεις να δημιουργηθεί ένα ρεύμα, μια σχολή, μια τάση, όταν δεν μπορούμε να δοκιμαστούμε και να πειραματιστούμε; Αν εξαιρέσεις τη Στέγη, σχεδόν κανένας άλλος φορέας δεν στηρίζει το χορό στην Ελλάδα. Κι εκεί, όμως, μέσα στη χρονιά άντε να ανέβουν δύο με τρεις παραστάσεις. Αν δεν βγαίναμε στο εξωτερικό κάποιος θα μπορούσε να πει πως δεν θα είχε νόημα να συνεχίζουμε. Πάντως ξέρω πως δεν πρέπει να καταθέσουμε τα όπλα. Πως πρέπει να συνεχίσουμε κι αυτό κάνουμε...
Το έργο της Μαρίας Ζαβάκου για τον ψηφιακό εκφοβισμό και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η νέα γενιά ανεβαίνει στη σκηνή σε σκηνοθεσία Γιολάντας Μαρκοπούλου
13°
