Ο Δημήτρης Μυστακίδης και η λαϊκή κιθάρα ως πρωταγωνίστρια

Το ρεμπέτικο τραγούδι, για πολλούς η πλέον αυθεντική λαϊκή μουσική έκφραση, έχει καταφέρει να επιβιώσει όλα αυτά τα χρόνια, μέσα από μόδες και κοινωνικές αλλαγές. Άλλοτε ως αφηγήσεις της επικαιρότητας, άλλοτε ως σύμβολα μιας άλλης εποχής, τα ρεμπέτικα τραγούδια συγκινούν μέχρι σήμερα πολλούς συμπολίτες μας. Σε αυτό συμβάλλουν καλλιτέχνες που αποτίνουν φόρο τιμής στις συναυλίες τους, υπηρετώντας και τιμώντας έτσι το είδος. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που, μέσα από την τέχνη τους, θέλουν να μεταφράσουν και να ενσωματώσουν τα ρεμπέτικα ακούσματα, στη γλώσσα της σύγχρονης εποχής. Ένας τέτοιος καλλιτέχνης είναι ο Δημήτρης Μυστακίδης, ο οποίος επεμβαίνει στο εν λόγω ρεπερτόριο ενορχηστρώνοντας με μοντέρνο και περίτεχνο τρόπο τα τραγούδια αυτά, προσθέτοντας τη δική του οπτική γωνία και ευαισθησία.

Κάθε περιγραφή του έργου του Μυστακίδη περιέχει τις λέξεις «λαϊκή κιθάρα». Ο καλλιτέχνης παίζει λαϊκή κιθάρα, την ερευνά σε βάθος, τη διδάσκει, γράφει βιβλία και εκδίδει δίσκους για αυτήν. Της δίνει έτσι ξεκάθαρο πρωταγωνιστικό και ουχί συνοδευτικό ρόλο. Με αυτό τον τρόπο, ο χαρακτήρας και η σημασία του δημοφιλούς οργάνου αναδεικνύονται εκ νέου στη σημερινή εποχή, ενώ ταυτόχρονα συνδυάζονται υπέροχα με ένα μεγάλο μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, το ρεμπέτικο τραγούδι. Ο Δημήτρης Μυστακίδης έχει καταφέρει μέσα από την πορεία του να ανεβεί στις σημαντικότερες σκηνές της χώρας μας και του εξωτερικού, με τους Έλληνες της διασποράς να τον αγαπούν ιδιαιτέρως και να τον υποδέχονται με ενθουσιασμό κάθε φορά που τους επισκέπτεται.

Μετά την περσινή πρώτη εμφάνισή του στο Κύτταρο, ο Δημήτρης Μυστακίδης επιστρέφει στο αγαπημένο venue της Οδού Ηπείρου, για μια ακόμα ξεχωριστή βραδιά. Μέσα από καινούρια και παλιά γνώριμα τραγούδια, έτοιμος να μοιραστεί και να μοιράσει συναισθήματα που το ρεμπέτικο τραγούδι και η λαϊκή κιθάρα προσφέρουν απλόχερα. Λίγες ημέρες πριν την προγραμματισμένη εμφάνιση της 6ης Φεβρουαρίου, ο Δημήτρης Μυστακίδης μίλησε στην Athens Voice για τη διαδρομή του, τις σπουδαίες συνεργασίες του, καθώς και το ιδιαίτερο project των «Από Μηχανής Μουσικών».

Στις αρχές του έτους κυκλοφόρησε το νέο τραγούδι «Τα παιδιά του χειμώνα». Ποια είναι αυτά «Τα παιδιά του χειμώνα χωρίς χιόνι και χωρίς παιχνίδι»; Πώς προέκυψε η συνεργασία με τη στιχουργό Έφη Τσουγένη και ακριβώς βλέπουμε στο ιδιαίτερο βίντεο του τραγουδιού;
Τα «παιδιά του χειμώνα» είναι όλα τα παιδιά που υποφέρουν εξαιτίας της δικής μας απάθειας. Αυτά που για πολλούς λόγους που όλοι ξέρουμε -αλλά δεν κάνουμε τίποτα- δεν ζούνε την παιδική τους ηλικία όπως θα έπρεπε. Και κυρίως τα παιδιά που μεγαλώνουν μέσα στον θάνατο, στις περιοχές όπου μαίνονται ένοπλες συγκρούσεις. Την Έφη Τσουγένη, που έγραψε τους στίχους, δεν την γνώριζα. Μου έστειλε ένα δείγμα της δουλειάς της στα social media. Όταν διάβασα τους στίχους από «τα παιδιά του χειμώνα» αμέσως μου ήρθε στο μυαλό η εικόνα του μικρού Ομράν Ντακνίς, του παιδιού που στο πρόσωπό του είχε αποτυπωθεί όλη η φρίκη του πολέμου στη Συρία, αλλά και όλες οι εικόνες από την ισοπεδωμένη Γάζα. Δεν το συζήτησα ποτέ με την Έφη αλλά νομίζω πως και αυτή ακριβώς τις ίδιες εικόνες είχε στο μυαλό της όταν το έγραφε. Αμέσως μετά ήρθε και η μουσική σαν έτοιμη από καιρό.

Εδώ και κάποια χρόνια διοργανώνετε το πανελλήνιο φεστιβάλ λαϊκής κιθάρας στη Θεσσαλονίκη. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει σεμινάρια, ντοκιμαντέρ και εκθέσεις οργανοποιίας. Τι είναι για εσάς η λαϊκή κιθάρα; Πείτε μας για το φεστιβάλ και τι να περιμένουμε από τη φετινή διοργάνωση;
Με τη λαϊκή κιθάρα ασχολούμαι πάρα πολλά χρόνια. Και με την προσπάθεια να κατακτήσω την τέχνη της, αλλά και για την υπόσταση της στην κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο μου γεννήθηκε η ιδέα ενός φεστιβάλ που θα πραγματεύεται συνολικά την λαϊκή κιθάρα σε όλες τις εκφάνσεις της. Από το πώς κατασκευάζεται μέχρι τον ρόλο της και τις δυνατότητες εξέλιξης της σήμερα. Φέτος είναι η τέταρτη χρονιά του φεστιβάλ και ο φετινός κεντρικός άξονας των θεματικών μας είναι η αναβίωση του ρεμπέτικου στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή την έκρηξη μετά την πτώση της χούντας. Έχω έρθει σε επικοινωνία με πολλούς από τους πρωταγωνιστές αυτής της αναβίωσης και αυτή τη στιγμή διαμορφώνω το πρόγραμμα. Κάθε χρόνο κάνουμε και μια προσπάθεια προσέγγισης άλλων κιθαριστικών παραδόσεων. Πέρσι ασχοληθήκαμε με τα blues και την jazz. Φέτος θα προσεγγίσουμε τα Flamenco και την manouche, με σεμινάρια και συναυλίες. Φυσικά θα υπάρχει και η έκθεση οργανοποιίας στην οποία συμμετέχουν κάθε χρόνο πολλοί σύγχρονοι κατασκευαστές.

Συμμετείχατε στη «Λοξή Φάλαγγα» του Νίκου Παπάζογλου. Τι αποκομίσατε από τη συνεργασία και την εμπειρία με τον σπουδαίο Έλληνα τραγουδοποιό και ερμηνευτή;
Με τον Νίκο ταξιδέψαμε πολύ και γνώρισα πολύ κόσμο. Ο Νίκος Παπάζογλου είχε το χάρισμα να προσελκύει πολύ ωραίους ανθρώπους. Ατελείωτες συζητήσεις για ό,τι θέμα μπορείς να φανταστείς. Από επισκευές μηχανών και ψαρέματα μέχρι πολύ βαθιές φιλοσοφικές συζητήσεις με ανθρώπους που κατείχαν την λαϊκή σοφία. Αυτό έχω κρατήσει. Το να συνομιλώ με όλους τους ανθρώπους απλά, ουσιαστικά και αληθινά.

Πώς έχετε αλλάξει ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος, ύστερα από 20 χρόνια συνεργασίας με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου;
Σε κάθε πολυετή συνύπαρξη δυο ανθρώπων υπάρχει αλληλεπίδραση. Σίγουρα έχω πάρει πολλά πράγματα από αυτή τη συνεργασία τα οποία όμως δεν μπορώ να τα απαριθμήσω. Δεν ξέρω ποια είναι. Ξέρω όμως ότι αισθάνομαι πολύ τυχερός που έζησα όλη αυτή τη μαγική βόλτα.

Πώς δημιουργήθηκαν οι Από Μηχανής Μουσικοί; Πώς μια ιδέα ενός ανθρώπου έφτασε πλέον να αριθμεί περισσότερα από 400 άτομα;
Οι Από Μηχανής Μουσικοί γεννήθηκαν από μια φωτογραφία και ένα κείμενο της φίλης μου Πέλας Σουλτάτου. Η φωτογραφία έδειχνε μια ξυλόσομπα σε ένα καφενείο κάπου στην επαρχία και μου θύμισε την εικόνα που αντίκριζα πολλές φορές στα ταξίδια μου στην επαρχία. Αυτή την αίσθηση μοναξιάς που αισθανόμουν να επικρατεί σε αυτούς τους χώρους, με τους ελάχιστους γερόντους - θαμώνες να κάθονται αμίλητοι γύρω από την σόμπα. Σκέφτηκα τότε, αυτό που κάνω πολλές φορές με κάποιους φίλους, να το κάνουμε για περισσότερους φίλους. Να ταξιδέψουμε δηλαδή με τις μοτοσυκλέτες και τα όργανά μας και σε όποιο μέρος μας κάνει κλικ, να κάτσουμε και να γίνουμε όλοι μαζί μια παρέα. Με τους όρους όμως που το κάνουμε με την παρέα. Δηλαδή όλοι μοιραζόμαστε τις ευθύνες, όλοι μοιραζόμαστε τα προβλήματα, όλοι συμμετέχουμε εξίσου και όλοι βοηθάμε όλους. Βρίσκουμε χωριά με λιγοστούς κατοίκους και μια φορά τον χρόνο και για τρεις ημέρες μαζευόμαστε εκεί και γλεντάμε στην πλατεία του χωριού. Τα τελευταία χρόνια βρίσκουμε και συλλόγους από αυτά τα χωριά που αναλαμβάνουν το φαγητό και το ποτό μας και έτσι μένουνε και χρήματα που αξιοποιούνται σε έργα υποδομών σε αυτά τα χωριά. Για μένα πάντως είναι το καλύτερο τριήμερο της χρονιάς! Και οι 400 που αναφέρεις είναι λίγοι. Φέτος πέρασαν πάνω από 1.000 άτομα.

Πείτε μας για την εμπειρία των συναυλιών στο εξωτερικό. Τι διαφορές μπορεί να έχει το κοινό εκεί σε σχέση με τη χώρα μας.
Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι το κοινό έξω δείχνει τυφλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Στα φεστιβάλ δηλαδή. Εμπιστεύονται τις επιλογές τους και έρχονται σε συναυλίες που δεν γνωρίζουν σχεδόν καθόλου τον καλλιτέχνη. Σε όσα φεστιβάλ έχω παίξει έξω, τα θέατρα ήταν γεμάτα. Ε δεν έρχονταν γιατί γνώριζαν εμένα αλλά γιατί εμπιστεύονταν αυτόν που με κάλεσε. Εδώ τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μια μεγάλη αλλαγή. Θεωρώ ότι πιο πολύ ενδιαφέρει τον κόσμο το ποιος είναι πάνω στη σκηνή, παρά το τι λέει και παίζει.

Πώς ορίζετε την επιτυχία; Υπάρχουν απωθημένα στη δουλειά σας ή φτάνει κάποιος πάντα στο επιθυμητό για αυτόν επίπεδο;
Φαντάζομαι εννοείτε σε επαγγελματικό επίπεδο γιατί σε προσωπικό επίπεδο αυτή η ερώτηση θέλει πολλά χρόνια ψυχανάλυση για να απαντηθεί. Επιτυχία για μένα είναι να μπορείς να λες -που και που- ένα μπράβο στον εαυτό σου. Γενικώς αυτομαστιγώνομαι αλλά κοιτώντας προς τα πίσω λέω και κανένα μπράβο στον Μήτσο. Δυστυχώς η δουλειά μας είναι τέτοια που μπορεί να σου αφήσει πολλά απωθημένα ειδικά όταν έχεις μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου και αυτό που κάνεις. Νομίζω ότι το κλειδί στην υπόθεση αυτή είναι να μην προσαρμόζεις τον στόχο στην προσπάθεια, αλλά το αντίθετο. Μπορεί τον στόχο να μην τον φτάσεις ποτέ αλλά αν ξέρεις ότι έκανες την προσπάθεια, αυτό σε ησυχάζει. Αν περιμένεις όλα να γίνουν γιατί στο χρωστάει το σύμπαν κάηκες...

Τι σημαίνει για εσάς το Κύτταρο; Πώς μπορεί να μεταμορφώσει την ενέργεια των τραγουδιών σας ένας τόσο ιστορικός χώρος;
Δεν ξέρω πώς, αλλά το κάνει! Και μόνο που ανεβαίνεις στην σκηνή του Κυττάρου και αναλογίζεσαι τα θηρία που έχουν περάσει από εκεί, προσπαθείς να φανείς αντάξιος και η ενέργεια χτυπάει κόκκινο. Για μένα ήταν ένα απωθημένο γιατί λόγω του ρεπερτορίου που έπαιζα δεν έτυχε να συνεργαστώ ποτέ με το Κύτταρο και τους ανθρώπους του. Πέρσι ήταν η πρώτη φορά και ήταν εκπληκτικά, τόσο η αίσθηση όσο και η συνεργασία. Για αυτό και την επαναλαμβάνουμε τώρα.

Info
Ο Δημήτρης Μυστακίδης στο Κύτταρο
Δείτε περισσότερες πληροφορίες στο City guide της Athens Voice