Μπόρις Γκίλτμπουργκ: Το ταλέντο που γεννήθηκε από την άρνηση

Είναι ένα από τα μεγαλύτερα αστέρια της κλασικής μουσικής. Συναντηθήκαμε στο κέντρο του Λονδίνου, λίγες ώρες πριν 2.500 θεατές τον ακούσουν να ερμηνεύει το Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Τσαϊκόφσκι και τους Συμφωνικούς Χορούς του Ραχμάνινοφ, μαζί με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, υπό τη διεύθυνση του Σλοβάκου μαέστρου Γιουράι Βάλτσουα.

Στον τρίτο όροφο του επιβλητικού Royal Festival Hall – με την αυστηρή μεταπολεμική γεωμετρία, τις καθαρές γραμμές και τον σκανδιναβικό μινιμαλισμό – περιπλανήθηκα αρκετή ώρα, σχεδόν χωρίς να συναντήσω κανέναν. Ακολουθώντας μόνο τον ήχο της μουσικής οδηγήθηκα στην κεντρική σκηνή όπου καθισμένος στο πιάνο, απόλυτα συγκεντρωμένος ήταν ο Μπόρις Γκίλτμπουργκ. Μόλις με είδε, μου έκανε ένα νεύμα να καθίσω κοντά του, μέχρι αυτός να ολοκληρώσει την πρόβα. Φορούσε πορτοκαλί σακάκι, τζιν και καφέ παπούτσια. Δεν φλυαρεί και δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει. Μιλάει με ακρίβεια και ειλικρίνεια. «Ποτέ το ίδιο έργο δεν είναι το ίδιο, παρότι είναι το ίδιο! Κάθε εκτέλεση μπορεί να εκπλήξει». Η σιωπή του κοινού, η προθέρμανση του σώματος, η πειθαρχία, η προσπάθεια να αγγίξεις κάθε φορά την τελειότητα – όλα είναι μέρος της δουλειάς.

Μπόρις Γκίλτμπουργκ: Μια συνέντευξη στην ATHENS VOICE

Γεννήθηκε το 1984 στη Μόσχα και είναι Ισραηλινής καταγωγής. Μεγάλωσε με τους ήχους της μουσικής πριν ακόμη μάθει να μιλάει. Το πιάνο στην οικογένειά του πηγαίνει τρεις γενιές πίσω αλλά η μητέρα του επέμενε να μην ακολουθήσει μουσικά μονοπάτια γνωρίζοντας πόσο δύσβατα είναι. Ο Γκίλτμπουργκ ξεκίνησε να παίζει πιάνο, όταν ήταν πέντε ετών, και από τα επτά του δίνει συναυλίες. Η πορεία του προοιωνιζόταν μεγάλη από τα επτά του που ξεκίνησε να εμφανίζεται στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου. Μεγάλωσε ακούγοντας πως η κλασική μουσική αργοπεθαίνει – ότι οι αίθουσες θα αδειάσουν, τα ακροατήρια θα εκλείψουν. Όμως την είδε – και τη ζει – να ανασταίνεται ξανά και ξανά, μέσα από τις ίδιες παρτιτούρες, τα ίδια πλήκτρα, τα ίδια αθόρυβα βλέμματα κοινού που γίνονται σώμα, παλμός και συναίσθημα, όπως λέει.

Σήμερα, σε μια κορυφαία στιγμή της καριέρας του, λίγο πριν βγει ξανά στη σκηνή, ο Μπόρις Γκίλτμπουργκ κάθεται απέναντί μου με το ίδιο πείσμα και την ίδια αφοσίωση που τον οδήγησε μέχρι εδώ… 

-Ποια είναι η τελευταία σκέψη πριν τα δάχτυλά σας χτυπήσουν τα πλήκτρα;

(Χαμογελάει) Πρόκειται -στην πραγματικότητα- για μια αρκετά ασυνήθιστη κατάσταση του μυαλού. Είναι η αποκορύφωση της αδρεναλίνης. Κανονικά δεν σκέφτεσαι τίποτα απολύτως. Περιμένεις να απελευθερώσεις την ενέργειά σου σαν ένα κουρδισμένο ελατήριο. Έτσι, λίγο πριν βγεις στη σκηνή, η κύρια σκέψη είναι απλώς να πας στο πιάνο, να υποκλιθείς και να ξεκινήσεις. Μόλις αρχίσεις να παίζεις, είσαι στο στοιχείο σου! Είσαι μέσα στη μουσική.

-Υπάρχει άγχος ή ενθουσιασμός; 

Για τη συγκεκριμένη παράσταση, αισθάνομαι περισσότερο ενθουσιασμένος παρά νευρικός. Κάναμε καλές πρόβες και νιώθω έτοιμος. Ο ήχος θα αλλάξει ελαφρώς λόγω της παρουσίας του κοινού αλλά αυτό είναι μέρος της διαδικασίας. Άγχος αισθάνομαι όταν εκτελούμε ένα μεγάλης διάρκειας έργο για πρώτη φορά σε μεγάλη αίθουσα ή σε ζωντανή μετάδοση. Για απόψε όμως έχω θετικά συναισθήματα. 

-Αυτό σημαίνει ότι κάθε εκτέλεση του ίδιου έργου είναι διαφορετική; 

Ιδανικά, ναι! Σε μια συναυλία συνεργάζεσαι με τον μαέστρο και την ορχήστρα -ο καθένας φέρνει τον δικό του ήχο και το δικό του ταμπεραμέντο- οπότε υπάρχει πάντα ένα στοιχείο προσαρμογής. Ακόμη και αν επαναλάβουμε το ίδιο κονσέρτο τρεις συνεχόμενες βραδιές στην ίδια αίθουσα, κάθε παράσταση θα είναι διαφορετική. Κάθε συναυλία είναι ίδια και ταυτόχρονα μοναδική γιατί το κοινό που ήρθε σήμερα, δεν είναι το ίδιο με αυτό που ήρθε χθες και δεν θα είναι ίδιο με αυτό που θα έρθει αύριο. Πρέπει, λοιπόν, να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό κάθε μέρα, γιατί -ενώ το έργο είναι ίδιο- σε κάθε εκτέλεση έχει διαφορετική μορφή. Τα επίπεδα ενέργειας και οι διαθέσεις αλλάζουν κάθε μέρα.

-Υπάρχει, όμως, αλληλεπίδραση με το σιωπηλό κοινό;

Δεν μοιάζει με μια ροκ συναυλία, όπου η αλληλεπίδραση είναι άμεση και «θορυβώδης». Ωστόσο, η παρουσία του κοινού κάνει τεράστια διαφορά. Είναι άλλο να κάνεις πρόβα σε μια άδεια αίθουσα και άλλο να παίζεις μπροστά σε χιλιάδες ανθρώπους. Η σιωπή του κοινού δεν είναι απουσία—είναι μια μορφή επικοινωνίας, ένα ηχητικό σκηνικό που επηρεάζει την ατμόσφαιρα της παράστασης. Τις προσδοκίες που έχει το κοινό από εμένα δεν τις βλέπω σα βάρος αλλά ως ένα αίσθημα προσμονής, μια ανεπαίσθητη δύναμη που διαμορφώνει τη στιγμή…

-Υπάρχει «συνομιλία» δηλαδή με το κοινό;

Η κοινή συγκέντρωση του κοινού και του καλλιτέχνη δημιουργεί μία ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, την οποία χρειαζόμαστε, για να φτάσουμε στο καλύτερο επίπεδο. Χωρίς αυτή την ενέργεια, είναι πολύ πιο δύσκολο να αποδώσουμε. Στη σκηνή, υπάρχει πάντα αυτό το αόρατο χάσμα μεταξύ ημών και του κοινού. Ενώ αγαπάμε τη σιωπή—που επιτρέπει τις πιο λεπτές αποχρώσεις της παύσης- μάς λείπει η άμεση αντίδραση που άλλα είδη μουσικής απολαμβάνουν, όπως το αυθόρμητο χειροκρότημα στην τζαζ. Είναι μια ισορροπία ανάμεσα σε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Προσπαθώ πάντα να έχω έστω σύντομες συναντήσεις με το κοινό για προσωπική αλληλεπίδραση μετά τις συναυλίες.

-Πώς προετοιμάζεστε για τη συναυλία;

Παλιά είχα διάφορες ρουτίνες, αλλά την τελευταία δεκαετία τα έχω αφήσει πίσω μου όλα αυτά. Πάντα έψαχνα μια μαγική φόρμουλα που θα εγγυόταν μια εξαιρετική εμφάνιση. Συνειδητοποίησα όμως ότι δεν υπάρχει καμία τέτοια συνταγή. Υπάρχει, ωστόσο, ένας αλγόριθμος! Έχει να κάνει με το πώς προετοιμάζομαι τις ημέρες και τις εβδομάδες που προηγούνται. Αν το κάνω καλά, τότε ανεβαίνω στη σκηνή νιώθοντας ασφάλεια και ενθουσιασμό. Υπ’ αυτή την έννοια, το τι συμβαίνει ακριβώς πριν από τη συναυλία δεν έχει μεγάλη σημασία. Το μόνο που κάνω πάντα είναι η προθέρμανση. Η συναυλία είναι πάνω απ' όλα σωματική εμπειρία, όχι μόνο μουσική. Έχει έντονες στιγμές, που οι καρδιακοί παλμοί ανεβαίνουν πολύ και χρησιμοποιούμε το σώμα μας για να παράγουμε ήχο. Όπως οι αθλητές, έτσι και εμείς, πρέπει να είμαστε σωματικά έτοιμοι. Πάντα, λοιπόν, κάθομαι στο πιάνο και ερμηνεύω κάποιο έργο -συνήθως διαφορετικό από αυτό που θα παίξω σε λίγο επί σκηνής- απλώς για να φέρω σε φόρμα το σώμα μου. Αν έχω περισσότερο ελεύθερο χρόνο μπορεί να διαβάσω ή να δουλέψω πάνω σε μουσική για επόμενη συναυλία.

-Μεγαλώσατε στη Σοβιετική Ένωση;

Έζησα τα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής μου εκεί.

-Οι πιο έντονες παιδικές αναμνήσεις;

Ήμουν πολύ μικρός για να αντιληφθώ αυτό που ονομάζουμε Σοβιετική Ένωση ως τόπο ή ως σύστημα. Ό,τι ξέρω προέρχεται από διάβασμα ή ταινίες που είδα μεγαλώνοντας. Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, οι παιδικές μου αναμνήσεις διαμορφώθηκαν περισσότερο από προσωπικές, μικρής κλίμακας εμπειρίες παρά από το ιστορικό ή πολιτικό πλαίσιο. Οι πρώτες μου αναμνήσεις είναι από το διαμέρισμά μας, τους γονείς μου, τη γιαγιά μου, τους οικογενειακούς μας φίλους. Θυμάμαι να διαβάζω βιβλία, και να βλέπω κινούμενα σχέδια… 

-Η μουσική ήταν παρούσα;

Ναι, σε μεγάλο βαθμό κιόλας. Η μητέρα μου είναι πιανίστρια, η γιαγιά μου ήταν πιανίστρια και η προγιαγιά μου ήταν δασκάλα πιάνου. Είχαμε πιάνο στο σπίτι και ήθελα πολύ να παίξω αλλά η μητέρα μου δεν με άφηνε. Ήταν το αντίθετο της συνηθισμένης ιστορίας! (γέλια). Θεωρούσε ότι τρεις πιανίστες στην οικογένεια ήταν αρκετοί και ήξερε τις δυσκολίες του επαγγέλματος. Ήμουν, όμως, τρομερός πεισματάρης και τελικά την πίεσα πολύ, οπότε ξεκίνησε να με διδάσκει. 

-Ποιες ήταν οι δυσκολίες;

Ήταν καθαρά πρακτικές οι ανησυχίες της. Μεγαλώνοντας μου είπε πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις καριέρα και μου επεσήμανε τις οικονομικές προκλήσεις εάν δεν πετύχεις. Εμένα ωστόσο μου άρεσε τόσο πολύ και είμαι απίστευτα χαρούμενος που το ακολούθησα. Η κλασική μουσική και το πιάνο είναι τα μεγαλύτερα πάθη μου και νιώθω τυχερός που μπορώ να ζω απ’ αυτό. 

-Υπήρξε κάποια καθοριστική στιγμή που σας έκανε να αποφασίσετε ότι θέλετε να γίνετε πιανίστας;

Ίσως στα πέντε μου χρόνια, όταν ζητούσα διαρκώς από τη μητέρα μου να μου μάθει να παίζω. Δεν υπήρχε κάποια λογική εξήγηση, ούτε μπορούσα να εκφράσω το «γιατί» σε τόσο μικρή ηλικία. Όμως, βαθιά μέσα μου, μάλλον το ήξερα ήδη. Ήταν σαν μια εσωτερική βεβαιότητα που με οδηγούσε από τότε.

-Πιστεύετε ότι ήταν θέμα ταλέντου;

Προσωπικά, πιστεύω στη φυσική κλίση προς ένα αντικείμενο, αλλά αυτό είναι μόνο η αφετηρία. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται σκληρή δουλειά. Για παράδειγμα, δοκίμασα να μάθω βιολί για λίγους μήνες και ήταν καταστροφικό. Ήμουν πραγματικά κακός και το μισούσα κιόλας (γέλια). Αντίθετα, με το πιάνο ένιωσα αμέσως μια έλξη. Αυτό πιθανότατα σημαίνει ότι είχα μια φυσική σύνδεση μαζί του, γεγονός που έκανε την αρχή πιο εύκολη, πιο ευχάριστη και πιο πιθανό να συνεχίσω—δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Απολαμβάνουμε ό,τι μας βγαίνει φυσικά, ενώ απαιτείται αληθινή προσπάθεια και θέληση για να επιμείνουμε σε πράγματα που μας δυσκολεύουν, ειδικά ως παιδιά. Δεν είχα αυτή την αποφασιστικότητα με το βιολί. Οπότε ναι, πιστεύω στη φυσική κλίση προς κάτι, αλλά χωρίς συνεχή δουλειά, σκέψη, ανάλυση και βελτίωση, το ταλέντο από μόνο του δεν αρκεί για να το μετατρέψει σε καριέρα.

-Τα λάθη μάς βοηθούν να εξελιχθούμε ή μπορούν να εμποδίσουν την πρόοδό μας; 

Εξαρτάται από το είδος του λάθους. Αν, για παράδειγμα, έχετε μια σημαντική συναυλία και αποτυγχάνετε επειδή δεν προετοιμαστήκατε σωστά, μπορεί να πάρετε ένα μάθημα, αλλά αυτό δεν θα ωφελήσει την καριέρα σας. Περισσότερο από τα λάθη, πιστεύω ότι οι προκλήσεις είναι αυτές που μας ωθούν μπροστά—να θέτεις στόχους που φαίνονται σχεδόν ανέφικτοι και να εργάζεσαι σκληρά για να τους πετύχεις. Για μένα, οι διαγωνισμοί υπήρξαν μια τεράστια πρόκληση στο παρελθόν. Ήταν εξαιρετικά αγχωτικοί και απαιτούσαν εντατική προετοιμασία. Ακόμα και όταν δεν κέρδιζα, είχα ήδη εξελιχθεί πολύ.

-Αφιερώνατε περισσότερες ώρες στην εξάσκηση ως παιδί ή τώρα που είστε επαγγελματίας;

Εξασκούμαι λιγότερο από ό,τι παλιότερα, ωστόσο, με τα χρόνια, οι μέθοδοι εξάσκησής μου έχουν εξελιχθεί, και συνεχίζω να τις τελειοποιώ. Σήμερα, μπορώ να πετύχω μέσα σε μία ημέρα ό,τι άλλοτε μου έπαιρνε πολύ περισσότερο χρόνο. Καταγράφω συχνά τον εαυτό μου, ακούω, αναλύω και κάνω τις απαραίτητες προσαρμογές. Είναι ένας συνεχής κύκλος ανατροφοδότησης, και έχω γίνει πολύ καλύτερος στον εντοπισμό συγκεκριμένων προβλημάτων. Την πρώτη φορά που ακούει κανείς τον εαυτό του, μπορεί απλώς να σκεφτεί: Αυτό είναι κακό. Το κλειδί, όμως, είναι να καταλάβει γιατί και πώς να το διορθώσει. Με αυτή τη διαδικασία, έχω μάθει να είμαι ο ίδιος ο δάσκαλός μου, και αυτό έχει βελτιώσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα της εξάσκησής μου.

-Ανακαλύπτετε νέα στοιχεία στα κομμάτια που έχετε παίξει αμέτρητες φορές; 

Ναι! Απολύτως! Τα αριστουργήματα αυτά είναι ανεξάντλητα· μπορεί να τα παίζεις σ' όλη σου τη ζωή και πάντα να ανακαλύπτεις κάτι καινούργιο. Καθώς αλλάζεις με τα χρόνια, βλέπεις γνώριμα πράγματα από διαφορετικές οπτικές γωνίες ή ξαφνικά παρατηρείς ένα μοτίβο, μια σύνδεση που προηγουμένως σου είχε διαφύγει. Φυσικά, όσο περισσότερο παίζεις ένα κομμάτι, τόσο πιο σπάνιες γίνονται αυτές οι ανακαλύψεις, αλλά ποτέ δεν σταματούν εντελώς. Μερικές φορές, στην πρώτη πρόβα, συνειδητοποιώ ότι η μουσική ακούγεται οικεία αλλά μηχανική—κάτι που είναι απαράδεκτο. Ακόμα κι αν έχεις παίξει κάτι χίλιες φορές, πρέπει να το αισθάνεσαι ζωντανό κάθε φορά. Όταν νιώθω πως χάνεται αυτή η αίσθηση, προσπαθώ να επανασυνδεθώ με τον πυρήνα της μουσικής, με το συναίσθημα του να την ανακαλύπτεις ξανά από την αρχή.

-Τελικά ακόμη και κάτι γνώριμο μάς εκπλήσσει… 

Βέβαια! Μερικοί άνθρωποι χρειάζονται συνεχή ερεθίσματα για να παραμείνουν αφοσιωμένοι σε κάτι και εγώ σίγουρα είμαι ένας απ' αυτούς. Τα σπουδαία κομμάτια έχουν πάντα κάτι καινούργιο να προσφέρουν. Γι' αυτό είμαι πολύ επιλεκτικός με το ρεπερτόριο - επιλέγω μόνο μουσική που με ενθουσιάζει πραγματικά. Αν δεν είμαι παθιασμένος με αυτήν, δεν μπορώ να περιμένω να είναι το κοινό…

-Επηρέασε το πιάνο τον τρόπο ζωής σας; Ένας κλασικός πιανίστας ενσαρκώνει την απλότητα και την ηρεμία;

Νομίζω ότι είμαι το αντίθετο της ηρεμίας! Το να παίζω πιάνο δεν άλλαξε ποτέ τον χαρακτήρα μου. Όμως, με τα χρόνια έχω μάθει να συγχωνεύω τη σκηνική παρουσία μου με τον πραγματικό μου εαυτό. Ψάχνω ένα τρόπο να κάνω τη μουσική δική μου, να την αποδώσω με τρόπο που να νιώθω ότι είναι αληθινός και αυθεντικός σε αυτό που είμαι.

-Τι καθορίζει αν ένα έργο επιβιώνει στο κλασικό ρεπερτόριο;

Πιστεύω ότι είναι ένας συνδυασμός παραμέτρων. Ένα έργο πρέπει να έχει κάτι που να σε συγκινεί αμέσως—κάτι που να αγγίζει το κοινό—αλλά πρέπει επίσης να αντέχει σε επανειλημμένες ακροάσεις. Δεν μπορεί να είναι απλώς ένα εντυπωσιακό τέχνασμα ή μια στιγμή έκπληξης που χάνει τη δύναμή της με τον καιρό. Υπάρχει και μια δόση μυστηρίου στο γιατί κάποια έργα αντέχουν στον χρόνο ενώ άλλα ξεθωριάζουν. Κάποιες φορές, απλώς, ένα έργο δεν είναι αρκετά εμπνευσμένο. Υπάρχουν ξεχασμένα αριστουργήματα, ενώ άλλες φορές καταλαβαίνεις γιατί μερικά έργα δεν παίζονται τόσο συχνά. Υπάρχει επίσης ένας κυκλικός χαρακτήρας: κάποια έργα γίνονται δημοφιλή, έπειτα εξασθενούν και επιστρέφουν αργότερα. Η κλασική μουσική, με αυτή την έννοια, ακολουθεί τις τάσεις, όπως η μόδα.

-Γιατί πιστεύετε ότι η κλασική μουσική εξακολουθεί να έχει σημασία σήμερα;

Επειδή προκαλεί ισχυρά ανθρώπινα συναισθήματα. Τα σπουδαιότερα κλασικά έργα αντικατοπτρίζουν την ανθρώπινη εμπειρία—αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας στα συναισθήματα που εκφράζουν. Και επειδή αυτά τα συναισθήματα είναι οικουμενικά και διαχρονικά, δεν περιορίζονται στον 16ο ή στον 21ο αιώνα—ανήκουν σε όλη την ανθρωπότητα. Γι’ αυτό η κλασική μουσική, όπως και κάθε μουσική με βαθιά συναισθηματική διάσταση, συνεχίζει να έχει απήχηση. Υπάρχει επίσης μια επιπλέον διάσταση στην κλασική μουσική: η πολυπλοκότητά της. Τα έργα αυτά δεν είναι απλώς εντυπωσιακά τεχνάσματα—έχουν βάθος, πλούτο και πολλαπλά επίπεδα. Κάθε γενιά μπορεί να ανακαλύψει σε αυτά κάτι καινούργιο, κάτι που έχει προσωπικό νόημα.

-Άρα δεν πεθαίνει η κλασική μουσική, όπως λέγεται;

(Χαμογελάει) Μεγάλωσα ακούγοντας συνεχώς ότι η κλασική μουσική πεθαίνει—ότι δεν θα υπάρχουν ακροατήρια, δεν θα υπάρχουν συναυλίες. Αλλά αυτό έχει αποδειχθεί εντελώς ψευδές. Στην πραγματικότητα, βλέπω σήμερα περισσότερους νέους να ενδιαφέρονται για την κλασική μουσική απ' ό,τι πριν από 15 ή 20 χρόνια. Ίσως αυτό οφείλεται στα προγράμματα προσέγγισης που οργανώνουν οι ορχήστρες και οι αίθουσες συναυλιών, ή ίσως είναι η προσβασιμότητα της μουσικής μέσω του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων. Η κλασική μουσική είναι πιο προσιτή από ποτέ.

-Αν σπουδάσω μουσική, θα την απολαμβάνω περισσότερο; 

Αυτή είναι μια υπέροχη ερώτηση, και δεν έχω οριστική απάντηση, γιατί ποτέ δεν θα μπορέσω να βιώσω τη μουσική όπως εσείς. Η αντίληψή μου είναι διαφορετική—αναγνωρίζω αμέσως τη δομή, τις διαφοροποιήσεις και τα μοτίβα, όπως ακριβώς διαβάζετε και κατανοείτε αβίαστα ένα κείμενο σε μια γλώσσα που γνωρίζετε καλά. Δεν μπορώ να το «απενεργοποιήσω». Δεν πιστεύω ότι υπάρχει ένας «καλύτερος» τρόπος να βιώνει κανείς τη μουσική—είναι απλώς διαφορετικοί τρόποι. Εξαρτάται επίσης από το αν σας αρέσει να αναλύετε τα πράγματα. Για κάποιους, η κατανόηση του μηχανισμού ενισχύει την εμπειρία. Για άλλους, μπορεί να αφαιρεί ένα μέρος της μαγείας. Προσωπικά, το να γνωρίζω πώς είναι φτιαγμένη η «μαγεία» δεν την κάνει λιγότερο μαγική—αντίθετα, με κάνει να την εκτιμώ ακόμα περισσότερο. Αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους.

-Είστε πρωινός τύπος;

Καθόλου! Είμαι βραδινός τύπος, το οποίο, όμως, δεν είναι πάντα βολικό γιατί οι πρόβες συνήθως γίνονται το πρωί. Νομίζω ότι οι περισσότεροι μουσικοί τείνουν να λειτουργούν καλύτερα βράδυ, αφού η κορύφωση της απόδοσής μας συμβαίνει τότε.

-Πώς μοιάζει μια τυπική μέρα σας;

Όταν δεν έχω συναυλία, το πρόγραμμά μου περιστρέφεται γύρω από την εξάσκηση. Ξεκινώ με πρωινό, μετά περνάω το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στο πιάνο, με ένα διάλειμμα για μεσημεριανό και λίγο χρόνο ηρεμίας το βράδυ.

-Σήμερα που έχετε συναυλία;

Τότε κινούμαι διαφορετικά. Το πρωί κάνω πρόβα και μετά λίγη ώρα εξάσκησης στη σκηνή. Έπειτα η συνέντευξή μας τώρα, ένα διάλειμμα για γεύμα, ακρόαση της ηχογράφησης της πρόβας μου, μερικές τελευταίες πινελιές στην ερμηνεία μου και, τέλος, ζέσταμα πριν από τη συναυλία.

-Όταν παίζετε πιάνο αισθάνεστε ότι δουλεύετε;

Ναι… γιατί είναι η δουλειά μου. Αλλά είμαι απίστευτα τυχερός που κάνω τη δουλειά που μου αρέσει. Η αδράνεια δεν μου ταιριάζει καθόλου, θέλω συνέχεια να εργάζομαι. Πλέον εκτιμώ τις ημέρες ξεκούρασης, αλλά στην πραγματικότητα, η ενασχόληση με τη μουσική είναι αυτό που με κάνει πιο ευτυχισμένο από κάθε τι άλλο.

-Υπάρχουν στιγμές που προτιμάτε να μην ακούτε καθόλου μουσική;

Το σκεφτόμουν πριν μερικές μέρες αυτό… Με τα χρόνια, ακούω πολύ λιγότερη μουσική - εν μέρει επειδή εξασκούμαι περισσότερο και πιο αποτελεσματικά και εν μέρει επειδή παίζω 70 με 80 συναυλίες ανά σεζόν. Όταν έχω ελεύθερο χρόνο, προτιμώ να διαβάζω, να παίζω παιχνίδια ή να βλέπω μια ταινία ή μια σειρά παρά να ακούω κι άλλη μουσική. Συνήθιζα να ακούω πολύ ως παιδί και έφηβος, και εξακολουθώ να περνάω περιόδους που το κάνω. Αλλά αυτές τις μέρες, αν ακούω μουσική, σπάνια είναι κλασικό πιάνο - συνήθως είναι ορχηστρική, φωνητική, μουσική δωματίου ή ακόμα και ροκ, τζαζ ή ποπ.

-Απολαμβάνετε τη σιωπή;

Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πρόσφατα συζητούσα γι’ αυτό με τον τεχνικό του πιάνου μου. Μετά από μια ηχογράφηση, μού είπε πως για εκείνον η σιωπή είναι ο πιο πολυτελής ήχος. Η ακοή του είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη—πηγαίνει ακόμα και πεζοπορία στους Δολομίτες απλώς για να βιώσει την απόλυτη ησυχία. Ποτέ πριν δεν είχα σκεφτεί τη σιωπή μ' αυτόν τον τρόπο. Το μυαλό μου είναι πάντα σε κίνηση, γεμάτο σκέψεις—για μουσική, βιβλία, ιδέες—οπότε δεν μου είναι φυσικό να είμαι απόλυτα παρών στη στιγμή. Αλλά τώρα έχω την περιέργεια να το δοκιμάσω. Ίσως η σιωπή να έχει περισσότερα να μου πει απ’ όσα νόμιζα.

-Τι βιβλία διαβάζετε;

Διαβάζω όλα τα είδη αλλά λατρεύω την επιστημονική φαντασία και την παιδική λογοτεχνία, γιατί με χαλαρώνουν πολύ. Αυτή τη στιγμή διαβάζω το “Howl's Moving Castle” της Diana Wynne Jones. Νωρίτερα φέτος, διάβασα την Ιστορία της Ιερουσαλήμ, η οποία ήταν συναρπαστική αλλά και έντονη. Όταν ήμουν μικρός και έτρωγα με τους γονείς μου και τη γιαγιά μου, αντί να μιλάμε, όλοι διαβάζαμε από ένα βιβλίο. Αυτή τη συνήθεια τη διατηρώ έως σήμερα.

-Πιστεύετε στην τελειότητα;

Είμαι τελειομανής από τη φύση μου, αλλά με την πάροδο του χρόνου, έμαθα να το παραμερίζω λίγο. Φυσικά, εξακολουθώ να απογοητεύομαι μερικές φορές, αλλά το πραγματικό ερώτημα είναι -η τελειότητα με ποια έννοια; Στην ερμηνεία, το να παίζεις κάθε νότα σωστά δεν είναι αρκετό. Μπορεί να εκτελέσεις ένα κομμάτι άψογα και να έχεις μια ερμηνεία που να μοιάζει άψυχη. Αυτό που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για μένα είναι να συλλάβω τον μουσικό πυρήνα ενός κομματιού - να τον ζωντανέψω και να μεταδώσω την ουσία του στο κοινό. Αν το πετύχω αυτό, αλλά μερικές νότες δεν είναι τέλειες, είναι ένα μικρό τίμημα που πληρώνω. Αυτό είναι πολύ καλύτερο από την εναλλακτική λύση: τεχνική τελειότητα χωρίς έκφραση. Η μουσική έχει να κάνει με την επικοινωνία, όχι μόνο με την ακρίβεια.

-Υπάρχουν τέλεια κομμάτια;

Εννοείται! Αλλά τι σημαίνει «τέλεια»; Όταν σκέφτομαι τα κομμάτια που έχω παίξει όλα αυτά τα χρόνια, το καθένα φαίνεται τέλειο με τον δικό του τρόπο, αλλά είναι εντελώς διαφορετικά. Δεν τείνω να σκέφτομαι με όρους τελειότητας αλλά μάλλον με όρους δύναμης. Είναι ένα κομμάτι δυνατό; Σε επηρεάζει; Αισθάνεσαι σαν γροθιά στο στομάχι ή σε συγκινεί μέχρι δακρύων; Αυτό είναι που έχει σημασία για μένα - η ένταση. Αυτή η νοοτροπία επεκτείνεται πέρα από τη μουσική. Ακόμα και όταν πηγαίνω σε ένα εστιατόριο, προτιμώ έντονες γεύσεις. Αυτός είμαι αυτή τη στιγμή - αν και, φυσικά, αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον.

-Νομίζετε ότι διαμορφωνόμαστε περισσότερο από τις αποτυχίες ή τις επιτυχίες μας;

Αυτή είναι μια πολύπλοκη ερώτηση! Και δημιουργεί πολλές ερωτήσεις ακόμη. Για τι είδους αποτυχία μιλάμε; Αν ένας συνθέτης γράψει ένα αριστούργημα που αποτυγχάνει εμπορικά, είναι πραγματικά αποτυχία; Όχι - σημαίνει απλώς ότι το κοινό της εποχής δεν αναγνώρισε το μεγαλείο του. Τα όψιμα κουαρτέτα εγχόρδων του Μπετόβεν δεν παίζονταν για δεκαετίες, ωστόσο σήμερα θεωρούνται μερικά από τα σπουδαιότερα έργα του ανθρώπινου πνεύματος. Για τους ερμηνευτές, η αποτυχία είναι διαφορετική. Αν παίξω άσχημα, αυτό είναι μια άμεση αποτυχία. Αλλά η αποτυχία μπορεί να σε ωθήσει μπροστά, διδάσκοντας πολύτιμα μαθήματα. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι τελικά μας προσδιορίζουν οι κορυφαίες μας επιδόσεις, οι καλύτερες δυνατές μας. Όταν σκέφτομαι τις ηχογραφήσεις που με εμπνέουν -όχι τις δικές μου, αλλά αυτές που θαυμάζω- είναι όλες σπουδαίες ερμηνείες, καλλιτεχνικά και συχνά εμπορικά. Αν ένας καλλιτέχνης μένει μόνο με τις αποτυχίες του, κάτι ουσιαστικό λείπει.

-Ποια είναι η φιλοσοφία σας για τη ζωή;

(Σκέφτεται) Υποθέτω ότι η φιλοσοφία μου στη ζωή -ένα βασικό κομμάτι της- είναι να μην προκαλούμε κακό στους άλλους, να βρίσκουμε τους ανθρώπους που έχουν πραγματική σημασία για εμάς—και να τους δίνουμε τον εαυτό μας ολοκληρωτικά, χωρίς επιφυλάξεις. Ως μουσικός, αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που παίζω μπροστά σε ένα κοινό, πρέπει να δίνω ό,τι καλύτερο έχω. Δεν θα επιτρέψω ποτέ στον εαυτό μου, όσο κουρασμένος ή αδιάθετος κι αν είμαι, να κρατηθώ πίσω ή να χαλαρώσω. Αυτό θα ήταν ενάντια στην ίδια την ουσία της μουσικής. Το κοινό αξίζει κάθε κομμάτι της ενέργειάς μου, κάθε συναίσθημα που μπορώ να του μεταφέρω.

-Σας ευχαριστώ! Σας εύχομαι κάθε επιτυχία!

Ήταν χαρά μου. Σας ευχαριστώ πολύ!

Ο Γκίλτμπουργκ επιστρέφει αθόρυβα στο καμαρίνι του. Στους μεγάλους διαδρόμους του Royal Festival Hall βασιλεύει μια τελετουργική σιωπή. Λίγες ώρες αργότερα, βγήκε στη σκηνή και ερμήνευσε με πάθος και ένταση τα έργα. Όταν η τελευταία νότα χάθηκε στον αέρα -και το ακροατήριο κράτησε για λίγο την ανάσα του- ένα μεγάλο, λυτρωτικό χειροκρότημα σκέπασε την αίθουσα. Η κλασική μουσική -για ακόμη μια φορά- απέδειξε ότι είναι ζωντανή.