Ποιος φοβάται τον Ρίχαρντ Βάγκνερ;

«Είναι βαρύς». «Είναι δυσνόητος». «Δεν έχει μελωδίες». «Κρατάει ώρες»…. Αν αγαπάτε την όπερα αλλά όχι τον Βάγκνερ και προβάλλετε συνήθως μια από τις παραπάνω δικαιολογίες για να τον αποφύγετε, ο Λόενγκριν, η νέα παραγωγή της Λυρικής, θα σας κάνει να αναθεωρήσετε!

Ήταν μια από τις λίγες φορές που δεν παραβρέθηκα στην πρεμιέρα μιας όπερας αλλά στην αμέσως επόμενη παράσταση. Μέσα στα δύο εικοσιτετράωρα λοιπόν που μεσολάβησαν από την πρεμιέρα του Λόενγκριν την Παρασκευή, μέχρι την Κυριακή 29 Ιανουαρίου, άκουσα από τρεις διαφορετικούς ανθρώπους πάνω, κάτω, την ίδια φράση: «τελειώνει και θα ήθελες να είχε κι άλλο…». Ένα τέτοιο σχόλιο, για μια παράσταση διάρκειας 4,5 ωρών (μαζί με τα διαλείμματα), φυσικό είναι να σου εξάψει την περιέργεια…

Είναι αλήθεια ότι ο Λόενγκριν, η δημοφιλέστερη όπερα του Βάγκνερ, μουσικολογικά βρίσκεται πιο κοντά στον ρομαντισμό του 19ου αιώνα από ό,τι άλλα έργα της ωριμότητάς  του. Είναι μια όπερα πιο μελωδική ‒για παράδειγμα, η τρίτη πράξη ανοίγει με το πασίγνωστο «Γαμήλιο εμβατήριο»‒,  πιο βατή νοηματικά από το Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ ή τον Πάρσιφαλ και για το λόγο αυτό, πιο «εύπεπτη». Στην παράσταση όμως που παρακολούθησα, ήταν η ποιητική και συγχρόνως τολμηρή σκηνοθετική ματιά του Άντονυ Μακ Ντόναλντ πάνω στο ρομαντικό παραμύθι του Βάγκνερ, που μας βοήθησε να βυθιστούμε  όχι μόνο στη μαγεία της μουσικής αλλά και του μύθου, να συγκινηθούμε από τον έρωτα χωρίς ανταπόκριση, ακόμα και να ταυτιστούμε με τους ήρωές του, άλλοτε με τον Λόενγκριν που θέλει να αγαπηθεί αλλά χωρίς προϋποθέσεις κι άλλοτε με την Έλζα που συνθλίβεται ανάμεσα στον έρωτά της και τις αμφιβολίες της….  

Στη νέα παραγωγή της ΕΛΣ ‒η οποία προέρχεται από την Εθνική Όπερα της Ουαλίας και το θέατρο Βιέλκι -Εθνική Όπερα Πολωνίας‒, η δράση της όπερας μεταφέρεται από τη Μεσαιωνική Αμβέρσα -Βραβάντη, σε μια αυλή της βόρειας Ευρώπης του 19ου αιώνα – μήπως στη μιλιταριστική Γερμανία του Μπίσμαρκ; Το σκηνικό, ελάχιστα παραμυθένιο, ένας αμφιθεατρικός βιομηχανικός χώρος σε παρακμή. Φτωχικά σκουρόχρωμα κοστούμια ή φθαρμένες στρατιωτικές στολές ‒ η χώρα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Κι όμως, ο Μακ Ντόναλντ, που υπογράφει, εκτός από τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια, καταφέρνει να συνταιριάξει μοναδικά τη ζοφερή πραγματικότητα με τη μαγεία του παραμυθιού. Πολύτιμος αρωγός στο συνταίριασμα αυτό, όπως και στην εξέλιξη της πλοκής, οι φωτισμοί της Λούσυ Κάρτερ: Το εκτυφλωτικό λευκό φως της σηματοδοτεί τη «θεϊκή»  άφιξη του άγνωστου ιππότη-Λόενγκριν, από έναν άλλο, πιο φωτεινό κόσμο. Η μισοσκότεινη  αυλή της 2ης πράξης –πεδίο δράσης και μηχανορραφιών της Όρτρουντ και του Τέλραμουντ‒ και στο φόντο οι αέρινες σκιές του Λόενγκριν και της Έλζα  που κινούνται πίσω από τα παράθυρα του παλατιού, αντιδιαστέλλουν με ένα απλό αλλά γοητευτικό εύρημα, το κακό με το καλό…

Η παράσταση ευτύχησε να βρει  στο πρόσωπο του Πήτερ Ουέντ έναν ιδανικό Λόενγκριν. Η ατμοσφαιρική πρώτη εμφάνιση του Βρετανού τενόρου, θυμίζει είσοδο ροκ σταρ στη σκηνή. Όρθιος πάνω στη μαγική βάρκα που οδηγεί ο κύκνος του μύθου, ντυμένος με ένα μακρύ παλτό, ξυπόλητος και με κοντό πλατινέ μαλλί, πείθει απόλυτα πως είναι ο μυστηριώδης ξένος που ανταποκρίνεται στην ικεσία  της Έλζα και έρχεται να τη σώσει. Με τη γεμάτη ηχοχρώματα, καθαρή, υγιή φωνή του, υπηρέτησε με άνεση έναν από τους δυσκολότερους ρόλους του βαγκνερικού ρεπερτορίου ‒απαιτεί άψογη τεχνική, μεγάλη έκταση φωνής και θηριώδεις αντοχές από τον λυρικό τενόρο‒ και μας χάρισε έναν Λόενγκριν επιβλητικό όταν απευθύνεται στο λαό της Βραβάνδης∙ ποιητικό όταν αποκαλύπτει την υψηλότερη φύση του τραγουδώντας το  “In fernem land”∙ σπαρακτικό όταν η απάντηση που ζητά η Έλζα στο «απαγορευμένο ερώτημα», διαψεύδει τις ελπίδες του να λυτρωθεί από τη μοναξιά του και να αγαπηθεί χωρίς προϋποθέσεις.

Στη δεύτερη διανομή που παρακολούθησα, το ρόλο της ενάρετης Έλζα ερμήνευσε η Ρουμάνα υψίφωνος Γιούλια Ισάεφ . Μπορεί η φωνή της να μην ανήκει σ’ εκείνες που σε καθηλώνουν και ηχούν στα αυτιά σου για καιρό, όμως ήταν μια φωνή γεμάτη  θέρμη, ομοιογένεια, στιβαρότητα και πλούσιο ηχόχρωμα . Στον μονόλογο της δεύτερης πράξης όπως και στον μεγάλο ερωτικό διάλογο της τρίτης πράξης απέδειξε ότι μπορεί να ανταποκριθεί με εξαιρετική άνεση στις απαιτήσεις του ρόλου. 

Στη δεύτερη διανομή, το ρόλο της σκοτεινής , δολοπλόκου Όρτρουντ υπηρέτησε υποδειγματικά η υψίφωνος Τζούλια Σουγκλάκου. Η σκηνική της μεγαλοπρέπεια και το υποκριτικό της ταλέντο «γέμισαν» τη σκηνή παρόλο που η έκταση της φωνής της δεν ανταποκρίνεται πλήρως στα βαγκνερικά στάνταρντς . Η παρουσία της γίνεται αισθητή ακόμα κι όταν στέκεται βουβή στην πρώτη πράξη. Στο ντουέτο της με τον Τέλραμουντ πείθει απόλυτα ότι εκείνη κινεί τα νήματα της συνομωσίας, η φωνή της γίνεται βιτριολική, γεμάτη μίσος, όταν διακόπτει την γαμήλια πομπή της Έλζα για να κλιμακωθεί και να φτάσει λίγο αργότερα στον παροξυσμό και την υστερία.

Ο Τέλραμουντ στο σατανικό ζευγάρι της δεύτερης διανομής, ερμηνεύτηκε από τον  Ρουμάνο βαρύτονο Βαλεντίν Βασίλιου. Μολονότι την Κυριακή ήταν φανερό ότι αντιμετώπιζε κάποιο πρόβλημα με τη φωνή του, ήταν απόλυτα πειστικός στο ρόλο του ταπεινωμένου ίσως και αφελούς, ευγενή που άγεται και φέρεται από την εξουσιαστική Όρτρουντ.

Στον Λόενγκριν όμως, δίπλα στους τέσσερις πρωταγωνιστικούς ρόλους υπάρχει και ένας πέμπτος , που δεν είναι άλλος από τη χορωδία. Παρούσα επί σκηνής σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του έργου, συμβάλλει καθοριστικά στην εξέλιξη του μύθου, εν είδει χορού αρχαίας τραγωδίας που σχολιάζει, παίρνει θέση, συμπάσχει με τους ήρωες. Γι αυτό, αξίζουν πολλά μπράβο στην έξοχη χορωδία της ΕΛΣ και στον διευθυντή της, Αγαθάγγελο Γεωργακάτο. Αυτή τη φορά ξεπέρασαν τον εαυτό τους!

Το ίδιο ακριβώς μπορώ να πω και για την ορχήστρα της ΕΛΣ, με τον Μύρωνα Μιχαηλίδη στο πόντιουμ, ο οποίος εισέπραξε το πιο θερμό χειροκρότημα του κοινού ‒ ίσως και ένα μεγάλο ευχαριστώ για τα χρόνια που βρέθηκε στο τιμόνι της Λυρικής. Από το πρελούδιο του Λόενγκριν με τα επανερχόμενα καθοδηγητικά μοτίβα (Leitmotiv) και τις ατμοσφαιρικές μελωδικές στιγμές, ως τις μεγαλόπρεπες εκρήξεις των κρουστών και των πνευστών, η ορχήστρα με τον λαμπερό, διαυγή της ήχο, υποστήριξε με ακρίβεια και ανέδειξε με πάθος κάθε πτυχή του βαγκνερικού μουσικού ιδιώματος.

Με μια κουβέντα: Μια παράσταση που θα σας συναρπάσει. Μην τη χάσετε!

Info: ΕΘΝΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ, Ρίχαρντ Βάγκνερ, Λόενγκριν, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη

Επόμενες παραστάσεις: 1, 3, 5 Φεβρουαρίου 2017

Ώρα έναρξης: 18.30