Παραλήπτης άγνωστος στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων

Γραμμένο το 1938, το αφήγημα δι' αλληλογραφίας «Παραλήπτης άγνωστος» είναι, κατά το New York Times Book Review, «το πιο αποτελεσματικό "κατηγορώ" εναντίον του ναζισμού που έχει γίνει ποτέ σε έργο μυθοπλασίας».

«Ποιος είναι αυτός ο Αδόλφος Χίτλερ που δείχνει να αναρριχάται προς την εξουσία στη Γερμανία;».

Μέσα από την αλληλογραφία δύο αδελφικών φίλων, επιτυχημένων μεταναστών στην Αμερική, ο ένας εκ των οποίων αποφασίζει να επιστρέψει στη Γερμανία στις αρχές της δεκαετίας του '30, το έργο αιχμαλωτίζει μια φιλία −και την ανθρωπότητα ολόκληρη− σε μια στιγμή ιστορικής μεταμόρφωσης.

Καθώς ο Χίτλερ αναρριχάται στην εξουσία, η σχέση των δύο φίλων φθίνει ανεπανόρθωτα και καταλήγει στην προδοσία.

Βασισμένη σε μια κλασική ιστορία εκδίκησης δομημένη με κινηματογραφικό σασπένς, η παράσταση διερευνά το ζήτημα της προσωπικής ευθύνης σε περιόδους κρίσεων.

Η νουβέλα Παραλήπτης Άγνωστος

Η νουβέλα «Παραλήπτης Άγνωστος» αποτελείται από 19 επιστολές που ανταλλάσσουν δύο φίλοι, ο Martin Schulse, 40 ετών, Γερμανός, παντρεμένος, πατέρας τριών παιδιών και ο Max Eisenstein, 40 ετών, εργένης, πολιτογραφημένος Αμερικάνος εβραϊκής καταγωγής.

Χρόνια συνέταιροι, έχοντας ιδρύσει και διευθύνει μαζί μια γκαλερί έργων τέχνης στο San Francisco, ο Max και ο Martin χωρίζουν εν μέρει όταν το 1932 ο Martin αποφασίζει να επιστρέψει στο Μόναχο με την οικογένειά του.

Από τις 12 Νοεμβρίου του 1932 μέχρι τις 18 Μαρτίου του 1934, οι δύο φίλοι, χωρισμένοι από έναν ωκεανό, αλληλογραφούν τακτικά. Ο Max μιλάει για τη μοναξιά του, για τις δουλειές της γκαλερί και πληροφορείται από τον φίλο του για τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Ο Martin, με τη σειρά του, διηγείται την εγκατάσταση και την καινούργια του ζωή σε μια Γερμανία διαλυμένη από την οικονομική κρίση, μια Γερμανία που δυσκολεύτηκε να αναγνωρίσει κατά την επιστροφή του.

Είναι οι τελευταίοι μήνες της πρωθυπουργίας του Hindenburg. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης ρίχνει τα τελευταία της φώτα, αλλά κανείς δεν παίρνει ακόμη στα σοβαρά τους λόγους ενός άσημου φανατικού ονόματι Hitler.

Καθώς η μια επιστολή διαδέχεται την άλλη, ένα απειλητικό βουητό αρχίζει να σκιάζει την αλληλογραφία των δύο φίλων.

Οι πολιτικές ισορροπίες αλλάζουν ξαφνικά το Μάρτιο του 1933 και ο Eisenstein διαπιστώνει πως ο καρδιακός του φίλος, υπό την επιρροή μιας ναζιστικής ιδεολογίας που κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος, έχει αρχίσει να υιοθετεί τις αντιλήψεις του καινούργιου καθεστώτος.

Μήπως πρόκειται όμως για μια προσποίηση, στην οποία προβαίνει ο Martin με στόχο να ξεγελάσει τη λογοκρισία του Τρίτου Ράιχ;

Η απορία αυτή λύνεται όταν ο Max ζητάει από τον Martin να παράσχει άσυλο και προστασία στη μικρή του αδερφή, τη Griselle, ανερχόμενη ηθοποιό στη Βιέννη, η οποία βρίσκεται, μετά από τη θέσπιση των νόμων που απαγορεύουν στους Εβραίους την άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων, υπό τη διαρκή απειλή μιας σύλληψης.

Σύντομη ιστορία του κειμένου

Κλασική νουβέλα, αιχμηρό, λιτό και προφητικό κείμενο για τις απαρχές του Τρίτου Ράιχ, την άνοδο του ναζισμού, τη διείσδυση της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας στις συνειδήσεις, η νουβέλα «Παραλήπτης Άγνωστος (Address Unknown)», πρώτο βιβλίο της Αμερικανίδας Kathrine Kressmann Taylor, γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1938 στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα χρόνο πριν από το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Κυκλοφόρησε πρώτα ως short story σε ένα αμερικάνικο περιοδικό και αναδημοσιεύτηκε γρήγορα από το Reader's Digest σε μορφή βιβλίου. Το κείμενο απαγορεύτηκε αμέσως στη Γερμανία.

Η νουβέλα έπεσε ύστερα σε μια σχετική λήθη, μέχρι τη δεύτερή της αναδημοσίευση το 1995, με αφορμή την 50ή επέτειο της απελευθέρωσης των στρατοπέδων συγκέντρωσης, ένα χρόνο πριν από το θάνατο της Kathrine Kressmann Taylor.

Έχει διασκευαστεί για τον κινηματογράφο (ΗΠΑ, 1941), για το ραδιόφωνο (BBC Radio 4, 2008) και έχει ανέβει, με μεγάλη επιτυχία, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Γαλλία.

INFO: Παραλήπτης άγνωστος. Κείμ.: Kathrine Kressmann Taylor. Σκην.: Νάντια Φώσκολου, Παίζουν: Δημήτρης Αγαρτζίδης, Αχιλλέας Βατρικάς. Πέμπτη 21.00. €10, 8 (Φ), 5 (κάρτα ανεργίας). Δ.: 60΄. Ως 7/4. Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (Κύπρου 91Α & Σικίνου, Κυψέλη, 2130040496)