Θεατρο - Οπερα

Mε αφορμή τον «Γλάρο Ιωνάθαν»

Είδαμε την παράσταση της Στέγης στο Άσυλο Ανιάτων

Η κυρία Βάσω είναι σε καροτσάκι από 15 χρονών. Δεν μου αφήνει περιθώρια: «Αν δεν γράψεις καλά δεν θα σ’ αφήσω να ξαναέρθεις στο Άσυλο». Η κυρία Βάσω είναι αυτή που θα αποφασίσει πότε θα αρχίσει η παράσταση. Με το καροτσάκι της περιφέρεται μπροστά «στη σκηνή», μιλάει μια στους ηθοποιούς μια σε εμάς. Η κυρία Βάσω έχει εξομολογηθεί πως τις αρέσουν οι άνδρες που είναι όρθιοι –«τι να τους κάνω τους καθιστούς;» θα πει– και ευγνωμονεί το Θεό γιατί «καθηλώθηκα σε καροτσάκι. Αν δεν γινόταν αυτό η μάνα μου θα με πάντρευε με φούρναρη και καταλαβαίνεις τι θα σήμαινε αυτό». Η κυρία Βάσω έχει γυρίσει τον κόσμο με το καροτσάκι· η κυρία Βάσω είναι ο «Γλάρος Ιωνάθαν»

Είναι ο ήρωας της παράστασης και ήρωας του παραμυθιού «Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον» του Ρίτσαρντ Μπαχ. Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον είναι διαφορετικός: Αντίθετα από τους γλάρους του σμήνους του, αρέσκεται στο να πετάει όχι μόνο για να ψαρέψει τη λεία του αλλά γιατί απλώς του αρέσει να πετάει. Οι άλλοι γλάροι δεν καλοβλέπουν αυτή την αγάπη του και τον εξορίζουν ως αφύσικο, επικίνδυνο και ασεβή προς τις παραδόσεις τους.

Η κυρία Άννα είναι μεγάλης ηλικίας, πολύ όμορφη γυναίκα. Είναι με εγκεφαλικό τα τελευταία χρόνια ―κι αυτή καθηλωμένη στο καροτσάκι. Κάθεται στην πρώτη σειρά και στο τέλος της παράστασης μου εξομολογείται ιστορίες μια ωραίας ζωής, «ήμουν φοβερή κομμώτρια. Από παιδί είχα το ταλέντο. Διασκέδασα, έβγαλα λεφτά, έχω την κόρη μου που είναι μια κουκλάρα». Η κυρία Άννα παλεύει με τις λέξεις και τις αναμνήσεις. Η κυρία Άννα είναι ο γλάρος Ιωνάθαν.

Ο Ιωνάθαν μένει μόνος και αναμετριέται με τα στοιχεία της φύσης. Χωρίς να το βάζει κάτω, εξασκείται στο πέταγμα, γίνεται καλύτερος και μια μέρα πετάει τόσο μακριά που συναντάει ένα σμήνος από άλλους γλάρους.

Είμαστε καθισμένοι στο διάδρομο του νοσοκομείου· κοινό και ασθενείς. Εκεί παίζεται η παράσταση. Ο Πάρις Μέξης (σκηνοθέτης) έχει κάνει παπάδες και οι ηθοποιοί (Άντρη Θεοδότου, Κωνσταντίνος Καϊκής, Μαρία Μοσχούρη, Θεοδώρα Ντούσκα, Ουσίκ Χανικιάν) δίνουν ρέστα. Μια γελάω και μια ψάχνομαι μέσα μου. Την προηγούμενη φορά που ήρθα πάλι εδώ, εξαιτίας του φεστιβάλ FFF της Στέγης, ένιωσα μια εμπειρία-που-δεν-ξεχνάς. Εκεί όμως ήμουν μόνος. Εδώ είμαι δίπλα με τους ασθενείς. Προσπαθώ να κατανοήσω τις αντιδράσεις. Ναι, μια ασθενής βλέπει όλη την παράσταση όρθια με αυτό το χαμόγελο που θα ζήλευαν οι διαφημιστές που θέλουν να πουλήσουν την ευτυχία· κάποιος σε καροτσάκι γελάει, άλλοι παρακολουθούν ακίνητοι και άλλοι όχι. Από πίσω το Άσυλο συνεχίζει τη ζωή του και οι ασθενείς που δεν μπορούν να βρίσκονται εδώ μαζί μας ανασαίνουν.

Στο έργο ο «γέροντας» γλάρος τα έχει βάλει με τον Ιωνάθαν που κάνει τα δικά του. Μια κυρία δίπλα μου, σε καροτσάκι κι αυτή, σχεδόν ιερατική μορφή με μια μεγάλη άσπρη κοτσίδα, βάζει στη θέση τους πάντες. Μια ασθενή που χαζεύει· μια νοσοκόμα που περνάει από δίπλα μας. Έχει σκληρό βλέμμα· κρύβει πολλά η ζωή της. «Διατάσσει» μια κοπέλα που δουλεύει στο Άσυλο να καθίσει ανάμεσά μας. Αυτή τελικά κάθεται και ακουμπάει το χέρι της στο γόνατο της κυρίας. Η κυρία αγγίζει το χέρι της κοπέλας, χαμογελάει και ήσυχη πια αρχίζει να βλέπει την παράσταση.

Αυτό το άγγιγμα άνοιξε τα πάντα. Έδειξε την αιτία που συμβαίνει αυτό. Η Στέγη μπήκε φέτος με σύνθημα 4Ε. Το ένα είναι Εκπαίδευση. Η παράσταση είναι σ’ αυτά τα πλαίσια. Απευθύνεται σε ειδικές ομάδες κοινού με περιορισμένη δυνατότητα μετακίνησης, όπως ασθενείς, ηλικιωμένους, έγκλειστους ή κατοίκους ακριτικών περιοχών, ταξιδεύοντας σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, με αφετηρία το Άσυλο Ανιάτων στην Κυψέλη.

Δεύτερο «Ε» είναι η Εξωστρέφεια. Έχει άλλη αφετηρία – αναφέρεται σε ελληνικές παραστάσεις που με τη βοήθειά της βγαίνουν στο εξωτερικό. Όμως, μ’ έναν τρόπο, η εξωστρέφεια είναι εδώ και αναφέρεται στο Άσυλο Ανιάτων. Τέτοιες ενέργειες βοηθούν να βγει προς τα έξω. Αφήστε κατά μέρους την παράσταση ―κι ας αξίζει πραγματικά να τη δει κάποιος. Οι ασθενείς λαχταρούν για επαφή. Θέλουν να γίνουν ορατοί. Γι’ αυτό εδώ θα προσθέσω ένα πιο σημαντικό «Ε»: την Εξοικείωση.

Οι νέοι γλάροι υποδέχονται τον Ιωανάθαν στην ομάδα τους και του αποκαλύπτουν πως κι εκείνοι εξορίστηκαν, ο καθένας από το δικό του σμήνος... Ο Ιωνάθαν ξεκινά να πετά μαζί τους, χαρούμενος που αγάπησε και διεκδίκησε μια ζωή καλύτερη από την απλή επιβίωση…