«Δωδεκάτη Νύχτα», επιεικώς αριστούργημα

Τα δίδυμα αδέρφια Βιόλα και Σεμπαστιάν ναυαγούν στις ακτές της Ιλλυρίας. Χάνουν ο ένας τον άλλο και η Βιόλα «παρενδύεται» και γίνεται ο Σεζάριο, έτσι ώστε να αναζητήσει ανενόχλητη τον αδερφό της στον άγνωστο τόπο. Τον τόπο αυτό επιχειρούν να κατακτήσουν δύο αντιθετικές και μπανάλ δυνάμεις: το Πένθος, που εκπροσωπείται από την Ολίβια που αποκρούει τον Ορσίνο, και ο Έρωτας, που εκπροσωπείται από τον Ορσίνο που κυνηγάει την Ολίβια. Αυτή τους η αναμέτρηση λαμβάνει χώρα κατά το δωδεκαήμερο της ασυδοσίας, στις πλέον ακατάλληλες συνθήκες τόσο για πένθη όσο και για έρωτες: τη νύχτα που «όλα επιτρέπονται». 

«Όταν πήρα στα χέρια μου το κείμενο πολλές ήταν οι φράσεις που έδωσαν το κλειδί. Μία όμως με “καθοδήγησε” περισσότερο. “Θα ήθελα να είστε έτσι, όπως εγώ θα ήθελα να είστε”. Η φράση έχει να κάνει με όλα όσα θίγει το έργο, είτε αφορούν τον έρωτα είτε τα φύλα είτε το θέμα των ταυτοτήτων. 

>> Ο έρωτας εδώ είναι το απόλυτο σημείο συζήτησης. Όλα περιστρέφονται γύρω του, καθορίζει συμπεριφορές. Όπως και το πένθος, αφού και ο έρωτας σχετίζεται με το πένθος. Η Ολίβια (Εύη Σαουλίδου) αντιστέκεται στον έρωτα προβάλλοντας το πένθος∙ ο Σερ Τόμπυ Μπλετς (Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης) είναι ένας μονήρης άνθρωπος που έχει απαρνηθεί τον έρωτα για κάποιο λόγο. Τον πολεμάει ενώ τον τρώει και δημιουργεί όλες τις καταστάσεις από υπαρξιακή ανάγκη. Ο Μαλβόλιο (Νίκος Χατζόπουλος) επίσης αντιστέκεται στον έρωτα μέχρι που θα ενδώσει τελευταίος. Ο Ορσίνο (Γιώργος Χρυσοστόμου) θέλει απεγνωσμένα την Ολίβια. Τελικά το έργο είναι μια αναζήτηση του τι σημαίνει έρωτας και πόσο έτοιμοι είμαστε να τον δεχτούμε. Αν τον δεχτούμε.

Φωτογραφία: Patroklos Skafidas

>> Στην αρχή δεν μπορούσα να κατατάξω τις κωμικές σκηνές. Μου φαινόντουσαν πολύ σχηματικές. Στη συνέχεια συνειδητοποίησα πως και αυτές, για παράδειγμα οι σκηνές με τους μέθυσους, ήταν πάλι μια είδους αντίδραση στον έρωτα. Όσα τελικά συμβαίνουν αποδείχτηκε πως ήταν στην κόψη του τραγικού και της επιφάνειας. Ήταν μια ισορροπία που με δυσκόλεψε μέχρι να επιτευχθεί. 

>> Οι ήρωες δεν παίζουν μόνο ένα παιχνίδι, αλλά το ζουν. Από τη στιγμή που όλα τα πρόσωπα του έργου μπαίνουν σε μια ηθελημένη ψευδαίσθηση με ενδιέφερε και με το σκηνικό χώρο να πω, ναι, όλα αυτά που συμβαίνουν εδώ είναι θέατρο κι όχι ένας μαγικός χώρος. Γιατί, όπως στο έργο, οι ήρωες αναζητούν την απελευθέρωση και το θέατρο είναι ένας τόπος απελευθέρωσης. Τώρα που το συζητάμε, μπορώ να βάλω λέξεις σε κάτι που λειτούργησε ασυνείδητα σ’ εμένα όταν σκηνοθετούσα. Από τη στιγμή που ο έρωτας είναι ένα παιχνίδι μεταμφιέσεων και το έργο ανέβηκε σε μια σκηνή όπως αυτή του Εθνικού Θεάτρου ήταν λογικό να οδηγηθώ σκηνοθετικά και σκηνογραφικά (Σκηνικά: Κλειώ Μπομπότη) εκεί που οδηγήθηκα.  

>> Ήθελα τα δύο αδέλφια η Βιόλα (Έμιλυ Κολιανδρή) και ο Σεμπαστιάν (Άρης Μπελής) να εμφανίζονται ως δύο ουδέτερα όντα, γι’ αυτό και φέρουν μέσω του “κοστουμιού” τους ανδρικά και γυναικεία μέλη. Στην ουσία είναι δύο δοχεία τα οποία γεμίζουν οι άλλοι με ό,τι αυτοί θέλουν να δουν σε αυτούς. Οι κάτοικοι της Ιλλυρίας επίτηδες είναι ντυμένοι πιο φανταχτερά (κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη), ώστε να τονίζεται ακόμη περισσότερο η διαφορά με τα δύο αδέλφια. Ταιριάζει και με το γεγονός πως αυτοί χρησιμοποιούν πολύπλοκα λεκτικά σχήματα προκειμένου να μιλήσουν για τον έρωτα και αδυνατούν να τον προσεγγίσουν πιο απλά – αντίθετα με τη Βιόλα και τον Σεμπάστιαν. Γι’ αυτό και στο τέλος βγαίνουν οι δύο τους γυμνοί∙ αφενός για να αποδειχτεί η απλότητα του έρωτα, αλλά και ταυτοχρόνως να αναδειχτεί πώς οι υπόλοιποι δεν ήταν έτοιμοι να δεχτούν αυτή την απλότητα.

Φωτογραφία: Patroklos Skafidas

>> “Όταν σε δει ο Ορσίνο αλλιώς ντυμένη μπροστά του θα είσαι η αγαπημένη του και η βασίλισσά του”. Είναι τα λόγια που ακούγονται πριν γδυθούν μπροστά τους και μπροστά μας τα δύο αδέλφια. Συνέχεια, σε όλο το έργο, οι ήρωες θέλουν να βλέπουν τους άλλους ήρωες αλλιώς. Όταν εμφανιστούν ολόγυμνοι η Βιόλα και ο Σεμπάστιαν μπροστά σε όλους είναι σαν να λένε “και τώρα ποιος αντέχει να με δει έτσι;”. Κανείς, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί.

>> Τυπικά το έργο από γραφής έχει happy end και μου ήταν δύσκολο να το αποδεχτώ. Είχα απορία αν το τέλος ήταν ειρωνικά γραμμένο, ειδικά όταν πιο πριν έχουμε ζήσει όλο αυτό το υπαρξιακό δράμα. Γι’ αυτό και θέλησα το τέλος να είναι η απόλυτη καταβύθιση στο πένθος. 

>> Περισσότερο ταυτίζομαι με τον Φέστε (Γιάννης Κλίνης) και τη Βιόλα. Με συγκινεί το ότι ο Φέστε είναι γνώστης όλων των καταστάσεων, τις παρακολουθεί αλλά δεν τον ενδιαφέρει να μπει μέσα. Η Βιόλα γιατί καθώς μπαίνει συνεχώς στην αναρώτηση “ποια είμαι, τι ήθελα να κάνω, είμαι μια γυναίκα που υποδύεται έναν άνδρα γιατί πρέπει κ.λπ.” φτάνει σε ένα σημείο αυτοεγκλωβισμού. Πρέπει να ανταποκριθεί σε αυτά που της ζητούν οι άλλοι, αλλά και σε αυτά που της ζητάει ο εαυτός της. Η Βιόλα έχει την πιο οριακή αναμέτρηση στο έργο». 

Info

Πρωταγωνιστούν (επίσης): Μιχάλης Σαράντης, Ελίνα Ρίζου, Αινείας Τσαμάτης, Βαγγέλης Αμπατζής, Δημήτρης Κίτσος, Βασίλης Μαγουλιώτης, Σπύρος Χατζηαγγελάκης. Ως 8/1, Εθνικό Θέατρο - Κεντρική Σκηνή, Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, 2105288170-171