Peter Hammill: Κάποιοι θα έλεγαν ότι εξακολουθώ να είμαι αρκετά ακραίος

Ο Peter Hammill, ο άνθρωπος πίσω από τη δημιουργία και την ηγεσία των Van Der Graaf Generator, έρχεται στην Αθήνα, σε μια από τις σπάνιες ζωντανές εμφανίσεις του, στις 24 και 25 Ιανουαρίου, στο Αμφιθέατρο Ιωάννης Δεσποτόπουλος στο Ωδείο Αθηνών. Για περισσότερο από μισό αιώνα, με περισσότερα από 50 άλμπουμ, αυτός ο καλλιτέχνης πειραματίζεται με σκοτεινές θεματολογίες, ενορχηστρώσεις και στιχουργική που εξερευνά τη ζωή, τον θάνατο και το υπαρξιακό κενό με την ευθύτητα ενός ποιητή. Η φωνή του παραμένει ένα εργαλείο έκφρασής του που μεταφέρει μελωδικούς ψίθυρους κι εκρηκτικά ουρλιαχτά.

Ο Peter Hammill, γεννήθηκε το 1948 στο δυτικό προάστιο του Λονδίνου, Ίλινγκ, και μετακόμισε στο Ντέρμπι όταν ήταν 12 ετών. Ανακάλυψε τη μουσική σε μια αρκετά νεαρή ηλικία, αρχικά μαθαίνοντας πιάνο, και αργότερα στην εφηβεία παίζοντας κιθάρα. Αν και βαθιά επηρεασμένος από την κλασική μουσική και την όπερα αλλά και την avant-garde μουσική, αγάπησε πολύ και το ροκ εν ρολ. Η δε ανακάλυψη συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας όπως ο Michael Moorcock, ο Harlan Ellison, και ο Tom Disch μεταξύ άλλων, στάθηκε καταλυτική επιρροή για τη διαμόρφωση της σκέψης του αλλά και της μουσικής του εκείνη την εποχή του 20ού αιώνα.

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, ο Peter Hammill συνάντησε τον Nick Peame και τον Chris Judge Smith (που μόλις είχε επιστρέψει από σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ). Οι τρεις τους δημιούργησαν τους Van Der Graaf Generator, που θεωρούνται ένα από τα σημαντικότερα συγκροτήματα όλων των εποχών της progressive rock σκηνής. Το πρωτότυπο όνομά τους χρεώνεται στον Chris Judge Smith, ο οποίος σε ένα ταξίδι του στο Σαν Φρανσίσκο, εντυπωσιάστηκε από τη φουτουριστική αισθητική της γεννήτριας στατικού ηλεκτρισμού Van der Graaf (συμπωματικά ο εφευρέτης της Ρόμπερτ Βαν ντε Γκράαφ πέθανε το 1967, τη χρονιά δημιουργίας του γκρουπ). Οι Van der Graaf Generator υπήρξαν ένα εξαιρετικά επιδραστικό συγκρότημα. Το συγκρότημα, μετά από αλλεπάλληλες αλλαγές, διαλύθηκε και επανενώθηκε πολλές φορές μέχρι που μία ημέρα του 1977 σταμάτησαν οριστικά.

Πρωτοπόρος στο home recording, ο Peter Hammill έστησε το δικό του ανεξάρτητο label, τη Fie! Records, διατηρώντας τον πλήρη καλλιτεχνικό έλεγχο της δουλειάς του - μια απόφαση που επηρέασε καλλιτέχνες από τον David Bowie μέχρι τον John Lydon των Sex Pistols.

Σε ηλικία 75 ετών, παραμένει ένας άνθρωπος που δεν σταματά να αναζητά. Για όσους τον γνωρίζουν, είναι μια ευκαιρία να ξαναζήσουν τη μαγεία του· για τους νέους ακροατές, μια εισαγωγή σε έναν διαφορετικό κόσμο, αυτόν της καλλιτεχνικής πολυπλοκότητας. Ο Peter Hammill, ο δημιουργός που ο βρετανικός Τύπος χαρακτηρίζει «εθνικό θησαυρό» και που θρύλοι όπως ο Robert Fripp (King Crimson) και ο Tony Banks (Genesis) αναγνωρίζουν την επιρροή του στο έργο τους, έδωσε μερικές απαντήσεις στην Athens Voice, πριν προσγειωθεί στην Αθήνα.

Ο Peter Hammill μιλάει στην Athens Voice για τη μουσική και τη ζωή του πριν τις συναυλίες του στην Αθήνα

Θυμάστε το πρώτο σας ταξίδι στην Ελλάδα; Πώς ήταν αυτή η εμπειρία; Θυμάστε κάποια συγκεκριμένη συναυλία σας;
Θυμάμαι ιδιαίτερα εκείνη την πρώτη φορά στην Ελλάδα με το K group και την εξαιρετικά ενθουσιώδη υποδοχή που λάβαμε, η οποία μας εξέπληξε όλους. Φυσικά, πολλές άλλες ευχάριστες σόλο εμφανίσεις, αλλά ήταν ιδιαίτερα καλό που παίξαμε τελικά με τους Van der Graaf Generator. Και, φυσικά, ήταν μεγάλη μας λύπη που ο Covid μας εμπόδισε να εμφανιστούμε ξανά ως τρίο των Van der Graaf Generator.

Υπήρξε κάποια στιγμή στην καριέρα σας που νιώσατε ότι η μουσική σας ήταν μπροστά από την εποχή της;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν το έχω σκεφτεί ποτέ με αυτούς τους όρους, τουλάχιστον τη στιγμή που γράφω ή δημιουργώ μουσική. Πάντα προσπαθούσα απλώς να ακολουθήσω τη μούσα και να υπηρετήσω τη μουσική που έρχεται, όπως της αξίζει.

Ποιο μουσικό όργανο αγαπάτε περισσότερο και γιατί;
Έχω αρκετές κιθάρες, οι οποίες είναι φίλες μου εδώ και πολλά χρόνια. Επίσης, έχω ακόμα το πιάνο που έχω από τη δεκαετία του 1970. Είναι ένα Gors and Kallmann baby grand, χρονολογημένο από το 1911. Για να είμαι ειλικρινής, είναι λίγο κουρασμένο πλέον και δεν μπορεί να κουρδιστεί ακριβώς στο A=440. Αλλά αυτό είναι το όργανο στο οποίο έχω ανακαλύψει τις περισσότερες μελωδίες μου όλα αυτά τα χρόνια.

Πώς θα περιγράφατε την εξέλιξη της φωνής σας ως μουσικό όργανο με την πάροδο των χρόνων;
Ναι, αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση. Στα πρώτα μου χρόνια, ήμουν αρκετά ακραίος στην προσπάθειά μου να διευρύνω τα όρια της φωνής. (Κάποιοι θα έλεγαν ότι εξακολουθώ να είμαι αρκετά ακραίος!) Αλλά φυσικά υπάρχουν κάποιες αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Τα τελευταία χρόνια, με ενδιαφέρει εξίσου ο έλεγχος στα επίπεδα του pianissimo, όσο και στα πιο δυνατά σημεία. Δεν είχα ποτέ κάποια ρουτίνα εξάσκησης ή φωνητικών ασκήσεων. Στην πραγματικότητα, είναι δίκαιο να πω ότι μπορώ να τραγουδήσω πραγματικά μόνο όταν βρίσκομαι επί σκηνής. Επίσης, το να τραγουδώ κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης είναι για μένα κάτι αρκετά διαφορετικό από το να ερμηνεύω ζωντανά.

Οι στίχοι και η γραφή σας έχουν εξερευνήσει θέματα όπως η θνητότητα και η ανθρώπινη μοναξιά. Πώς θα θέλατε να σας θυμούνται όταν δεν θα βρίσκεστε πλέον σε αυτόν τον κόσμο;
Αν είναι να με θυμούνται, θα ήθελα να με θυμούνται για την ειλικρινή μου προσπάθεια να δώσω τον καλύτερό μου εαυτό στην υπηρεσία της μουσικής. Η φήμη, ως τέτοια, δεν υπήρξε ποτέ μεγάλο ενδιαφέρον για μένα· το μόνο που ήθελα ήταν να κάνω καλή δουλειά.

Αν μπορούσατε να αφήσετε ένα μήνυμα για τις μελλοντικές γενιές μέσω της μουσικής σας, ποιο θα ήταν αυτό;
Ζήστε στο παρόν και για το παρόν.

Ποιες είναι οι σκέψεις σας για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη μουσική βιομηχανία; Είναι κάτι που σας ανησυχεί;
Ξέρω ότι εισέρχεται στη μουσική, όπως και σε όλα τα άλλα, αλλά δεν είναι κάτι που αντιμετωπίζω με ενθουσιασμό. Παραμένω ένθερμος υποστηρικτής της σκληρής δουλειάς για την ανακάλυψη των συγχορδιών, των μελωδιών και των λέξεων μέσω της δικής σου προσπάθειας, αντί για την τεχνητή νοημοσύνη.

Ποια είναι η άποψή σας για την αλλαγή στον τρόπο που ακούμε μουσική σήμερα σε σύγκριση με το παρελθόν;
Για μένα, στις μέρες μας, διαπιστώνω ότι ακούω λιγότερη μουσική απ’ ό,τι στο παρελθόν – όταν την ακούω, συνήθως είναι όταν τη δημιουργώ (εξακολουθώ να γράφω και να ηχογραφώ, αν και με πιο αργό ρυθμό από ό,τι στο παρελθόν). Αλλά, προφανώς, ο κόσμος του streaming προσφέρει μια εντελώς διαφορετική εμπειρία ακρόασης σε σύγκριση με την ακρόαση ενός δίσκου ή ενός CD. Υποψιάζομαι ότι αυτό σημαίνει πως αφιερώνεται λιγότερη συγκέντρωση στην ακρόαση μουσικής και η εμπειρία είναι λίγο πιο «αναλώσιμη». Αλλά είμαι «μεγάλος τράγος», οπότε δεν μπορώ να κάνω και πολλά για να το αλλάξω! Ωστόσο, είναι κάπως λυπηρό ότι η ιδέα του άλμπουμ – μιας συνεκτικής και τακτοποιημένης συλλογής τραγουδιών – είναι πλέον κάτι ξένο για πολλούς ανθρώπους σήμερα, καθώς αυτό ήταν πάντα το πεδίο όπου πραγματικά διαπρέπω.

Πιστεύετε ότι η τέχνη έχει τη δύναμη να αλλάξει την κοινωνία ή κυρίως αντανακλά τις αλλαγές της;
Πιθανότατα περισσότερο αντανακλά παρά αλλάζει, για να είμαι ειλικρινής.

Έχω δει αρκετά για να ξέρω ότι η Μεγάλη Φήμη μπορεί να είναι μια σκληρή ερωμένη...

Είστε ένας από τους πρωτοπόρους στη δημιουργία και την εξέλιξη του progressive rock. Τι θεωρείτε ότι είναι προοδευτικό στη ζωή σήμερα;
Νομίζω ότι ζούμε σε τρομακτικούς καιρούς, και καθώς κοιτάζω γύρω μου, τα πράγματα μοιάζουν περισσότερο να πηγαίνουν προς τα πίσω παρά προς τα μπροστά. Ανησυχώ για τον κόσμο στον οποίο κατευθύνονται τα παιδιά και τα εγγόνια μου.

Ποιο από τα έργα σας έχει τη μεγαλύτερη συναισθηματική αξία για εσάς και γιατί;
Α, δεν κατατάσσω πραγματικά τα έργα μου σε κάποιο είδος πίνακα κατάταξης, είτε για συναισθηματική αξία, είτε για πολυπλοκότητα, είτε για οποιοδήποτε άλλο κριτήριο. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι εξακολουθώ να έχω έναν ισχυρό δεσμό με πολλά από αυτά, κάτι που φαίνεται από την αλληλεπίδραση που έχω μαζί τους κατά την ερμηνεία. Διαπιστώνω ότι μπορώ ακόμα να τα «κατοικώ».

Είστε μια προσωπικότητα που έχει επηρεάσει πολλούς άλλους, εμπνέοντας ανθρώπους να τραγουδήσουν και να γίνουν μουσικοί. Πώς ορίζετε την επιτυχία και πώς έχει αλλάξει η αντίληψή σας για την επιτυχία με την πάροδο του χρόνου;
Όπως είπα, η επιτυχία ή η φήμη από μόνη της δεν ήταν ποτέ ο πρωταρχικός μου στόχος. Ωστόσο, υποθέτω ότι πρέπει να θεωρήσω ως επιτυχία το γεγονός ότι κατάφερα να κερδίζω τα προς το ζην και να μεγαλώσω μια οικογένεια, ακολουθώντας απόλυτα τον δικό μου δρόμο στη μουσική, χωρίς ποτέ να κυνηγήσω κάποιο είδος εμπορικού θριάμβου. Αυτό είναι αρκετά ασυνήθιστο, νομίζω. Όσον αφορά στην επιρροή μου σε άλλους, πιστεύω ότι αυτό οφείλεται περισσότερο στο γεγονός ότι έδειξα πως κάποιος μπορεί να βρει τον δικό του δρόμο και να ακολουθήσει τη δική του κατεύθυνση, παρά σε κάποιο στιλιστικό χαρακτηριστικό, είτε μουσικό είτε λυρικό. Είναι αλήθεια ότι πολλοί από εκείνους που υποτίθεται ότι έχω επηρεάσει ήταν πολύ επιτυχημένοι σε όρους φήμης – πρέπει να πω ότι δεν νιώθω καμία ζήλια γι’ αυτό, μέσα στη συγκριτική μου αφάνεια. Έχω δει αρκετά για να ξέρω ότι η Μεγάλη Φήμη μπορεί να είναι μια σκληρή ερωμένη...

Τι κάνετε για να επαναφορτίσετε τις δημιουργικές σας μπαταρίες;
Δεν είμαι απολύτως σίγουρος· απλώς συνεχίζω να προχωρώ, πιστεύοντας ότι πάντα υπάρχει κάτι νέο να βρω και να εξερευνήσω.

Ποιο είναι το πιο όμορφο μέρος που έχουν δει ποτέ τα μάτια σας;
Ω, είχα την τύχη, μέσα από αυτή τη δουλειά και την καριέρα, να επισκεφθώ πολλά υπέροχα μέρη και να δω πολλές θαυμάσιες εικόνες. Αλλά, χωρίς να θέλω να φανώ υπερβολικός, ένα ηλιοβασίλεμα πάνω από την ελληνική θάλασσα (με ένα ποτήρι κρασί) ήταν πάντα κάτι ξεχωριστό.

Υπάρχει κάτι που έχει αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον σας τελευταία;
Η πρόοδος των παιδιών και των εγγονιών μου.

Αν μπορούσατε να συνομιλήσετε με τον νεότερο εαυτό σας, όταν ξεκινούσατε στη μουσική, τι θα του λέγατε για το ταξίδι που ακολούθησε;
Όπου κι αν βρεθείς, όσο περίεργο ή άβολο κι αν είναι, θα βρίσκεσαι εκεί μόνο επειδή κάποια στιγμή στο παρελθόν συμφώνησες να το κάνεις. Οπότε στάσου όρθιος και προχώρησε. Α, και να είσαι ευγενικός με τους ανθρώπους από την αρχή, γιατί σίγουρα θα τους ξανασυναντήσεις και η στάση σου θα μείνει αξέχαστη.

Ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που έχετε μάθει στη ζωή – είτε μέσα είτε έξω από τη μουσική – και γιατί είναι σημαντικό;
Περίπου το ίδιο με την προηγούμενη απάντηση. Και ίσως, με τα λόγια του τραγουδιού: «Δεν θα βρω ποτέ καλύτερη στιγμή να είμαι ζωντανός από το τώρα».