Μέσα από την κλειδαρότρυπα

Ποιος δεν πρόδωσε στη ζωή του; Γι’ αυτό και το έργο του Πίντερ «Προδοσία» προσφέρεται για ταυτίσεις, σε μια παράσταση που θα φέρει σε απόσταση ανάσας τους θεατές από τους ηθοποιούς. Ο Γιάννης Μόσχος δίνει το κλειδί της σκηνοθεσίας του στην A.V.

Δεν θέλω να μπω στη διαδικασία της επεξήγησης για το τι πραγματικά με συγκινεί στο έργο, θα μείνω μόνο στο γεγονός πως οι ήρωες είναι μεσήλικες – άρα με αφορά ως σαρανταπεντάρης που είμαι (γέλια). Το έργο ξεκινάει όταν οι ήρωες είναι σε μια ηλικία μετά τα σαράντα και καθώς ο χρόνος ξεφλουδίζεται προς τα πίσω φτάνουν στην ηλικία περίπου των τριάντα. Βασικό κλειδί του έργου είναι ο χρόνος. Ξεκινώντας από το τώρα και πηγαίνοντας προς τα πίσω παρακολουθούμε πώς επηρέασε η παράνομη ερωτική σχέση –ενός άνδρα και της γυναίκας του καλύτερου φίλου του–, τα πρόσωπα του τριγώνου.

» Το τρίγωνο είναι ισοσκελές κι ας φαίνεται πως το παράνομο ζευγάρι είναι το πρωταγωνιστικό. Σε όλες τις σκηνές πάντα υπάρχει η παρουσία του τρίτου, έστω και νοερά. Ο εραστής δίπλα στο ζευγάρι, η γυναίκα δίπλα στους δύο φίλους κ.λπ. Παίζει λίγο και η γωνία θέασης για το πώς βλέπεις κάθε σκηνή – το γεγονός αυτό έπαιξε ρόλο και στην επιλογή της σκηνοθεσίας. Όλα τα πρόσωπα είναι δισυπόστατα και αυτό σε δυσκολεύει να ταυτιστείς με κάποιον χαρακτήρα – με τις καταστάσεις είναι πιο εύκολο. Θα σου πω κάτι που συνέβη. Σε μία από τις πρόβες ρωτήσαμε μετά από μια σκηνή φίλους που την παρακολούθησαν “ποιος χωρίζει ποιον”. Ο καθένας έδωσε διαφορετική απάντηση, μάλλον προβάλλοντας τις δικές του εμπειρίες. Να κάτι επίσης πολύ ενδιαφέρον σ’ αυτό το έργο. Δεν κρίνει, αλλά αφήνει στο θεατή να βγάλει συμπεράσματα.

» Δεν είναι ψυχαναλυτικό θέατρο. Δεν μπαίνει στη διαδικασία να εξηγήσει γιατί έγινε το ένα έτσι και γιατί το άλλο διαφορετικά. Αν θέλεις, απάντησε εσύ χρησιμοποιώντας όποια σχολή θες – από φροϊδική μέχρι λακανική. Στην πραγματικότητα βλέποντας τις συμπεριφορές των ηρώων αναρωτιέσαι για τη δική σου ζωή και τις αποφάσεις που την επηρέασαν. Μπορεί η αφήγηση να μην είναι πάντα χρονικά γραμμική ωστόσο κάθε σκηνή συμβαίνει σε ενεστώτα χρόνο. Εμείς τους γνωρίζουμε δύο χρόνια αφού έχει χωρίσει το παράνομο ζευγάρι και φτάνουμε μέχρι τότε που άρχισε να δημιουργείται η μεταξύ τους έλξη. Οι ήρωες δεν θυμούνται, ζουν. Κι αυτό δεν τους αφήνει περιθώρια για ενδοσκοπήσεις. Εξάλλου, κάνουν τα πάντα προκειμένου να κρύψουν τι πραγματικά σκέφτονται και αισθάνονται.

»Αυτή τη συμπεριφορά ίσως μπορείς να τη χαρακτηρίσεις τυπικά βρετανική. Το ότι δηλαδή οι ήρωες κρύβουν τα συναισθήματά τους και δεν έχουν εκρήξεις, όπως μπορεί να είχαν αν ήταν μεσογειακοί τύποι. Όμως αυτή η μη έκφραση της αλήθειας έχει περάσει και τα μεσογειακά σύνορα. Μπορεί εδώ στην Ελλάδα να φωνάζουμε και να χειρονομούμε αλλά αυτό δεν σημαίνει πως πραγματικά λέμε τι νιώθουμε και τι σκεφτόμαστε. Το βλέπω στις σχέσεις που δεν στεριώνουν. Όπως, από την άλλη, έχω καιρό να ακούσω άνθρωπο να μου πει είμαι ερωτευμένος. Αυτό μάλλον σημαίνει πως η διάθεσή μας να παραδοθούμε στον άλλο, να δημιουργήσουμε εμπιστοσύνη, φθίνει.

» Αυτό που απασχολεί τον Πίντερ στα έργα του είναι η σκόπιμη προσπάθεια αποφυγής επικοινωνίας στους ανθρώπους. Τον τρόμο τού να δει ο άλλος τι συμβαίνει εντός μας. Ο λόγος στον Πίντερ είναι ένα εργαλείο να κρυφτείς. Στις σιωπές αποκαλύπτονται περισσότερα. Η “Προδοσία” είναι το πλέον αυτοβιογραφικό του έργο, καθώς ο ίδιος υπήρξε εραστής της γυναίκας ενός φίλου του. Η πρώην ερωμένη του έγραψε ένα βιβλίο για τη σχέση τους και είχε πει σε μια συνέντευξη «πως σοκαρίστηκε όταν συνειδητοποίησε πως στο έργο ήταν αυτούσια η ζωή τους!» Γι’ αυτό, ίσως, και είναι το πιο ευανάγνωστο έργο του. Εδώ σαρκάζει πάρα πολύ τον εαυτό του καθώς βάζει τον εραστή να προσπαθεί να τα έχει όλα καλά καμωμένα, και τη σχέση και τη φιλία, χωρίς το κόστος που σημαίνει η προδοσία της εμπιστοσύνης.

» Ανέφερα πιο πριν πως η γωνία θέασης παίζει σημαντικό ρόλο. Έτσι προσπάθησα να βρω έναν τρόπο ώστε οι θεατές να αλλάζουν συνεχώς θέση σε σχέση με τα τεκταινόμενα. Επιπλέον ήθελα να βρω τρόπο ώστε να μην είναι παγιωμένη η απόσταση μεταξύ ηθοποιών και θεατών, και πολλές φορές να εκμηδενίζεται. Το ταξίδι στο χρόνο ταυτίζεται στην παράστασή μας με ένα ταξίδι στο χώρο του Δημοτικού Θεάτρου. Χρησιμοποιούμε χώρους του θεάτρου (μπαρ, φουαγιέ, κλιμακοστάσιο, αίθουσα…), όπου εκεί εξελίσσονται χωριστά οι σκηνές. Γι’ αυτό και σε κάθε παράσταση θα υπάρχουν μέχρι 85 θεατές. Τις στιγμές μετακίνησης θα υπάρχει δράση, που όμως δεν είναι απαραίτητο να την παρακολουθεί ο θεατής, ενώ η τελευταία σκηνή θα είναι μέσα στην αίθουσα με τους θεατές να κοιτάζουν τους ηθοποιούς από ψηλά. Με όλο αυτό δεν ήθελα τίποτα περισσότερο από το να πετύχω την αίσθηση της κλειδαρότρυπας. Εύχομαι να το καταφέραμε».

Ο Γιάννης Μόσχος

Info: Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Γλάστρας, Μαρία Σκουλά, Νίκος Ψαρράς. Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Ηρώων Πολυτεχνείου 32 & Βασιλέως Γεωργίου, 210 4143310-320