Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου: Ένα σημείο αναφοράς για τη μουσική ζωή της Ευρώπης

Η Λέσβος, η μουσική, η ατμόσφαιρα - αυτοί είναι οι τρεις συνδυαστικοί λόγοι που έχουν αναδείξει το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου (ΔιΦεΜΜ) σε κορυφαία μουσική συνάντηση του ελληνικού καλοκαιριού. Κάθε χρόνο κορυφαίοι μουσικοί από όλη την Ευρώπη αφήνουν σπίτι τους τις συμβάσεις των συναυλιακών αιθουσών και έρχονται σε αυτή την μοναδικής ομορφιάς ακριτική πολίχνη της Ελλάδας για να «κάνουν μουσική» με όρους ανθρώπινης όσμωσης και καλλιτεχνικής ελευθερίας, που μόνο η φύση και η φιλοξενία του τόπου μπορούν να προσφέρουν. Μια αντίστοιχη κοινότητα φιλόμουσων δίνει επίσης το ετήσιο ραντεβού της σε αυτό το Φεστιβάλ, που έχει ήδη αρχίσει να γίνεται σημείο αναφοράς για τη μουσική ζωή της Ευρώπης.

10ο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου: Η επετειακή διοργάνωση

Η σύλληψη και η πραγματοποίηση αυτού του μοναδικού μουσικού σύμπαντος οφείλεται σε μια ομάδα ανθρώπων που αγαπούν με ανιδιοτέλεια τη μουσική, την Ελλάδα και τον ιδιαίτερο τόπο καταγωγής τους. Οι χαρισματικές αδελφές Δανάη & Κυβέλη Ντέρκεν, νέες και από νωρίς διεθνώς καταξιωμένες πιανίστες με κριτικά καταγεγραμμένη σταδιοδρομία και εξίσου σημαντική δισκογραφία στο ενεργητικό τους, είναι οι δύο καλλιτεχνικές διευθύντριες που προσκαλούν κάθε χρόνο διακεκριμένους μουσικούς για να συμπράξουν σε προγράμματα που ξεχωρίζουν για την πρωτοτυπία και τη συνδυαστικότητά τους, γύρω από ένα κεντρικό θέμα εμπνευσμένο από την ελληνική πνευματική παράδοση. Φέτος, το επετειακό 10ο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου (9 ως 19 Αυγούστου) εἰναι αφιερωμένο στην κατά τον Αριστοτέλη αναγκαιοτάτη των αρετών, τη Φιλία (Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλίο Θ΄).

Είναι αυτή η φιλία που κάθε χρόνο ενώνει μια πλειάδα ικανών μουσικών και τους συναρμόζει σε μικρά ή πολυμελή σύνολα μουσικής δωματίου, που δημιουργούνται ειδικά για το Φεστιβάλ, προκειμένου να αναζωογονήσουν αγαπημένα αριστουργήματα, αλλά και να ξαναφέρουν έργα σπάνια στο φως. Έτσι τα προηγούμενα χρόνια είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε τα οκτέτα των Σούμπερτ και Μέντελσον, το σεπτέτο του Αντόλφ Μπλαν, το Μεγάλο Οκτέτο (op.128) του Φέρντιναν Ρις - φόρος τιμής στον Λούντβιχ φαν Μπετόβεν από έναν από τους πιο αγαπητούς μαθητές του, ή το οκτέτο του Ζωρζ Ενέσκο. Φέτος το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί με ένα ακόμα παραμελημένο ρομαντικό αριστούργημα, το σπανιότατο οκτέτο του Μαξ Μπρουχ.

Σπουδαίες αναμνήσεις μάς έχουν χαρίσει οι συναυλίες στο Συνεδριακό Κέντρο Μύθημνας – δυστυχώς κλειστό εδώ και δύο χρόνια λόγω σεισμού. Ανάμεσά τους, ο μινιμαλιστικός Βιατόρε του Πέτερις Βάσκις. Το τελευταίο έργο είχε αρχικά προγραμματιστεί να παιχτεί από μικρό σύνολο, όμως ο πειρασμός να συμπράξουν όλοι οι συμμετέχοντες μουσικοί εγχόρδων ήταν τόσο μεγάλος, ώστε δημιουργἠθηκε μία αυτοσχέδια καμεράτα. Οι μουσικοί συγκινημένοι ερμήνευσαν με άκρα προσήλωση και μας χάρισαν ένα ακρόαμα τέτοιας ηχητικής έκτασης και ποιότητας, που δεν μπορώ να φανταστώ όμοιό του για το συγκεκριμένο έργο. Στον ίδιο χώρο το εθνικά επετειακό 2021 ο Γιούλιαν Πρεγκαρντιέν δόνησε την πιο ευαίσθητη εθνική χορδή του ακροατηρίου όταν τραγούδησε με τη ζεστή φωνή τενόρου σε άπταιστα ελληνικά το «Χριστὀς Ανέστη» και το «Χαίρε, ω Χαίρε Ελευθεριά» που ο Νίκος Αστρινίδης ενσωμάτωσε στο φινάλε της «Συμφωνίας 1821» – άλλη μια σπάνια αναβίωση, ελληνικού μάλιστα έργου.

Οι Έλληνες μουσικοί και οι Έλληνες συνθέτες ποτέ δεν έλειψαν από αυτή την διοργάνωση. Κορυφαίοι σολίστ, όπως ο βιολονίστας Νώε Ινούι και ο τσελίστας Τιμόθεος Πέτριν εμφανίστηκαν (και συνεχίζουν φέτος) στον Μόλυβο πολλά χρόνια προτού τους ανακαλύψει ο Λεωνίδας Καβάκος και τους εντάξει στα δικά του σύνολα. Τακτικά εμφανίζονται επίσης οι βιολονίστες Δανάη Παπαματθαίου – Μάτσκε και Ηλίας Καντέσα, ενώ η σοπράνο Δανάη Κοντόρα εμφανίστηκε για δύο χρονιές, και στο μεσοδιάστημα έκανε τις εμφανίσεις που την καθιέρωσαν διεθνώς ερμηνεύοντας Βάγκνερ υπό τη μπαγκέτα του Σερ Σάιμον Ρατλ. Αναθἐσεις για νέα έργα έχουν δοθεί στον Κορνήλιο Σελαμσή, την Κωνσταντία Γουρζή, τον Νίκο Χαριζάνο, τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, και φέτος στον Λουκά Θάνο. Αλλά και για τους πιο νέους μουσικούς, σίγουρα θα ξανακούσουμε στο μέλλον για τους αδελφούς Ευριπίδη (βιολοντσέλο) και Σταύρο (βιολί) Σαμαρά, που εμφανίστηκαν πέρσι και τώρα σπουδάζουν στο Βερολίνο.

Τα ΜΜΜ, δηλαδή τα Molyvos Musical Moments είναι μικρές αλλά θαυμαστές συναυλίες που δίνονται στα γραφικά σοκάκια του παραδοσιακού οικισμού. Σε αυτές ακούσαμε την σοπράνο Μαρλίς Πέτερσεν και τον βιολονίστα Κρίστιαν Τέτζλαφ να ερμηνεύουν εμπρός στο λιμάνι του Μολύβου με συνοδεία πιάνου που κατέβασαν ειδικά για αυτόν τον σκοπό από το Tryfon Art Residence. Ακούσαμε τον αγουροξυπνημένο Κίριλ Τρούσοφ να πίνει μια κόκα κόλα και να μας παίζει τα πιο απαιτητικά καπρίτσια του Παγκανίνι. Ακούσαμε τον βιολονίστα Λίνους Ροτ, με σαγιονάρες και τα γυαλιά ηλίου στην τσέπη της βερμούδας, να ερμηνεύει μαζί με τον τσελίστα Μπένεντικτ Κλέκνερ τη «Διπλή Ζυγιά» του Ιάννη Ξενάκη στα σκαλάκια της αγοράς. Στο ίδιο σημείο, πρόπερσι η βιολονίστα Ροζάνε Φιλίπενς, μόλις ολοκλήρωσε την ερμηνεία της δέχτηκε πρόταση γάμου! Ήταν μια στιγμή τόσο αυθόρμητη που κανείς δεν κατέγραψε στα social media. Φέτος επιστρέφει ως νέα μαμά.

Νομίζω ότι η δική μου αγαπημένη ανάμνηση είναι από το 2018, όταν οι μουσικοί συγκρότησαν ένα κουιντέτο πνευστών και έπαιξαν μια σχεδόν εικοσάλεπτη «Μουσική Στιγμή» στο λιμάνι του Μολύβου με μεταγραφές από άριες του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ. Η σύμπνοια, η ορθοτονία, η μουσικότητά τους ήταν καταπληκτική, καθώς οι μελωδίες ταξίδευαν στο μούχρωμα για να συναντήσουν την θαλασσινή αύρα. Αν και γράφτηκε πριν από δυόμισι αιώνες στην Κεντρική Ευρώπη, αυτή η μουσική ακούγεται τόσο ωραία και στο Αιγαίο.

Οι Εναρκτήριες Δράσεις είναι επίσης μία σπουδαία πρωτοβουλία. Πρόκειται για εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται σε τόπους ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και ιστορικού ενδιαφέροντος, όπως αλυκές, αρχαιολογικοί χώροι, μεσαιωνικά και νεώτερα μνημεία. Τόπους που χάρις στις δράσεις του ΔιΦεΜΜ «κοινωνικοποιούνται» και φέρνουν κοντά κοινό και καλλιτέχνες, μεταφέροντας τη μουσική σε χώρους ασυνήθιστους και απρόσμενους, αλλά πάντοτε όμορφους, δημιουργώντας συνθήκες απελευθερωτικής έκπληξης, που μοιράζονται όλοι οι παρευρισκόμενοι. Οι συναυλίες αυτές δίνονται πάντοτε με ελεύθερη είσοδο και συχνά συνδυάζονται με μια εισαγωγική περιήγηση στον τόπο που πραγματοποιούνται. Οι δράσεις αυτές πραγματοποιούνται με την υποστήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου και του δραστήριου προϊσταμένου της, κου Παύλου Τριανταφυλλίδη.

Οι φετινές Εναρκτήριες Δράσεις υπήρξαν εξαιρετικά επιτυχημένες, τόσο καλλιτεχνικά όσο και από την άποψη της αθρόας προσέλευσης του κοινού. Ξεκίνησαν  στις 9 Αυγούστου με δύο εξαιρετικούς νέους Έλληνες σολίστ, τους βιολονίστες Ιωάννη Νίκολη και Ευαγγελία Κουτσοδήμου, οι οποίοι εγκαινίασαν με μεγάλη επιτυχία τις φετινές εκδηλώσεις σε έναν αρχαιολογικό χώρο που πρόσφατα άνοιξε για το κοινό, τις  Αποθήκες Σαπλιτζά στο Κάτω Κάστρο της Μυτιλήνης. Την επόμενη βραδιά περίπου 500 άτομα διασκορπισμένα στην πλατεία εμπρός από το Κάστρο στο Σίγρι παρακαλούθησαν τον Ουμούτ Σάγκλαμ ( βιολοντσέλο) και τον Όρκουν Πάλα (βιολί) από την Τουρκία να ερμηνεύουν μαζί με τις αδελφές Ντέρκεν έργα Ξενάκη, Αχμέντ Αντνάν Σαϋγκούν και Μπετόβεν, ενώ χαιρετισμό απήυθυνε ο Δήμαρχος του Αϊβαλίου, κος Mesut Ergin.

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κα Αικατερίνη Σακελλαροπούλου παρακολούθησε την συναυλία στο Ιερό των Μέσσων, όπου το Τρίο Στοριόνι από την Ολλανδία ερμήνευσε με υπέροχα μαλακό παίξιμο το τρίο της Κλάρα Σούμαν και το τρίο Dumky του Αντονίν Ντβόρζακ. Οι Εναρκτήριες Δρἀσεις ολοκληρώθηκαν στις 12 Αυγούστου με μια μουσική αποκάλυψη, καθώς ο ανερχόμενος Τσέχος βιολοντσελίστας Βιλέμ Βλτσεκ ενθούσίασε με το ταλέντο του ερμηνεύοντας Μπετόβεν, Σούμαν και Μπρίττεν εμπρός από το ρωμαϊκό υδραγωγείο στη Μὀρια.

Στο φετινό κυρίως φεστιβάλ που αρχίζει σε λίγες μέρες, θα ξανακούσουμε ονόματα γνώριμα στους φίλους του Φεστιβάλ, όπως ο κλαρινετίστας Σεμπάστιαν Μαντς, που θα παίξει για πρώτη φορά ορισμένες από τις εξωφρενικά δεξιοτεχνικές παραφράσεις του πάνω σε δημοφιλή τραγούδια, και o κιθαρίστας Πετρίτ Τσέκου, που θα ηγηθεί στο Κουαρτέτο του Ελληνοκροάτη Μπόρις Παπαντόπουλο. Νἐα ονόματα που περιμένουμε να ακούσουμε με ενδιαφέρον περιλαμβάνουν τον περιζήτητο λυρικό τενόρο Ζίμον Μπόντε και τις βιολίστες Καρολίνα Ερρέρα και Τομόκο Ακασάκα, την τσελίστα Σένια Ρουμμουκάινεν, τον μπασίστα Μάρκο Μπεχτάς.

Η λειτουργία του νέου αυτοκινητόδρομου στο νησί θα διευκολύνει σημαντικά της μετακινήσεις προς όλες τις τοποθεσίες του Φεστιβάλ και την επικοινωνία ανάμεσα στην πόλη της Μυτιλήνης και τον Μόλυβο. Ελπίδα όλων είναι τον επόμενο χρόνο το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου να επιστρέψει στον γενέθλιο τόπο του, το τραυματισμένο Κάστρο του Μολύβου. Η σχετική μελέτη είναι από χρόνια έτοιμη και όλοι περιμένουν με προσδοκία την εφαρμογή της. Η δυνατότητα εγγραφής του ελληνικού ορίου στην ευρωπαϊκή συνείδηση μέσα από μια κορυφαία καλλιτεχνική εκδήλωση ευρωπαϊκής μουσικής δεν μπορεί να μείνει ανενεργή.

Ας μου επιτρέπει να κλείσω με μια τελευταία ανάμνηση. Το  περσινό φεστιβάλ ολοκληρώθηκε με την Ποιμενική Συμφωνία του Λούντβιχ φαν Μπετόβεν στην εξαιρετική μεταγραφή για σεξτέτο εγχόρδων του Μίχαελ Γκότχαρντ Φίσερ. Υπό την καθοδήγηση της Άντιε Βάιτχαας, οι μουσικοί του Φεστιβάλ μάς αποκάλυψαν ότι η μεταγραφή μιας συμφωνίας για έγχορδα είναι σαν της υψηλής ποιότητας ασπρόμαυρες φωτογραφίες ενός αναγεννησιακού πίνακα: χάνονται τα (ηχο)χρώματα, αλλά αναδεικνύονται τόνοι και αντιθέσεις που φωτίζουν με μια νέα προοπτική την αυθεντική εικόνα. Για το μέρος της καταιγίδας, οι μουσικοί ευφυώς υποκατέστησαν τα βροντώδη τύμπανα κτυπώντας συγχρονισμένα την ξύλινη σκηνή με τα πόδια – κἀτι που δεν ξέρω αν θα τολμούσαν σε μία κανονική αίθουσα συναυλιών. Στο τέλος, ένα κοπάδι πρόβατα ακούστηκε από το βάθος της νύχτας να εναρμονίζει τα κουδουνάκια του με το θρόισμα του ανέμου, επανασυνδέοντας τη μουσική πράξη με τους φυσικούς ήχους που κάποτε ενέπνευσαν τον συνθέτη.