Θέατρο μέσα στο θέατρο

Μια θεατρική παράσταση του Εθνικού θεάτρου κατεβαίνει πριν την ώρα της. Αμφιλεγόμενη, επιπόλαια δουλεμένη, ευάλωτη στις λυσσαλέες αντιδράσεις; Μπορεί, αλλά με την ελευθερία του λόγου ως απόλυτο, αναφαίρετο και νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Μοιραία η διακοπή της συνιστά ένα τεράστιο ατόπημα. Αυτό είναι το πολιτικό ζήτημα για το οποίο όλοι –γνωρίζοντες και μη– συζητούν ανέξοδα αυτές τις μέρες. Πάμε τώρα στο μικροπολιτικό ζήτημα. Γιατί από την πρώτη στιγμή που κατέβηκε η ίδια θεατρική παράσταση, «Η ισορροπία του Nash» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού θεάτρου, ξεκίνησε να παίζεται μια άλλη ακροβατώντας στο τεντωμένο σκοινί της πρώτης. Το πολιτικό δηλαδή «πάλιωσε», το μικροπολιτικό όμως μαίνεται.

Ήδη από το βράδυ της Κυριακής, οπότε και δημιουργήθηκε ένα αυτοσχέδιο αλλά πληθωρικό σχέδιο περιφρούρησης, η παράσταση βρήκε και πάλι τη θέση της στο «-1» του Rex μπροστά σε μια κατάμεστη αίθουσα, ύστερα από το αίτημα της δημιουργικής ομάδας, του θεατρικού κόσμου και φυσικά το «ok» του καλλιτεχνικού διευθυντή Στάθη Λιβαθινού, που τρεις μέρες νωρίτερα ανακοίνωνε τη διακοπή της εγείροντας νέο κύκλο αντιδράσεων.

Η κίνηση αυτή φάνηκε να εκτονώνει το τεταμένο κλίμα και να υπογραμμίζει τη μέση οδό με την οποία (κάλλιστα) θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η ακραία λύση της διακοπής. Σίγουρα, πάντως, δεν είναι η ψυχραιμία που χαρακτηρίζει τα παράλληλα γεγονότα. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, η αστοχία Λιβαθινού πυροδότησε ακαριαία όλους τους μηχανισμούς που επιθυμούν την εκθρόνισή του από την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εθνικού θεάτρου. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει –ακόμα– επίσημη απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού που να ανανεώνει τη θητεία του (λήγει τον Μάιο), αφήνει χώρο τόσο σε εικασίες όσο και σε υποψήφιους μνηστήρες ή δηλωμένους αντιπάλους του να δράσουν.

Καταρχάς, από την περασμένη Πέμπτη το χάσμα μεταξύ της καλλιτεχνικής διεύθυνσης και του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού μεγάλωσε κι άλλο. Σε τηλεφωνική επικοινωνία, ο Στάθης Λιβαθινός δήλωνε στην «Α.V.» πως ο πρόεδρος του ΔΣ Θανάσης Παπαγεωργίου είχε αρχικά συμφωνήσει σε μια κοινή ανακοίνωση για τη διακοπή της «Ισορροπίας του Nash». Κοινός τόπος τελικά δεν βρέθηκε αφού την επόμενη μέρα σε επιστολή του το ΔΣ θα «άδειαζε» πανηγυρικά το διευθυντή για την απόφασή του. Tην ίδια ώρα, εργαζόμενοι στο Εθνικό θέατρο υποστήριζαν πως, εκτός από τα έξωθεν απειλητικά μηνύματα, η διοίκηση εισέπραττε και τη δυσαρέσκεια ιδιώτη χορηγού για το περιεχόμενο της παράστασης, ο οποίος μάλιστα επρόκειτο να χρηματοδοτήσει και δράση του θεάτρου κατά τη χειμερινή σεζόν 2016-2017.

Να σημειώσουμε ότι ήδη στους χορηγούς του Εθνικού συγκαταλέγονται το Ίδρυμα Ωνάση που έχει χρηματοδοτήσει με 220.000 ευρώ όλες τις σκηνές του, το Ίδρυμα Νιάρχος που διαθέτει 160.000 ευρώ αποκλειστικά για την Πειραματική Σκηνή, ενώ πρόθυμο να χορηγήσει με 150.000 ευρώ τη μετακόμιση και επέκταση της Δραματικής Σχολής του Εθνικού στο Σχολείον της Ειρήνης Παππά ήταν και το Ίδρυμα Λάτση, πρόθεση που αναχαιτίστηκε όταν στο σχέδιο εναντιώθηκε η πλειοψηφία του ΔΣ του Εθνικού. Κύκλοι του οργανισμού αναφέρουν πως η χορηγία ιδιωτικού χρήματος –σε μια περίοδο που η κρατική επιχορήγηση έχει συρρικνωθεί– συναντά πολλούς και φανατικούς αρνητές της οι οποίοι θεωρούν ότι έτσι κηδεμονεύεται το Εθνικό και περιορίζεται η ελευθερία του.

Τελικά η «Ισορροπία του Nash» μπορεί να αποδειχθεί ο Δούρειος Ίππος για όσους εποφθαλμιούν τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Ακούγεται ότι οι πιέσεις εξακολουθούν να είναι ασφυκτικές – από άλλα μέτωπα, μάλιστα. Ηθοποιοί και σκηνοθέτες που πρόκειται να συμμετέχουν σε επόμενες παραγωγές τόσο στην Πειραματική όσο και σε άλλες σκηνές του Εθνικού θεάτρου, δέχονται –όπως μεταφέρουν ασφαλείς πληροφορίες– προφορικές ή γραπτές απειλές και άλλου τύπου «προειδοποιήσεις» για να «αποχωρήσουν» πάραυτα από το Εθνικό ώστε να δηλώσουν έμπρακτα την αντίθεσή τους στη «λογοκρισία Λιβαθινού». Στο ίδιο κλίμα, όλες τις προηγούμενες μέρες, ορισμένοι καλλιτέχνες που είτε συνεργάζονται με το Εθνικό είτε όχι καλούσαν σε επιτακτικό τόνο τους συναδέλφους τους να προχωρήσουν σε γενική απεργία διαρκείας ώστε να προκαλέσουν «παράλυση» στον οργανισμό. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι η ορμητική διάθεση για εξέγερση δεν είναι παρά προσχηματική και καλλιεργείται συστηματικά από τους επίδοξους διαδόχους του Λιβαθινού που εκμεταλλεύονται την κρίση προκειμένου να επιστρέψουν ή να κατακτήσουν το θώκο της πρώτης σκηνής της χώρας.

Στο Υπουργείο Πολιτισμού, βεβαίως, δεν επικρατεί λιγότερη σύγχυση. Υπάρχει μια φημολογούμενη προφορική δέσμευση του Αριστείδη Μπαλτά βάσει της οποίας φέρεται πρόθυμος να ανανεώσει τη θητεία Λιβαθινού για τα επόμενα τρία χρόνια και ότι αυτή έρχεται σε σύγκρουση με άλλους κύκλους του υπουργείου οι οποίοι δηλώνουν σε όλους τους τόνους πως είναι ακατάλληλος για τη θέση. Επισήμως τίποτα από αυτά δεν επιβεβαιώνεται, αντίθετα από το υπουργείο διαψεύδονται και οι δύο φήμες. Σύμφωνα με πληροφορίες τις επόμενες ημέρες αναμένεται συνάντηση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Εθνικού με τον υπουργό Πολιτισμού, παρουσία του ΔΣ. Προς το παρόν, ο Στάθης Λιβαθινός βρίσκεται σε προγραμματισμένο ταξίδι στη Ρωσία απ’ όπου αναμένεται να επιστρέψει έχοντας στα χέρια του σύμφωνο συνεργασίας με σημαντικό πολιτιστικό οργανισμό.

Πάντως το προηγούμενο Λούκου, με το πλήθος των αντιφάσεων που τελικά κορυφώθηκαν στην επεισοδιακή αποπομπή του, διατηρεί τους καλά γνωρίζοντες σε εγρήγορση για άμεσες εξελίξεις στο Εθνικό θέατρο. Γι’ αυτούς η κρίση στη σκηνή της Πανεπιστημίου συνδέεται άρρηκτα με το παιχνίδι διαδοχής και σε κάθε περίπτωση θα χρησιμοποιηθεί εις βάρος του Στάθη Λιβαθινού. Για την ιστορία, ο τελευταίος διορίστηκε πέρυσι τον Μάιο από τον πρώτο υπουργό Πολιτισμού της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, Νίκο Ξυδάκη, εν μέσω μεγάλης αναταραχής που διαδέχθηκε την απομάκρυνση του Σωτήρη Χατζάκη. Για τυπικούς λόγους η θητεία του ορίστηκε μονοετής, καλύπτοντας τον κύκλο της θητείας Χατζάκη η οποία έληγε κανονικά την άνοιξη του 2016.

Φωτογραφία: Στιγμιότυπο από τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας για το κατέβασμα της παράστασης «Ισορροπία του Νας»