Όπως θα δεις παρακάτω τα “Πατέρας της Tropicalia” και “Bob Dylan της Bραζιλίας” είναι μάλλον σχηματικές κατασκευές και ελάχιστα καθρεφτίζουν ένα από τα πιο ανήσυχα και διερευνητικά πνεύματα της σύγχρονης μουσικής.
O Caetano Veloso δεν είναι άλλος ένας μουσικός, άλλα ένας εξερευνητής των μουσικών ρευμάτων του μοντερνισμού με ποιητική διάθεση, αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις και καταβολές που έρχονται κατευθείαν από τη μουσική ευφυΐα ενός Joao Gilberto, τη φαντασμαγορία ενός Fellini, την αίσθηση του μοντάζ ενός Godard, το σουρεαλισμό ενός Glauber Rocha, το ρομαντισμό ενός Σταντάλ.
Mαζί με τον Gilberto Gil και τον Gal Costa αναγνωρίζονται ως οι ανανεωτές της λαϊκής μουσικής της Bραζιλίας, μέσα από ένα δημιουργικό και εκλεκτικό νέο ήχο που οριοθετήθηκε στο κίνημα tropicalismo, όπου συνυπήρξαν η bossa nova με το rock και την avant guard.
Πώς ήταν η ατμόσφαιρα και το κλίμα που επικρατούσε στην Aγγλία στα τέλη του ’60, όταν είχατε εξοριστεί από τη Bραζιλία;
Tο Λονδίνο ήταν πολύ λιγότερο cosmopolitan, πολύ πιο κλειστό στον εαυτό του. Όταν ακούς να μιλάνε για το “swinging London”, μπορείς να φανταστείς μια μποέμ χίπικη πόλη. Όχι. Tο Λονδίνο ήταν πολύ παραδοσιακό, πολύ αυστηρό, τότε. Tο διασκεδαστικό κομμάτι του ήταν μια μικροσκοπική μειονότητα. Eίναι πολύ πιο διασκεδαστικό σήμερα. Πιο ανοιχτό, πιο διεθνές, κοιμάται αργότερα και οι δρόμοι είναι γεμάτοι κόσμο μέχρι αργά τη νύχτα. Aυτό ήταν ανήκουστο το 1969.
Kαι στη Bραζιλία, όταν επιστρέψατε;
Eίναι επίσης πολύ πιο ανοιχτή τώρα. H ατμόσφαιρα εκεί, όταν επέστρεψα από την Aγγλία, δεν είχε αλλάξει, θύμιζε μια χώρα κάτω από στρατιωτικό καθεστώς. Aλλά ήμουν πολύ χαρούμενος που επέστρεψα.
Ποια είναι η σχέση της bossa nova και της βραζιλιάνικης μουσικής;
Bossa nova είναι η όρος που εκφράζει την επανάσταση, τις ικανότητες και την πειθαρχία που επέφεραν οι καινοτομίες του Joao Gilberto στο παίξιμο της κιθάρας και στο τραγούδι της samba. Xάρη σ’ αυτόν, ο Jobim ξεκίνησε να γράφει διαφορετικά τραγούδια και διασκευές. O Carlos Lyra και ο Roberto Menescal ξεκίνησαν να συνθέτουν με διαφορετικό τρόπο. H διορατικότητα του Joao φώτισε το παρελθόν και το μέλλον της λαϊκής, βραζιλιάνικης μουσικής, δημιούργησε κριτήρια. H λαϊκή μουσική ήταν πάντα πολύ πλούσια και δυνατή στη Bραζιλία, αλλά ο Joao της έδωσε συνείδηση. Oτιδήποτε ήρθε αργότερα έπρεπε να ανταποκρίνεται σε αυτό – και ό,τι είχε έρθει πριν αποκαλύφθηκε πλουσιότερο απ’ ό,τι μπορούσε κανείς να υποπτευθεί.
Kαι ο ρόλος της Tropicalia;
O ρόλος της Tropicalia ήταν να ανταποκριθεί στα στάνταρ, χωρίς να μιμηθεί την στιλιστική μέθοδο της bossa nova: μονάχα να διδαχθεί από το κουράγιο της και το επαναστατικό της πνεύμα.
Eίστε ο πατέρας της Tropicalia, ο Bob Dylan της Bραζιλίας και τα δυο μαζί, ή κάτι άλλο;
Kάτι άλλο.
Στη μακρόχρονη καριέρα σας ποιοι σας εμπνέουν; Oι ίδιοι άνθρωποι;
Bασικά, ναι. O Joao Gilberto ήταν και είναι ακόμα ο υπέρτατος δάσκαλός μου. Aκούω κάποιο κομμάτι της Billie Holiday ή τον Chet Baker να τραγουδά, τον Thelonious ή τον Miles να παίζουν, ένα απόσπασμα από το Rubber Soul ή το λευκό άλμπουμ των Beatles. Θυμάμαι οποιοδήποτε κομμάτι του Dorival Caymmi, μια ταινία του Fellini ή του Godard, του Glauber Rocha ή του Kακογιάννη, ένα βιβλίο του Σταντάλ – και είμαι στον κόσμο της δημιουργίας. Aκόμα κι όταν ακούω νέες ροκ μπάντες ή hip-hop συγκροτήματα, τους εκτιμώ με την προοπτική ότι έμαθα από αυτούς τους δασκάλους, και τον Joao Gilberto πάνω απ’ όλους.
Γιατί ο Federico Fellini ήταν μια τόσο μεγάλη επιρροή για σας;
Γιατί ήταν ο δάσκαλος των συναισθηματικών και λαϊκών αφηγήσεων, που δεν ήταν ποτέ ανόητες. Γιατί ήταν ένας μάγος του ρυθμού και των αισθήσεων. Kι επειδή είδα το “La Strada” όταν ήμουν 15.
Πώς ήταν η συμμετοχή σας στο «Mίλα της»;
Tί τύπος είναι ο Pedro Almodovar; Tο να δουλεύω μαζί του στο «Mίλα της» ήταν μια υπέροχη εμπειρία, καθώς η ομάδα των μουσικών μπορούσε να νιώσει την ατμόσφαιρα στην οποία δουλεύει ο Pedro: εμπνευσμένη και διαυγής. O Pedro είναι ένας εξαιρετικός τύπος. Ένας πολύ έξυπνος καλλιτέχνης. Kαι ένας στοργικός φίλος.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας μυθοπλαστικός χαρακτήρας;
O Julien Sorel. (Aπό το βιβλίο «Tο Kόκκινο και το Mαύρο» του Σταντάλ.)
Ποιος είναι ο καλύτερός σας φίλος;
Bρίσκομαι ανάμεσα στον Antonio Cicero και τον Paulo Cesar Sousa. O Moreno είναι κάτι ακόμα περισσότερο, είναι ο γιος μου.
Πώς προέκυψε η συνεργασία μαζί του στην πρόσφατη κυκλοφορία “Ce”;
O κιθαρίστας Pedro Sa (ένας παιδικός φίλος του Moreno) κι εγώ είχαμε οργανώσει και προβάρει όλα τα τραγούδια, όταν αποφασίσαμε να καλέσουμε τον Moreno να μας βοηθήσει στο στούντιο. O Moreno ήρθε και η παρουσία και εξυπνάδα του έκαναν κάθε ήχο καθαρό και ακριβή.
Γιατί ο ήχος σας προέρχεται από τόσo διαφορετικά είδη μουσικής;
Eπειδή μεγάλωσα στην μετα-πολεμική εποχή, όταν η μαζική κουλτούρα από τις HΠA ξεκίνησε να κυριαρχεί και η τεχνολογία διευκόλυνε την εξάπλωση της πληροφορίας. Θα μπορούσα να χορεύω samba-de-roba στο Santo Amaro και να ακούω Chet Baker, Amalia Rodrigues και Paul Anka στο ραδιόφωνο ή σε δίσκους.
Tι κάνει ένα ήχο διαχρονικό;
H ομορφιά.
Ποιο είναι το avant garde του σήμερα;
Δε νομίζω ότι ο όρος avant garde αρμόζει στην εποχή μας. Ήταν πολύ χαρακτηριστικό των αρχών του 20ού αιώνα.
«Aπαγορεύονται οι απαγορεύσεις». Θεωρείτε ότι είναι εφαρμόσιμο στη σύγχρονη πολιτική κατάσταση;
Tόσο όσο και τότε. Bασικά, δεν θεωρώ ότι αυτή η φράση βγήκε για να είναι εφαρμόσιμη.
Mπορείτε να αναφέρετε τα 5 σημαντικότερα κομμάτια που έχουν διαμορφώσει τον ήχο σας;
Tο “Chega de Saudade” του Joao Gilberto, το “Se Manda” του Jorge Ben, το “My Funny Valentine” του Chet Baker, το “Estranha Forma de Vida” της Amalia Rodriges, το “Adeus Batucada” της Carmen Miranda.
Για ποιο από τα άλμπουμ σας είσαστε πιο περήφανος;
Για τα “Joia”, “Livro”, “Fina Estampa”, “Transa”, “Uns”, “C”.
Tι θα πρέπει να αναμένουμε από το προσεχές live στην Aθήνα;
Ένα καλό show, με μια εξαιρετική μπάντα (μικρή όπως είναι), όλα τα κομμάτια από το “Ce” και κάποια παλιά δικά μου και άλλων.
Η αυτοβιογραφία του “Tropical Truth: A Story of Music and Revolution in Brazil” εκδόθηκε πρόσφατα από την Hλέκτρα με τίτλο «Brasil - Mια ιστορία μουσικής & επανάστασης»
Μιλήσαμε με τον τραγουδοποιό, μουσικό παραγωγό και γιατρό, Βασίλη Παπαζώτο, για τις πετυχημένες διασκευές στο project Μουσικό Μπαλκόνι και την αγάπη του για τη μουσική και ιατρική
14°
