Θεατρο - Οπερα

Η Ιωάννα της Λωραίνης ήταν ηρωίδα ή τρελή;

H Violet Louise και η δημιουργική της ομάδα ανοίγουν ξανά τα πρακτικά της δίκης της Ιωάννας της Λωραίνης σε μία transmedia παράσταση. Μια σύγχρονη εκδοχή της ιστορίας της νεαρής χωριατοπούλας από το Ντομρεμύ, που έσωσε στις αρχές του 15ου αι. τη Γαλλία από την αγγλική εισβολή.

Τελικά ποια ήταν η Ιωάννα; Η Violet Louise μας απάντησε.

Για να μπορέσει μία προσωπικότητα όπως η Ιωάννα να αναδειχθεί στο πολιτικό και κοινωνικό προσκήνιο, σε οποιαδήποτε ιστορική περίοδο, χρειάζεται ένας συνδυασμός συγκυριών και συσχετισμού δυνάμεων. Και υπάρχουν πολλά στοιχεία άξια θαυμασμού και απορίας σε αυτό το κορίτσι. Δεν είναι τόσο απλό να γίνει κάτι τέτοιο.

Παρ' όλα αυτά, η Ιωάννα από το Ντομρεμύ ακόμα και κάτω από τις σωστές συγκυρίες που την ανέδειξαν, αποτελεί ένα παγκόσμιο ιστορικό παράδοξο. Το δεκαεπτάχρονο κορίτσι αναδείχθηκε μέσα από τον Εκατονταετή πόλεμο, το μακροβιότερο πόλεμο που γνώρισε ποτέ η ιστορία της ανθρωπότητας. Η Ιωάννα σε ηλικία μόλις δεκατριών χρονών άκουσε τις φωνές του Θεού που την πρόσταζαν να απελευθερώσει τη Γαλλία από τους Άγγλους. Η επιμονή της και η πίστη της στο Θεό, την έχρισαν έναν από τους σημαντικότερους στρατηλάτες όλων των εποχών.Δεν υπάρχει άλλος άντρας ή γυναίκα που να ανέλαβε τη διοίκηση ανώτατων στρατευμάτων σε αυτή την ηλικία. Υπάρχει κάτι το μεταφυσικό στην περίπτωση αυτού του κοριτσιού.

Η Ιωάννα έπρεπε να ξεπεράσει εκτός από το πρόβλημα του νεαρού της ηλικίας της, το φύλο και την τάξη της. Αναμείχθηκε με την πολιτική, μια καθαρά ανδρική υπόθεση που καμία άλλη γυναικά ποτέ δεν είχε τολμήσει να ασχοληθεί. Άσκησε διπλωματία πολύ υψηλού επιπέδου,ακόμα και κατά τη διάρκεια της δίκης της. Για το λόγο αυτό και η δίκη της κράτησε μεγάλο χρονικό διάστημα, γιατί απέκρουε με σθένος τις κατηγορίες εναντίον της. Τελικά την καταδίκασαν να καεί ζωντανή στην πυρά με την κατηγορία της βλασφημίας προς το θηλυκό της φύλο, επειδή έκοψε τα μαλλιά της κοντά και φόρεσε αντρικά ρούχα.

Η επιμονή της και η πίστη της στην αποστολή της ήταν τόσο ισχυρά στοιχεία που έκαμπταν την οποιαδήποτε αμφιβολία ή αμφισβήτηση προς το άτομο της. Έπεισε τους πάντες πως είναι απεσταλμένη από το Θεό (η αλἠθεια είναι πως δεν τους έπεισε απλώς δεν είχαν ούτως ή άλλως τίποτα να χάσουν, δίνοντάς της τα ελάχιστα για να πραγματοποιήσει το όραμα της). Ακόμα και όσοι αρχικά τη λοιδορούσαν, άλλαξαν στάση όταν την είδαν να καταφέρνει πράγματα που κανένας άλλος δεν είχε κατορθώσει μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Η στρατηγική της στη μάχη χαρακτηριζόταν από θάρρος, αλλά και αλλαγή πολεμικής πλεύσης: Μετέτρεψε τον αμυντικό πόλεμο των Γάλλων σε επιθετικό, την ηττοπάθεια τους σε ηχηρό πολεμικό κάλεσμα αλλάζοντας την έκβαση της ιστορίας. Ο απελευθερωτικός πόλεμος έφερε πίσω στη Γαλλία εδάφη που είχε χάσει και οδήγησε στη στέψη του βασιλιά Καρόλου μετά τη νίκη της Ορλεάνης.

Ενσάρκωσε τη θρησκευτική ευλάβεια και την τόλμη στο πεδίο της μάχης με ένα μαγικό τρόπο. Δεν οπισθοχώρησε σε αυτά που πίστευε ούτε μπροστά στη θεά της φωτιάς. Υπέμεινε με στωικότητα όλα τα μαρτύρια και τους περιορισμούς της φυλακής, με τη δύναμη ενός υπερανθρώπου.

Μάγισσα ή αγία; Όπως έδειξε η ιστορία, της απέδωσαν και τις δύο ιδιότητες. Μάγισσα όταν την έκαψαν, αγία όταν ανέτρεψαν την αρχική ετυμηγορία, αποκαθιστώντας τη μνήμη της.

Υπήρξε το εξιλαστήριο θύμα μίας θρησκευτικής και κοσμικής βεντέτας. Όσο η φήμη της και η επιρροή της στους απλούς ανθρώπους μεγάλωνε, η πορεία της προς την πυρά ήταν προδιαγεγραμμένη. Άρχισε να γίνεται ανεπιθύμητη από τους Γάλλους ευγενείς, ο βασιλιάς Κάρολος που η ίδια η Ιωάννα έχρισε βασιλιά δεν έβλεπε με συμπάθεια την επιρροή της στο λαό, ενώ οι Άγγλοι τη μισούσαν θανάσιμα για τις απανωτές ήττες τους στο πεδίο της μάχης. Ο φθόνος που δημιουργήθηκε γύρω από το πρόσωπό της, την κατάστησε το τέλειο εξιλαστήριο θύμα.

H Ιωάννα ενσαρκώνει ιδανικά την ανθρώπινη μονάδα που αποφασίζει να κινηθεί σε μια μοναχική τροχιά. Εμφανίστηκε στο πολιτικό και ιστορικό προσκήνιο σαν διάττοντας αστέρας. Η δύναμη και η ορμή του ενός ανθρώπου που αποφασίζει να πάρει τη μοίρα τη δική του και των άλλων στα χέρια του, δε μπορεί να περιγραφεί με ανθρώπινες λέξεις. Βασικό δομικό στοιχείο όμως αυτής της προσωπικότητας είναι ότι πάντα ξεπερνά το ανθρώπινο μέτρο. Η φόρα τους είναι τόσο μεγάλη που δεν τους επιτρέπει να πατήσουν φρένο ακόμα και όταν καταλαβαίνουν πως οι συνθήκες δεν τους ευνοούν ή είναι πλέον εναντίον τους.

Μάγισσα, αγία, εξιλαστήριο θύμα, παρἀφρων, εμμονική, ηρωίδα και άλλοι τόσοι χαρακτηρισμοί που έχουν αποδοθεί στην Ιωάννα της Λοραίνης που παραμένει ακόμη και σήμερα ένας άλυτος γρίφος και ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια όλων των εποχών. Και παραμένει άξιο απορίας πως ένα κορίτσι δεκαεπτά χρονών κατάφερε ότι κατάφερε με μοναδικό όπλο την ακλόνητη πίστη της στο Θεό και τα οράματά της. Η Ιωάννα ως σύμβολο ταυτίστηκε με την εξέγερση και τον αγώνα του ανώνυμου καθημερινού ανθρώπου απέναντι σε παγιωμένους θεσμούς και δομές ενός συστήματος. Γι᾽αυτή τη μεγαλειώδη πράξη ελευθερίας τιμωρήθηκε με μαρτυρικό θάνατο. Το ίδιο σύστημα που την έκαψε για λόγους πολιτικής και συμφέροντος, μετά θάνατον την αγιοποίησε, τη χρησιμοποίησε εκ νέου για τους σκοπούς του, γεγονός που την καθιστά από τις πιο τραγικές φιγούρες όλων των εποχών.