Φιλαρέτη Κομνηνού

Μπαίνω στο σαλόνι του σπιτιού της στο Θησείο. Άβαφη, τα μαλλιά μαζεμένα, στο χρώμα του χαλκού, φοράει μια μαύρη φόρμα. Από κάπου μέσα ακούγεται «It’s a man’s world». «Έχω κολλήσει μ’ αυτό το τραγούδι και τον Seal. Δεν είναι τέλεια εκτέλεση;» θα μου πει. «This is a man’s world, this is a man’s world/ But it wouldn’t be nothing, nothing without a woman or a girl». Ο Seal θα μπορούσε να της απευθύνει τους στίχους και όλοι θα καταλάβουν το γιατί. «Εκπάγλου ταλέντου» είχε γράψει για την Κομνηνού η Μαλβίνα Κάραλη. Είναι από τις φράσεις που τα λένε όλα. Σε μια παρέα άκουσα να διηγούνται την εντύπωση που τους προκάλεσε όταν βρέθηκαν μαζί της σ’ ένα σπίτι: «Μπήκε μέσα και κάνοντας την κίνηση να βγάλει το παλτό γέμισε το σαλόνι από την παρουσία της». Αυτές οι σκέψεις προστάζουν να... ρίξω, με το «καλημέρα», την πρώτη ερώτηση. «Σας έχω τύχει σε χώρους εκτός θεάτρου. Δείχνετε αδιάφορη στα βλέμματα, είστε όμως πραγματικά;» Με κοιτάζει σχετικά ξαφνιασμένη, αλλά δεν μασάει: «Μ’ αρέσει να περνάω λαθραία, γι’ αυτό και κυκλοφορώ συνήθως άβαφη. Ίσως αυτό να απαντάει στην ερώτησή σας. Την εποχή της τηλεόρασης μπορεί και να με απασχόλησε για λίγο η “δημόσια” εικόνα μου, αλλά ένιωσα να με καταπιέζει αυτή η “μάσκα” της δημοσιότητας και την παράτησα. Πιστέψτε με, δεν είναι το καλύτερό μου να με αναγνωρίζουν, ειδικά κάτι άβολες στιγμές. Μια φορά ήμασταν σε μια παραλία στην Άνδρο. Μετά από έξι ώρες κάτω από τον ήλιο ήρθε μια βάρκα να μας πάρει, αλλά έριξε άγκυρα μακριά· για να την πλησιάσουμε έπρεπε να μπούμε στη θάλασσα κουβαλώντας στα χέρια τα πράγματα. Ταλαιπωρημένη φτάνω κι όταν πάω να δώσω τα πράγματα ακούω το βαρκάρη να λέει “ααααχ, κυρία Κομνηνού, εσείς!”. Με πιάσανε τα γέλια. “Ωχ, γιατί τώρα, αυτή τη στιγμή της απόλυτης ξεφτίλας, να μου συμβεί αυτό!”».

Θα μπορούσατε να είστε διαχυτική σε εξωτερικό χώρο;

Κατά περίπτωση και ανάλογα με την έμπνευση της στιγμής. Το να είμαι πάντα ευχάριστη και επικοινωνιακή μού φαίνεται λίγο υποκριτικό και δεν εμπιστεύομαι εύκολα αυτούς που θέλουν να τα έχουν καλά με όλους. Έχω τις αντιφατικότητες που λίγο πολύ έχουμε όλοι. Από τη μια πολύ κοινωνική και από την άλλη πολύ μοναχική.

Και η μοναξιά;

Μια γνωστή πάντα λέει «γαμώτο, το μεγαλύτερο πρόβλημα που είμαι μόνη είναι πως δεν μπορώ να τηλεφωνήσω σπίτι και να πω “έρχομαι, άναψε το θερμοσίφωνα”». Ε, δεν θα ήθελα να «διαπραγματευτώ» μια οποιαδήποτε συντροφικότητα για χάρη του θερμοσίφωνα (γέλια).

Ακούω το γέλιο σας και θυμάμαι πως σας έχω δει σε μια κωμωδία, στο Low Budget Festival, και είχα γελάσει μέχρι δακρύων μαζί σας. Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν παίζετε σε κωμωδίες. Δεν θέλετε;

Σαν τρελή. Αλλά μια κωμωδία σουρεαλιστική, τύπου Αλμοντόβαρ, ή ένα ρόλο σαν της Πάστα Φλώρα. Θα ήθελα να μου συμβεί κάποια στιγμή. Αργεί όμως και αρχίζω να ανησυχώ… Θα άξιζε να το δοκιμάσω και ας αποτύχω.

Δεν ξέρω πώς διαχειρίζεται κάποιος σαν εσάς μια αποτυχία, όταν με το που τελειώσατε τη σχολή γίνατε πρωταγωνίστρια και συνεχίζετε. Δεν πήραν τότε τα μυαλά σας αέρα;

Δεν είχα χρόνο να συνειδητοποιήσω τι μου γινόταν, δεν προλάβαινα τα γεγονότα· κάτι σαν τσουνάμι είχε ανατρέψει όλη τη ζωή. Τα μυαλά μου, όμως, τα χρειαζόμουν στη θέση τους. Εκείνη την εποχή οι αριστούχοι μαθητές με το που τελείωναν έκλειναν συμβόλαιο με το ΚΘΒΕ για να παίξουν κάποιο μικρό ρόλο. Όταν με επέλεξε από οντισιόν ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, που μόλις είχε έρθει από το Παρίσι, να παίξω την Μπιάνκα στο «Ημέρωμα της Στρίγγλας», κατά κάποιο τρόπο έσπασε μια ιεραρχία· η «επετηρίδα» που επικρατούσε στο θέατρο τότε. Ήμουν πολύ τυχερή που ξεκίνησα το θεατρικό μου ταξίδι δίπλα σ’ αυτό τον άνθρωπο. Ωραίες στιγμές. Ζούσα τότε και ένα μεγάλο έρωτα…

Πολλοί από τους συναδέλφους σας λένε «εκτός θεάτρου δεν έχω ζωή», κάτι που μου φαίνεται αφύσικο. Εσείς στην αρχή της θεατρικής «δόξας» μπορείτε και ερωτεύεστε…

...έναν άνθρωπο εκτός θεάτρου, που παντρεύτηκα και κάναμε το γιο μας. Φαντάζεστε να αρνιόμουν την εγκυμοσύνη για την καριέρα; Ήμουν βέβαια πολύ μικρή για μητέρα· βλέπω κάτι φωτογραφίες από τότε με τον Γιώργο μωρό και είμαστε λίγο αστείοι... (σ.σ. μου τις δείχνει. Είναι σαν η μεγάλη του αδελφή με ένα «φοβισμένο» βλέμμα, τύπου «είναι αλήθεια ο γιος μου;»). Λατρεύω το θέατρο, αλλά μπορώ και μακριά του. Δεν ορίζεται η ζωή μου μόνο από τους ρόλους, αλλά και από τα ταξίδια, από τις σχέσεις, τους φίλους και πάνω από όλα από το γιο μου... Όταν όμως είμαι σε διαδικασία πρόβας σταματάει να με ενδιαφέρει οτιδήποτε άλλο.

Πρωταγωνιστείτε στον «Χορό του θανάτου» του Στρίντμπεργκ. Υποδύεστε μια γυναίκα δεσμευμένη σ’ ένα «σαδομαζοχιστικό» γάμο. Θα μπορούσατε να την είχατε φίλη;

Θέλω να την υπερασπιστώ ακόμα και στις αγριότητές της. Την καταλαβαίνω. Δεν συγχωρείς εύκολα αυτόν που προκάλεσε τη ματαίωσή σου ως γυναίκα. Ίσως γι’ αυτό εύχεται το θάνατό του. Για να αφανιστεί ο αυτόπτης μάρτυρας της ερωτικής και ανθρώπινης ταπείνωσής της. Μάλλον δεν θα την έκανα φίλη γιατί έχω αποφασίσει να αποφεύγω ανθρώπους με απωθημένα ή σκοτάδια. Ίσως γιατί κουράστηκα ή βαρέθηκα τη γοητεία των «καταραμένων». Σίγουρα πάντως αυτή η γυναίκα, αυτό το ζευγάρι, ζει σε κάποιο διαμέρισμα της πόλης – και δεν θα είναι το μόνο.

Ο σύζυγος στον «Χορό του θανάτου» είναι λοχαγός. Σας είναι γνώριμο αυτό το «στρατιωτικό καθεστώς» αφού ο πατέρας σας ήταν αστυνομικός;

Ο πατέρας μου ήταν ένας άνδρας της εποχής του, που εξαιτίας και της δουλειάς του έλεγχε πολύ τη διαχυτικότητά του, τη σωματική επαφή με τις κόρες του. Πέρασαν χρόνια για να συνειδητοποιήσω πως ο μπαμπάς μου ήταν εγκλωβισμένος σε ένα μοντέλο συμπεριφοράς και ομολογώ πως ανακουφίστηκα όταν και άλλοι φίλοι μού εξομολογήθηκαν πως δεν είχαν και αυτοί τόσο διαχυτικούς πατεράδες. Όταν όμως γεννήθηκε ο Γιώργος, ο πατέρας μου έγινε άλλος άνθρωπος. Όλο αγκαλιές και χάδια με τον εγγονό του. Όταν τον έχασα κατάλαβα πόσο τον λάτρευα. Για χρόνια με άλλοθι τους ρόλους ξόρκιζα τον πόνο της απώλειάς του...

Πώς είχε δεχτεί το γεγονός πως γίνατε ηθοποιός;

Αχ, δεν ξέρετε τι σημαίνει μακεδονίτικο πείσμα. Δεν ήθελε να γίνω ηθοποιός και γι’ αυτό δεν ήρθε ποτέ να με δει στο θέατρο – εγώ μάθαινα βέβαια πως με έβλεπε στην τηλεόραση και διάβαζε τις συνεντεύξεις μου. Ούτε και η μητέρα μου το ήθελε. Το αστείο είναι πως η μάνα μου, βλέποντας το γιο μου όταν ήταν μικρός να κάνει διάφορα παλαβά στο σπίτι, του έλεγε «εσύ πρέπει να γίνεις ηθοποιός».

Μ’ έναν τρόπο τού κάνατε το χατίρι, όταν γίνατε επίκουρος καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο; Πώς προέκυψε η ακαδημαϊκή καριέρα;

Διδάσκω υποκριτική στο τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών εδώ και οκτώ χρόνια. Ξεκίνησα κάνοντας σεμινάρια υποκριτικής και κάποια στιγμή μού πρότειναν τη θέση. Δεν ήταν εύκολη απόφαση – θα έπρεπε να πηγαινοέρχομαι κάθε Δευτέρα και Τρίτη στη Θεσσαλονίκη, αλλά αποφάσισα να το κάνω παρόλο το εξαντλητικό των μετακινήσεων… και ευτυχώς.

Μια καθηγήτρια που όμως κρίνεται από τους μαθητές της λόγω των ρόλων. Δύσκολη ισορροπία...

Έχω συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ως ηθοποιός είμαι πάντα υπό κρίση – και γιατί όχι και από τους μαθητές μου. Μέσω της επαφής με νέους, υποψήφιους ηθοποιούς, επαναπροσδιορίζεται η σχέση σου με το θέατρο. Γίνεται ασυνείδητα. Όταν είσαι για χρόνια επαγγελματίας μοιραία επαναπαύεσαι. Η επαφή με τα παιδιά σε βάζει σε μια διαδικασία αμφισβήτησης. Αν δεν την κάνεις καταλήγεις μονολιθικός έως και βαρετός. Κάθε γενιά –νομοτελεικά συμβαίνει αυτό– αμφισβητεί την προηγούμενη προκειμένου να εγκαταστήσει τη δική της αισθητική. Οπότε πρέπει να μπεις στη διαδικασία να δεις κι εσύ τι πρέπει να αφήσεις, να κρατήσεις και τι να πάρεις.

Όταν ανακοίνωσε ο γιος σας πως θέλει να γίνει ηθοποιός είχατε έναν εγωιστικό φόβο: «Ωχ, κι αν αποδειχτεί πως δεν έχει ταλέντο;»

(Το σκέφτεται) Ομολογώ πως είχα την αγωνία όταν τον έβλεπα να προετοιμάζεται να δώσει εξετάσεις. Χρειάστηκε να ζητήσω τη γνώμη κάποιων φίλων-συναδέλφων, γιατί ξέρουμε πώς βλέπει η κουκουβάγια τα παιδιά της. Αν δεν «τα έλεγε» θα προσπαθούσα να τον αποτρέψω, για να τον προστατέψω. Γιατί γνωρίζω καλά πως αν δεν είσαι καλός μέσα στο χώρο μας μπορεί πολύ εύκολα να γίνεις δυστυχισμένος· να αποκτήσεις κόμπλεξ και σύνδρομα καταδίωξης – πάντα να φταίνε οι άλλοι γι’ αυτό που δεν έγινες.

Υπήρξατε για 9 συνεχόμενα χρόνια καθηγήτρια στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Σας ξάφνιασε η μη ανανέωση της θητεία σας;

Δεν μπορώ να πω πως δεν ξαφνιάστηκα, αλλά είθισται κάθε φορά που αλλάζει ο διευθυντής να αλλάζει και το διδακτικό προσωπικό της Σχολής· πάντως, σίγουρα το πάθος του Στάθη Λιβαθινού για την εκπαίδευση των μαθητών είναι αναμφισβήτητο. Σ’ αυτά τα χρόνια που δίδασκα –τα περισσότερα επί Χουβαρδά– είδα πολλούς καθηγητές να πηγαινοέρχονται. Από τα χρόνια της σχολής έχω να θυμηθώ πολύ ωραίες στιγμές. Μια από αυτές ήταν τότε που η μαθήτριά μας Δήμητρα Βιγκοπούλου βραβεύτηκε σ’ έναν ευρωπαϊκό διαγωνισμό στη Ρώμη με το ρόλο της Κασσάνδρας – διευθυντής της σχολής ήταν ο Βίκτωρας Αρδίτης. Την είχα βοηθήσει στην προετοιμασία. Τι πανηγυρισμούς που κάναμε! Ε, δεν ήταν και λίγο... ένα δικό μας κορίτσι να αναμετρηθεί με σπουδαστές των σημαντικότερων δραματικών ευρωπαϊκών –εθνικών– σχολών και να βραβευτεί.

Για ρόλο της σε έργο του Στρίντμπεργκ είχε πάρει το βραβείο «Μαρίκα Κοτοπούλη». Δεν υπάρχει στο σπίτι, γιατί η νικήτρια μιας χρονιάς το δίνει στην επόμενη νικήτρια. Το βλέμμα μου ακουμπάει σε ένα πλέξιγκλας κουτί με τη φωτογραφία του σκηνοθέτη Ανδρέα Βουτσινά, μια δικιά της φωτογραφία, ένα φάκελο και μια τούφα μαλλιών τυλιγμένη σε κόκκινο κορδελάκι. «Με τον Βουτσινά είχαμε για χρόνια μια σχέση απίστευτα έντονη. Ήταν ο δάσκαλός μου, ο μέντοράς μου. Κάποτε, μου είχε ζητήσει να κόψω τα μαλλιά μου πολύ κοντά... Για να το αποφύγω του έλεγα διάφορες αηδίες, τύπου “έχω το σύνδρομο του Σαμψών” και άλλα τέτοια. Υποχώρησε. Δύο μήνες μετά πάω και τα κόβω γουλί για δικούς μου λόγους. Βάζω τα μαλλιά σ’ ένα φάκελο και του τον στέλνω στο Παρίσι γράφοντάς του “ε, λοιπόν έγινε η κουρά και σου τη στέλνω”. Όταν τον έλαβε μου τηλεφώνησε σκασμένος στα γέλια, ενώ ούρλιαζε στο αυτί μου “άνοιξα το φάκελο και γέμισε το σπίτι με τις τρίχες σου! Είσαι μάααααγισσα!”. Αργότερα βέβαια, σ’ έναν καβγά μας μου το χτύπησε πως τα κούρεψα όταν ήθελα εγώ και όχι όταν μου το ζήτησε ο ίδιος. Μετά από 20 περίπου χρόνια, όταν πέθανε και πήγε ο γιος του Μάριος στο σπίτι του στο Παρίσι να μαζέψει τα πράγματά του, σ’ ένα συρτάρι βρήκε μια τούφα μαλλιών μέσα στο φάκελο που του είχα στείλει. Την είχε δεμένη με ένα δικό του κόκκινο κορδελάκι. Σοκαρίστηκα όταν μου το είπε ο Μάριος. Ένας άνθρωπος τόσο σκληρός, όπως ο Βουτσινάς, που σιχαινόταν τα διάφορα ρομαντικά, έκανε κάτι τέτοιο; Τι δώρο αγάπης ήταν αυτό; Θα με αιφνιδιάζουν πάντα οι άνθρωποι. Γι’ αυτό δεν πρέπει τελικά να βάζεις ποτέ τελεία· μόνο άνω τελεία».

Info: «Ο χορός του θανάτου» του Αυγούστου Στρίντμπεργκ. Σκην.: Δημήτρης Καταλειφός. Πρωταγωνιστούν: Δημήτρης Καταλειφός, Φιλαρέτη Κομνηνού, Βασίλης Μπισμπίκης. Θέατρο Εμπορικόν, από 24/10.

Κεντρική Φωτό: Θανάσης Καρατζάς