Όσο εσύ μεγαλώνεις...

Του Νίκου Τριβουλίδη

Το ’83, όταν έσκαγαν ως επιτυχίες τα Holiday, Burning Up και Lucky Star, επικρατούσαν οι Culture Club, οι Abba ξεθώριαζαν και οι κριτικοί συνέκριναν τη Madonna με την Teena Marie. Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, o Boy George εμφανίζεται στη δίστηλη επικαιρότητα των tabloid επιτιθέμενος στη Madonna για τον αν η Kaballah έχει χώρο για τους gay, οι Abba αποτελούν sampling στις επιτυχίες της και η Teena Marie βαλσαμώθηκε στο Μουσείο των Λευκών Τραγουδιστών Που Αναπνέουν Σαν Μαύροι. Τα παραπάνω μπορεί να επιβεβαιώνουν την κυριαρχία της Madonna, όμως στη μουσική, όπως συμβαίνει και αλλού άλλωστε, από όλα τα κρύα πιάτα η εκδίκηση είναι το πλέον βαρετό και άγευστο.

18 και κάτι άλμπουμ σε τρεις δεκαετίες (τα 80s που την απογείωσαν, τα 90s που σχεδόν την κατέστρεψαν και τα 00s που την αναγέννησαν) αποτελούν στην πραγματικότητα ένα ιδιωτικό για τον καθένα φωτογραφικό άλμπουμ που εμπεριέχει την εξαήμερη, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια στα νησιά, τα βαρετά επαγγελματικά πάρτι και τα γενέθλια των ανιψιών μας. Σημασία δεν έχει το αν η Madonna επικράτησε μουσικά ή δισκογραφικά, ούτε το έναντι ποιων, αλλά το τι κάναμε, πού ήμασταν, όταν οι φίλοι (και για να μην καρφωνόμαστε, οι γνωστοί μας) χόρευαν το Vogue.

27 Ιουλίου 1983: Madonna (Debut Album)

Στην αρχή δεν προσέχεις καν τη φωνή της, μετά αρχίζει να σε ενοχλεί και στη συνέχεια τη συνηθίζεις και την αποζητάς, όπως και τα Holiday/Celebrate και Lucky Star. Δίσκος χρονοκάψουλα, ξεχειλίζει από τα παράθυρα αυτοκινήτων με αγορίστικες παρέες (Chevrolete Camaro στη Νέα Υόρκη, Toyota Celica στη Αθήνα). Πρωτόγνωρος όσο η μυρωδιά της δροσιάς του air condition. Εθιστικός όσο το να βλέπει τις κορδέλες να πλαταγιάζουν δεμένες στα κλιματιστικά Amana. Ερωτικός όσο ένας ανοιχτός πυροσβεστικός κρουνός μια ζεστή μέρα με υγρασία στο Queens.

12 Νοεμβρίου 1984: Like a Virgin

Λίγες μέρες πριν ο Ρόναλντ Ρίγκαν επανεκλεγεί έχοντας καταστρέψει οικονομικά εκατομμύρια Αμερικανούς, οι δυνάμεις του καλού είναι τόσο αδιάφορες και άχρωμες όσο ο ηττηθείς Walter Mondale. Επίκαιρη τότε αντίθεση, που στο δίσκο αποτυπώνεται με τη Μαντόνα να έχει στο εξώφυλλο την ευχαρίστηση της παρεκκλίνουσας χοντρούλας παράνυφης ωσάν παρθένος και στο βίντεο κλιπ τη σιλουέτα της Marylin ως κοριτσιού υλιστικών απολαύσεων. Είναι ήδη star και κεφαλαιοποιεί την υπεραξία της σεξουαλικότητάς της. Δίσκος άνισος (όπως οι περισσότεροι) με εξαιρετικά singles.

30 Ιουνίου 1986: True Blue

Τελειοποιεί το μηχανισμό χειραγώγησης της φήμης της μέσα από τον εκνευρισμό της Ηθικής Πλειοψηφίας. Καταμεσής του θορύβου τού «Πατέρα θα κρατήσω το παιδί», εμφανίζονται τυχαία και συγχρονισμένα παλαιές γυμνές της φωτογραφίες σε Playboy και Penthouse. Είναι παντρεμένη με τον Sean Penn, super star, αλήτισσα αλλά και ειλικρινής κυρία. Το Papa don’t Preach είναι το δικό της Billie Jean και το Love Makes the World Go Round το προσωπικό της (και καλύτερο) We are the World.

21 Ιουλίου 1987: Who’s That Girl

Δεν πρόκειται ακριβώς για ολοκληρωμένο δίσκο, όσο για ένα από τα πρώτα soundtrack μιας σειράς ατελέσφορων προσπαθειών της να καθιερωθεί ως ηθοποιός. Ευτυχώς, στο τραγούδι πήγε πολύ καλύτερα. Χαριτωμένη ταινία για την απογευματινή ζώνη του Μακεδονία TV, και δύο τουλάχιστον χιτ (Who’s That Girl & Causing a Commotion) που δεν συμπεριλήφθηκαν καν στο Best οf album «Η Άμωμος Συλλογή».

17 Νοέμβριου 1987: You Can Dance

Πιθανά και από πανικό της πρώτης μέτριας επιτυχίας του προηγούμενου δίσκου κυκλοφορεί remixes των τριών πρώτων της δίσκων, φέρνοντας ξανά στην επιφάνεια ένα από τα ωραιότερα τραγούδια της, το Into the Groove. Κοντράρεται με το συχωρεμένο Ιωάννη Παύλο τον Β’, που μποϋκοτάρει τη συναυλία της στο Palaeur. Στο ίδιο κλειστό, λίγες μέρες μετά τη συναυλία της και τη διανομή των μεταχειρισμένων της εσωρούχων στο κοινό, ο επίσης συχωρεμένος Frank Zappa πετά στο κοινό ένα τεράστιο σώβρακο.

21 Μαρτίου 1989: Like a Prayer

Το βρόμικο ’89 φέρει έναν από τους δύο πιο ώριμους δίσκους της (ο άλλος μια δεκαετία αργότερα, το Ray of Light). Ο αφαλός της γίνεται διδακτέα ύλη στα τμήματα πολιτισμικών σπουδών σε όλο τον κόσμο. Προσωπικός όσο το Till death do us part για το διαζύγιό της με τον Penn, γίνεται δι-υποκειμενικός μιλώντας για τον πατέρα της (Oh Father), τη μάνα της (Promise to Try), την οικογένεια, τη θρησκεία, ισχυροποιώντας τη βασιλεία της ως προστάτιδα Αγία των συνοικιακών σχολείων και αναψυκτικός όσο το ομώνυμο τραγούδι που έντυσε μουσικά τη συνεργασία της με την Pepsi. Επιτυχία που θα την κρατήσει.

22 Μαΐου 1990: I am Breathless

Το καλύτερο τραγούδι του δίσκου και ένα από τα καλύτερα της καριέρας της, χαρακτηριστικό της αισθητικής και εμπορικής της ευφυΐας, το Vogue είναι άσχετο με το δίσκο και απλώς περιελήφθη από προηγούμενο single. Ερμηνευτικά είναι η Broadway στιγμή της, με μουσική και τραγούδια από την ταινία Dick Tracy. Παρότι ιδιαίτερα καλοδουλεμένη σε όλο το δίσκο, η απόσταση του Vogue από όλο τον υπόλοιπο δίσκο τον κάνει να ακούγεται σαν άσκηση αποφοίτησης των αριστούχων της Ακαδημίας του Fame Story. Τα στίγματα του προηγούμενου δίσκου της συνεχίζουν να τροφοδοτούν τη διαμάχη της με την Καθολική Εκκλησία.

13 Νοεμβρίου 1990: The Immaculate Collection

Κυριολεκτικά «Άμωμος Συλλογή». Μια δεκαετία επιτυχιών και δύο εξαιρετικά τραγούδια: Rescue Me & Justify my Love. Με τις σχετικές επεμβάσεις η συλλογή όχι μόνο συγκεντρώνει όλη την ουσία της Madonna από τη δεκαετία του ’80, αλλά ακούγεται σαν ολοκληρωμένος δίσκος. Τα σαδομαζοχιστικά αισθητικά στοιχεία του Justify my Love την αποκλείουν από το MTV. Εύστοχα τα σχόλια του δίσκου την περιγράφουν ως συνδυασμό της Ορφανής Anny (Holiday/Celebrate), της May West (στην αυτοϊκανοποίηση του Justify my Love) αλλά και της Margaret Thatcher (Like a Virgin, κατά την ταπεινή μου άποψη).

13 Οκτωβρίου 1993: Erotica

Ενώ ο αυνανισμός και η αυτοϊκανοποίηση εξυπηρέτησαν τη Madonna εξαιρετικά στο εκδοτικό και στο συναυλιακό κομμάτι της βιομηχανίας της, ως πράξεις αποδείχτηκαν λιγότερο αποδοτικές στο μουσικό τους μέρος. Το Erotica, με όλη την οργόνη του, αποδείχτηκε ένας από τους λιγότερο επιτυχείς δίσκους της. Αποτελεί έμβλημα πάντως του ερωτισμού στη μετά το AIDS σεξουαλική εποχή. Ναρκισσιστικός, ο δίσκος μετατρέπει τους ακροατές σε ματάκηδες, αφήνοντάς τους απέξω από όλη τη σεξουαλική εμπειρία. Βλέπε, άκου, μην αγγίζεις, μην αγγίζεσαι.

25 Οκτωβρίου 1994: Bedtime Stories

Εμπορικά και καλλιτεχνικά ο σεξουαλικός ιδεασμός της έχει τον ασήκωτο, η Madonna επιμένει (σε αυτό το δίσκο και με τη συνδρομή της Bjork). Οι προκλήσεις είναι εξίσου βαρετές όσο και οι αντιδράσεις από το Puerto Rico, όπου έμπλεξε τον πατριωτισμό με την ιδεολογική συνουσία τρίβοντας ανάμεσα στα πόδια της μια αμερικάνικη σημαία, μέχρι τη διαδήλωση των Ορθόδοξων Εβραίων στο Ισραήλ. Παρά τις στρατηγικές επιβίωσης, ο δίσκος πήγε πολύ μέτρια.

7 Νοεμβρίου 1995: Something to remember

Με την τροπή που είχε πάρει το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’90, η ανάμνηση αποτελούσε σίγουρο καταφύγιο. Το 2ο Best of της Madonna συγκέντρωνε τις μπαλάντες και τα R&B κομμάτια από όλους της τους δίσκους. Ξεχωρίζει το I Want You του Marvin Gay με τη συνδρομή των Massive Attack και το Υou will See.

12 Νοεμβρίου 1996: Evita

Διασώζει τη βιομηχανία της εικόνας της και του ισχυρότερου μηχανισμού που έχει στη διάθεσή της, και μαζί την εργατικότητά της και τη χειραγώγηση της δημοσιότητας. Μια Χρυσή Σφαίρα, η παραδοχή τού ότι είναι καλή σε έναν απαιτητικό ρόλο, το πρώτο της παιδί, επιτρέπουν μεν σχόλια για την αρχή της πτώσης της, αλλά περιορισμένα. Ο πολλά υποσχόμενος στον Almodovar Antonio Banderas είναι κάτι σαν τον Τίτο Βανδή των 90s, και παρά την τεχνικά άρτια ερμηνεία της Madonna στο εμβληματικό Don’t Cry for Me Argentina έχει δίκιο η Νότα ότι «αυτό είναι τραγούδι για να το σκίσει η Μαρινέλα».

3 Μαρτίου 1998: Ray Of Light

Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα. Η Μαντόνα όπως και στα τέλη του ’80 έτσι και στα 90s (παρά την αποτυχία του εγχειρήματος) επανεφευρίσκει τον εαυτό της. Κάνει στροφή electronica, «προσλαμβάνει» τον William Orbit, αλλά παραμένει dancing queen στον καλύτερο (ίσως μέχρι σήμερα) δίσκο της Nothing Really Matter από τα προηγούμενα 90s· ό,τι έγινε, έγινε. Σημασία έχει ένας εξαιρετικός δίσκος, μια ουσιαστική καλλιτεχνική στροφή συνεπής με την τέχνη της Madonna να πλάθει τον εαυτό της, 5 επιτυχίες από ένα δίσκο και η θέση 380 – κάτι που του έδωσε το Rolling Stone, ανάμεσα στους 500 καλύτερους όλων των εποχών.

18 Σεπτεμβρίου 2000: Music

Η επιτυχία συνεχίζεται, όσο και η επιτυχής επένδυση στην electronica. Η στροφή της Madonna στην εποχή αλλά και λίγο πιο μπροστά από αυτήν, που της επέτρεψε να μη γίνει ποτέ Αόριστη ή Παρακείμενη από χρόνο. Υπάρχουν τραγούδια που κάνουν τη φωνή της μηχανική υπό την καθοδήγηση του Mirwais· και όμως στο εξώφυλλο εμφανίζεται ως καουμπόισσα. Και το ζητούμενο δεν είναι η κερδοφορία της σεξουαλικότητας με μια ακόμη φετιχιστική εικόνα, όσο ο βαθμός που μπορεί να μπλέκει τα ασύνδετα παράγοντας ένα ασαφές αλλά προσωπικό Νόημα. Είναι μια εποχή αναγέννησης.

13 Νοεμβρίου 2001: GHV2

Συλλογή Best of που αποκτά τη θέση του άλμπουμ επειδή κατορθώνει και συνοψίζει εποχές και σφραγίζει τον τσαμπουκά της: «Δεν χάνομαι, παραμένω και επιμένω». Και έχει και δίκιο! Είναι η Μαντόνα, 2 και κάτι ψιλά συμπεριλαμβανομένων και των ενδιάμεσων κενών.

22 Απριλίου 2003: American Life

Με μόνο 4 εκατομμύρια δίσκων σε πωλήσεις, αποτελεί το λιγότερο αγορασμένο δίσκο της. Δεν πτοείται. Φιλά στο στόμα τη Spears και την Aguilera και σημειώνει τεράστια καλλιτεχνική επιτυχία, προσεταιρίζεται τη νέα γενιά αλητισσών και τη βγάζει καθαρή. Από την άλλη αναμασά μια από τα ίδια. Τα concept albums (εδώ ένα τεράστιο σχόλιο στην αμερικανική κοινωνία) δεν της βγαίνουν, όμως λίγη προβοκάτσια, μια επιτυχία από τον κινηματογράφο, κάτι ο πρότερος ανέντιμος βίος, κάτι η διαρκής μεταμόρφωση, όλο και κάτι καταφέρνει.

15 Νοεμβρίου 2005: Confessions on a Dance Floor

H ντισκομπάλα φώτισε ξανά. Μαζεμένη από τα μέτρια αποτελέσματα του American Life, συγκεντρώνεται, στοχεύει και χτυπά κέντρο. Ξαναζωντάνεψε την παλιά ντισκοτέκ έτσι όπως δεν τα κατάφερε ούτε η Ελπίδα. Το Confessions είναι για τη Μαντόνα ό,τι για κάθε βασίλισσα η εκ νέου προσάρτηση χαμένων χωρών. Έχει προηγηθεί η πρώτη περιοδεία παραδοχής της τέχνης της Reinvention World Tour, τραγούδησε Imagine για τα θύματα του τσουνάμι, πόζαρε για τα H&M, απέκτησε βρετανική προφορά, βοήθησε τα θύματα της Φτώχειας και των Διακρίσεων και πούλησε τα διπλάσια από τον προηγούμενο.

Το τελευταίο της άλμπουμ Hard Candy. Η επικαιρότητα της Madonna, οι ιδεοληψίες της, τα καπρίτσια της, η μανιέρα της είναι τόσο σημαντικά όσο οι δίσκοι της. Δύσκολα ξεχωρίζει κανείς το ένα από το άλλο. Δεν είναι για την ώρα και τόσο σημαντικό. Το 2006, ένα νέο είδος υδρόβιας αρκούδας, η Tardigrada, στα λατινικά Echiniscus madonnae, καταχωρίστηκε στη Διεθνή Επιθεώρηση Ζωικής Ταξινομίας με το όνομα της, με αριθμό 711164 στο Ενσωματωμένο Σύστημα Ταξινομικής Πληροφορικής.

Υ.Γ. Όταν οι φίλοι μου χόρευαν το Vogue, ήμουν παντού. Οι φίλοι μου είναι πάντα en vogue.

* Ο Ν. Τριβουλίδης είναι διευθυντής εκδόσεων του ΣΚΑΪ

Εικονογράφηση: Γιώργος Κάλλας