Με τον Asaf Avidan στο κτήμα του στην Τουλούζη

Έχουν περάσει τρία χρόνια από την τελευταία φορά που βρεθήκαμε με τον Ασάφ Αβιντάν και από τότε ο ίδιος έχει πουλήσει τη φάρμα του στην Ιταλία, αγόρασε με λιγότερα χρήματα ένα πολύ μεγάλο κτήμα στη νότιο Γαλλία, έξω από την Τουλούζη, που φιλοδοξεί να το μετατρέψει σε «καταφύγιο ζώων και καλλιτεχνών», ανακάλυψε την τεχνητή νοημοσύνη μαζί με όλους εμάς και της ζήτησε να φτιάξει μερικές φωτογραφίες του Ασάφ Αβιντάν στο στιλ του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ. Του αρέσει να τραγουδάει τραγούδια της δεκαετίας του ’40 και του ’50 και να βλέπει ασταμάτητα φιλμ νουάρ, θέλει να αφήσει έντονο αποτύπωμα και κληρονομιά για τις επόμενες γενιές χωρίς να σκέφτεται τις ανάγκες του σήμερα και ετοιμάζει μια περιοδεία με τίτλο «The Ichonology Tour», που θα περάσει και από την Αθήνα στην οποία, όπως μου λέει, θα είναι πολύ πιο θεατρικός στη σκηνή.

Χρειάστηκε να κάνω ένα πολύ μεγάλο ταξίδι αυτή τη φορά για να τον συναντήσω στο καινούργιο του καταφύγιο. Ένα ταξίδι που ξεκίνησε από την Αθήνα, είχε ένα ενδιάμεσο σταθμό το Παρίσι, τελικό σταθμό το αεροδρόμιο της Τουλούζης και τελικό προορισμό ένα μεγάλης έκτασης κτήμα/φάρμα, μιάμιση ώρα έξω από την Τουλούζη. Για να φτάσω εκεί έπρεπε να περάσω από πολύ μικρούς αγροτικούς δρόμους, ανάμεσα από τα αγροτοχώραφα της νότιας Γαλλίας και μέσα από ορισμένα υπέροχα και μοναδικά μεσαιωνικά χωριά.

Στην είσοδο του μεγάλου αυτού κτήματος με περιμένει η σύντροφός του, Κατερίνα, η οποία εδώ και δυο τρεις μέρες προσπαθούσε να εντάξει ένα καινούργιο άλογο που ήρθε στο κτήμα τους και να το προετοιμάσει ψυχολογικά για να μπει στην ομάδα με τα υπόλοιπα. Συναντάω τον Ασάφ μαζί με την κοινή μας φίλη, Αγγέλα, έξω από ένα υπέροχο αρχιτεκτονικά σπίτι που θύμιζε γαλλικές ταινίες του 20ού αιώνα, καταφύγιο της προσωπικής και καλλιτεχνικής του ζωής.

Ο Asaf Avidan μιλάει στην Athens Voice

Τι είναι αυτό που τον  οδήγησε σε αυτό το απομονωμένο κομμάτι γης στη νότιο Γαλλία, τον ρωτάω κάποια στιγμή έκπληκτος από το γεγονός ότι τον βρίσκω εδώ και με τόσο ωραία διάθεση. «Εδώ και πολλά χρόνια ένιωθα την ανάγκη να φτιάξω έναν μεγάλο χώρο όπου να χωρέσουν όλοι όσοι αγαπώ και αυτό να γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς μου. Κατάλαβα ότι πουλώντας τη φάρμα που είχα φτιάξει στην Ιταλία είχα τη δυνατότητα να αγοράσω κάτι πολύ μεγαλύτερο που μπορούσε να συμπεριλάβει όλη μου την οικογένεια και έναν πολύ διαφορετικό τρόπο ζωής».

Ποια ανάγκη ήταν αυτή; «Ήμουν ο γιος ενός διπλωμάτη, αυτός ήταν ο πατέρας μου ο οποίος έφυγε πριν από λίγα χρόνια και με τον οποίο δεν είχαμε καλή σχέση. Αλλάζαμε πάρα πολύ συχνά σπίτι και δεν είχαμε ένα κοινό σημείο αναφοράς, μια βάση που να θεωρούμε σπίτι μας, και επιπλέον δεν είχαμε και πολλά κοινά σημεία επαφής. Ένιωσα τώρα πια σαν ο μεγάλος γιος αυτής της οικογένειας, ότι έχω την ευθύνη και πρέπει εγώ να αναλάβω αυτόν τον ρόλο να συγκεντρώσω όλη την οικογένεια και να μοιραστούμε τη ζωή μας. Όσο μεγαλώνω τόσο πιο εύκολα αποδέχομαι τις συγκρούσεις που υπάρχουν μέσα μου και ταυτόχρονα αναγνωρίζω ότι χρειάζομαι ένα λιμάνι που θα μου παρέχει ασφάλεια, αλλά γνωρίζω ότι θα έχει και περιορισμούς».

Το κτήμα αυτό έξω από το Μονπελιέ, με θέα τα χιονισμένα Πυρηναία που χωρίζουν τη νότιο Γαλλία από την Ισπανία, είναι το καινούργιο καταφύγιο του Ασάφ Αβιντάν, των δύο αδερφών του και των συντρόφων τους, και της Κατερίνας. Είναι και το καταφύγιο αλόγων, σκύλων και διαφόρων ζώων τα οποία ο ίδιος και η οικογένειά του βρίσκουν αδέσποτα και τα φιλοξενούν εκεί, σε ένα κτήμα το οποίο χρειαστήκαμε δυόμισι ώρες για να το περπατήσουμε περνώντας μέσα από απίθανη βλάστηση, τρεχούμενα νερά, καταρράκτες, μικρά ρυάκια και χείμαρρους, γεφυράκια, φράγματα που συγκρατούν το νερό –μου δείχνει με υπερηφάνεια πόσο εύκολα μπορεί να κλείσει τη ροή ενός νερού και να δημιουργήσει ένα τεχνητό φράγμα–, μικρές λίμνες και ένα σωρό άλλα στοιχεία που είναι κομμάτι της ζωής τους σήμερα.

Νομίζω πως η πιο φυσική ερώτηση είναι πώς βρίσκει κίνητρο να δημιουργεί σε ένα περιβάλλον που θυμίζει έναν μικρό προσωπικό παράδεισο. «Όσο πιο συγκεκριμένη γίνεται η ζωή μου τόσο πιο συγκεκριμένη γίνεται και η τέχνη μου, αλλά μετά πάντα κάτι έρχεται και την ξανακάνει χαοτική, όπως συμβαίνει και στη φύση. Νιώθω ότι υπάρχει μια κατάρα που με ακολουθεί, την ίδια στιγμή αυτή η κατάρα μπορεί να είναι και ευλογία γιατί ακόμα και όταν βρίσκομαι σε έναν παράδεισο πάντα υπάρχει μια χαραμάδα που είναι ορατή σε μένα και από εκεί βλέπω αυτό που είναι ατελές, βλέπω το κενό, το λάθος. Αυτό είναι που με ενεργοποιεί γιατί ξέρω ότι πρέπει να το καλύψω και να το διορθώσω».

― Τι είναι αυτό που κάνει έναν καλλιτέχνη διαχρονικά πετυχημένο στον χώρο της μουσικής;

Νομίζω ότι η δύναμη των επιτυχημένων καλλιτεχνών –ό,τι κι αν σημαίνει αυτό–, δηλαδή αυτών που έχουν διάρκεια στον χρόνο, δεν είναι ούτε το ταλέντο ούτε το χάρισμα, αλλά η ικανότητα να δέχονται ένα χτύπημα και παρ’ όλα αυτά να συνεχίζουν να κάνουν ό,τι κάνουν. Αυτή την υπερδύναμη χρειάζονται οι καλλιτέχνες είτε γράφουν τραγούδια είτε ζωγραφίζουν, να μπορούν να ξεπερνούν την απογοήτευση που νιώθουν για τον εαυτό τους. Υπάρχουν φορές που τίποτα απ’ όλα αυτά που σχεδιάζουμε να κάνουμε δεν λειτουργεί και δεν πετυχαίνει. Η δύναμη να συνεχίζεις μετά απ’ αυτό είναι που σου δίνει διάρκεια στον χρόνο.

 ― Διάβαζα πρόσφατα άρθρα που μας μιλάνε για το πόσο επιτυχημένη είναι μια παγκόσμια περιοδεία της Τέιλορ Σουίφτ ή της Μπιγιονσέ και πόσο συνεισφέρει στο τοπικό ΑΕΠ μιας χώρας. Είναι αυτή η πραγματικότητα των καλλιτεχνών σήμερα;

Υπάρχει μια βιτρίνα και πίσω από αυτήν κανείς δεν θέλει να δει. Υπάρχουν δηλαδή όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες οι σούπερ επιτυχημένοι, τόσο μέσα από τις πλατφόρμες του streaming όσο και μέσα από το σύστημα των παγκόσμιων περιοδειών, και από πίσω τους είναι όλοι οι υπόλοιποι, εκατομμύρια καλλιτέχνες που συνθλίβονται από την πραγματικότητα. Αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία και στην οικονομία τα τελευταία χρόνια σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο συμβαίνει και στη μουσική. Πλέον δεν υπάρχουνε τρεις τάξεις στον κόσμο αλλά δύο: υπάρχουν οι φτωχοί, που είναι οι πολλοί, και οι πάρα πολλοί πλούσιοι, που είναι ένα πολύ μικρό γκρουπ ανθρώπων. Ό,τι συνέβη στην οικονομία και στην κοινωνία τα τελευταία χρόνια, συνέβη και στη μουσική και στην τέχνη και στις διασημότητες. Επιτυχία και αναγνώριση έχουν ελάχιστοι. Ξεχωρίζουν λίγοι και όλοι οι υπόλοιποι απλά δουλεύουν για να ζήσουν. Είναι πραγματικά αστείο γιατί έχω στις πλατφόρμες του streaming τρία εκατομμύρια μηνιαίους ακροατές, αλλά τα έσοδα που έχω από εκεί δεν τα προσμετρώ καν.

 ― Είναι όμως κάτι που κάποια στιγμή θα φτάσει στο τέλος του, αυτές οι τεράστιες ανισότητες θα χτυπήσουν ταβάνι, έτσι δεν είναι;

Ναι έτσι είναι, αλλά μάλλον δεν είμαστε ακόμα εκεί. Θα συνεχίσει για αρκετό καιρό μέχρι οι καταπιεσμένοι να ξεσηκωθούν ενάντια στους καταπιεστές τους. Αυτό μας το έχει διδάξει ξανά και ξανά η ανθρώπινη ιστορία. Το επίπεδο της απληστίας κάποιων έχει ξεφύγει και κάποια στιγμή οι καταπιεσμένοι θα εκραγούν, θα επαναστατήσουν και θα στήσουν τις σύγχρονες γκιλοτίνες. Μου έρχονται πολλές φορές γράμματα από νέους ανθρώπους που θέλουν να γίνουν καλλιτέχνες και με ρωτάνε για το νόημα της επιτυχίας. Για μένα ένα πράγμα είναι επιτυχία, να μπορείς να είσαι κύριος του εαυτού σου και των αποφάσεών σου.

 ― Εσένα σήμερα εδώ ποιος είναι ο στόχος σου;

Όπως σου έλεγα και πριν, αυτό που αγαπάω πάρα πολύ στην παλιά Ευρώπη του 19ου και του 20ού αιώνα είναι ότι οι άνθρωποι έφτιαξαν κτίρια αρχιτεκτονικά που άντεξαν στον χρόνο, που δεν αναρωτήθηκαν τι θα συμβεί εκείνη τη στιγμή αλλά άφησαν μια κληρονομιά πίσω στους επόμενους. Λατρεύω την παλιά ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Έχω και εγώ ένα όνειρο να φτιάξω κάτι που θα είναι το αντίθετο μιας start up εταιρείας, θέλω να φυτέψω δέντρα που θα τα απολαμβάνει κάποιος πολύ μετά από την παρέλευσή μου από αυτόν εδώ τον κόσμο. Θέλω να αφήσω κάτι, οτιδήποτε ωφέλιμο για τις επόμενες γενιές, είτε είναι ένα δέντρο είτε ένα μεγάλο κτήμα/καταφύγιο είτε τα τραγούδια μου. Δεν είναι μια εγωιστική ιδέα αυτή, αλλά όσο μεγαλώνω και όσο πιο πολύ ο κόσμος γύρω μου αλλάζει τόσο πιο πολύ βλέπω τη δουλειά μου σαν κάτι πολύ σημαντικό. Σαν κάτι που οφείλω στον κόσμο ως καλλιτέχνης, διανοούμενος, εκπαιδευτής ή και ως φιλόσοφος. Θέλω να μπορέσουμε να αφήσουμε πίσω μας πρώτα απ’ όλα μια αίσθηση ελπίδας, μια αίσθηση ομορφιάς, αξιοπρέπειας, μια αίσθηση ευγένειας και τιμής. Να φτιάξουμε έναν κώδικα και μια σειρά από κανόνες ώστε το αφήγημα που θα μείνει πίσω να μπορεί να είναι χρήσιμο στους ανθρώπους, να τους βοηθήσει να ξεφύγουν από την άνοδο του λαϊκισμού, του φασισμού και των ανόητων και απλοϊκών απαντήσεων σε τόσο σοβαρά ερωτήματα.

― Νιώθω μια αίσθηση επείγοντος σε αυτά σου τα λόγια.

Τα πρότυπα των πατεράδων μας και των μανάδων μας μοιάζουν να έχουν αποτύχει, ο καπιταλισμός απέδειξε ότι είναι προβληματικός, το ίδιο και ο εθνικισμός, το ίδιο όμως και η παγκοσμιοποίηση. Όλες αυτές οι ιδέες που προσφέρανε μια κάποιου είδους ψευδαίσθηση ότι έχουμε τον έλεγχο των πραγμάτων ή ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη δομή στον κόσμο στην οποία μπορούμε να βασιζόμαστε, έχουν αποτύχει. Ζούμε σε εποχές όπου δεν υπάρχει τίποτα σταθερό. Και ξέρω ότι είναι δουλειά μου να μεταφράσω αυτό το χάος σε κάτι σταθερό.

― Δεν είναι αρκετή αυτή η μικρή κοινωνία με τους αγαπημένους σου που προσπαθείς να φτιάξεις εδώ;

Έχω δει τι συμβαίνει όταν μια κοινωνία καταρρέει, όταν οι ιδέες του πολιτισμένου κόσμου εξαφανίζονται. Το είδαμε να συμβαίνει στη γενιά των παππούδων μου και το είδα να συμβαίνει στη χώρα που ήταν κάποτε η χώρα μου. Το είδαμε τι συνέβη στην Αμερική και στην Ευρώπη. Το να προστατεύεις αυτούς που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη είναι ό,τι πιο σημαντικό, όμως υπάρχουν φορές που δεν είναι αρκετό.

― Προσπαθώ εδώ και μέρες να σε φανταστώ μόνο με την κιθάρα, το πιάνο και τις λούπες σου σε ένα θέατρο με 4.000 ανθρώπους μέσα να περιμένουν από σένα να ζήσουν μια μαγική στιγμή. Για σένα πόσο σημαντική είναι η αντίδραση του κοινού στα live;

Διαβάζοντας παλιότερες βιογραφίες ιδιαίτερα σημαντικών καλλιτεχνών, ανακαλύπτω ότι σήμερα το κοινό έχει ξεχάσει πόσο σημαντικό είναι το δικό του μέρος σε μια ζωντανή συναυλία. Καταλαβαίνω ότι δεν είμαι –και το λέω αρκετές φορές στο κοινό μου αυτό– πάνω στη σκηνή για να σας προσφέρω μια δίωρη απόδραση από την καθημερινότητά σας, δεν είμαι στη σκηνή για να σας κάνω να ξεχάσετε τα προβλήματά σας, για να σας διασκεδάσω, αλλά για να δουλέψουμε μαζί μέσα από την αισθητική της τέχνης. Κι αν εγώ δουλεύω σωματικά και καταπονούμαι, εσείς θα πρέπει να δουλέψετε με τα συναισθήματά σας. Είναι μια περίσταση που απαιτεί τον κόπο και των δύο πλευρών. Ειδάλλως μπορούν κάλλιστα να καθίσουν στο σπίτι τους και να ακούσουν το cd. Και για να απαντήσω στην ερώτηση που μπορεί να μου κάνεις αργότερα, 99 φορές στις 100 το κοινό μού δίνει αυτό που χρειάζομαι για να υπάρξει αυτή η αλυσίδα της σχέσης μεταξύ μας.

― Τι θα είναι διαφορετικό λοιπόν σε αυτή την περιοδεία, στο «Ichonology tour»;

Γνωρίζοντας τον εαυτό μου ξαφνιάζομαι και εγώ ίδιος κάποιες φορές από το πόσο ίδια μπορεί να παραμένουν τα τραγούδια μου, με δεδομένο ότι σήμερα σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια είμαι αρκετά διαφορετικός σαν άνθρωπος. Ναι, κατά βάση είμαι ένας άνθρωπος με μια κιθάρα που παίζει τα τραγούδια του, όμως ανέκαθεν ήμουν πολύ θεατρικός σαν ερμηνευτής στη σκηνή και έτσι σε αυτή την περιοδεία δίνω ακόμα περισσότερο χώρο στη θεατρικότητα της ερμηνείας και στο σκηνικό που στήνω. Είμαι μαγεμένος αυτή την περίοδο με τα φιλμ νουάρ των δεκαετιών του ’40 και το ’50 και νομίζω ότι αυτό που κάνω σε αυτή την περιοδεία είναι να κλέβω την αισθητική και το στιλ εκείνης της εποχής.

Πάμε να φάμε; με ρωτάει, πείνασα. Και φεύγουμε κατευθείαν για την κουζίνα όπου ο Ασάφ θα μαγειρέψει υπέροχες καπνιστές μελιτζάνες που θα τις ξεφλουδίσει μετά το φλόγισμα, θα τις τηγανίσει με ελαιόλαδο σε ένα τηγάνι πάνω σε μια μεγάλη κουζίνα γκαζιού και θα βάλει επάνω ταχίνι και κόλιανδρο για να φτιάξει ένα χορτοφαγικό πιάτο απόλυτα μεσογειακό. Όση ώρα ετοιμάζει αυτό το υπέροχο δείπνο δεν έχει σταματήσει να τραγουδάει ένα από τα κλασικά τραγούδια του Φρανκ Σινάτρα, το «All the way». Μου το κολλάει και το τραγουδάω κι εγώ μαζί του και συνεχίζοντας πλέον στο σαλόνι, αφού απολαύσαμε κρασί, μελιτζάνα και σαλάτες, τον ρωτάω το προφανές: τι είναι αυτό που βρήκε σε αυτά τα τραγούδια του ’40 και του ’50 και έχει κολλήσει με αυτά εδώ και μήνες και τα τραγουδάει σαν πρωτάρης, ερασιτέχνης τραγουδιστής; Τραγούδια που ακούγονται απλά, αλλά που έχουν φιλοτεχνήσει αυτό που σήμερα αποκαλούμε classic American songbook.

«Δεν θέλω να ακουστώ σαν μπούμερ που γκρινιάζει για αυτά που πέρασαν και που δεν θα ξαναγυρίσουν ποτέ, αλλά αυτό που βρίσκω στην αμερικανική μουσική του ’40 και το ’50 είναι το ίδιο πράγμα που βρίσκω στην παλιά ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Ο πλούτος του ήχου, η προσοχή στη λεπτομέρεια και στην πολυπλοκότητα της σύνθεσης, ενώ ταυτόχρονα όλα μοιάζουν απλά. Οι ενορχηστρώσεις των εγχόρδων και των πνευστών αποδεικνύουν ότι το ταλέντο, ο κόπος και η αγάπη είναι όλα εδώ, σε αφθονία. Αν θέλω να κάνω έναν παραλληλισμό με σημερινούς όρους θα έλεγα ότι η διαφορά εκείνης της μουσικής με τη σημερινή είναι η διαφορά ανάμεσα στο φαγητό που μαγειρεύεις στο σπίτι σου και στο φαστ-φουντ. Καμιά φορά σκέφτομαι αν υπήρχε ένας τύπος σήμερα με την κιθάρα του, σαν τον Μπομπ Ντίλαν, τι θα συνέβαινε σε αυτόν αν προσπαθούσε να τα καταφέρει, να πετύχει την εποχή του ίνσταγκραμ και του Spotify».

― Πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες ότι η ποπ μουσική είναι σημαντική;

Αν και δεν νιώθω ότι ο ρόλος μου είναι να κάνω κριτική ή απολογισμό στην καλλιτεχνική σκηνή και στην ποπ μουσική, νομίζω ότι τελευταία φορά που ένιωσα κάτι τέτοιο ήταν στη δεκαετία του ’90. Νομίζω ότι η σημερινή ποπ δεν μπορεί να περιγράψει και να εκφράσει την ανθρωπότητα στις μυριάδες μορφές που μπορεί να έχει. Είναι όπως αυτό που σου έλεγα πριν, ότι θα ήθελα να χτίσω κάτι όπως γινότανε παλιά τον 19ο και τον 20ό αιώνα στην Ευρώπη, κάτι το οποίο θα αφήσει μια κληρονομιά, ένα αποτύπωμα για τις επόμενες γενιές. Οι άνθρωποι που έκαναν αυτές τις ηχογραφήσεις του ’40 και του ’50 ήταν μουσικά πολύ καλλιεργημένοι, ήξεραν να παίζουν κλασική μουσική και προσπαθούσαν να βρουν μια νέα παράδοση, μια νέα γλώσσα. Αυτό σήμερα δεν μπορείς να το βρεις.

 ― Στη συζήτησή μας χρησιμοποίησες πάρα πολλές φορές τη λέξη πολυπλοκότητα.

Ναι, το κάνω πολύ συχνά γιατί αυτή είναι η ατζέντα μου, είναι η λέξη που ξεκλειδώνει και το νόημα της ζωής μου. Είχα μια επιφοίτηση όταν συνειδητοποίησα ένα γεγονός· μάλλον δύο γεγονότα. Την ίδια περίοδο που έφευγε από τον κόσμο ο μεγάλος Λέοναρντ Κοέν, έβγαινε για πρώτη φορά Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ο Ντόναλντ Τραμπ. Κατάλαβα πόσο πολύπλοκα είναι τα πράγματα και πόσο πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτή την ιδέα. Είχα μια επιφοίτηση προσπαθώντας να καταλάβω τι κερδίσαμε και τι χάσαμε σαν κοινωνία στη διαδρομή αυτή. Σκεφτόμουν τον Λέοναρντ Κοέν που συμβόλιζε κάποιον που αναζητούσε να βρει την αξιοπρέπεια και την ομορφιά μέσα στη μελαγχολία και που μέσα στην ασχήμια της ανθρωπότητας ήθελε να βρει την αλήθεια. Μέσα σε αυτή την επιφοίτηση, κατάλαβα ότι καμιά εξήγηση δεν μπορεί να είναι απλή. Μετά σκεφτόμουν με πόσο απλοϊκό τρόπο έδινε τις απαντήσεις στα ερωτήματα ο Ντόναλντ Τραμπ. Βασιζόταν κυρίως στα ψέματα, αφού το ψέμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά υπεραπλούστευση της πραγματικότητας.  Οι μάζες έχουν πάντα την ανάγκη να πιστεύουν ότι οι λύσεις στα προβλήματα είναι εύκολες και απλές. Αλλά τίποτα δεν είναι εύκολο και απλό.

 ― Ασάφ, σε ευχαριστώ πολύ που μοιράστηκες μαζί μου τη νέα σου κατοικία, τη νέα σου ζωή. Περιμένω να σε δω ζωντανά στην Αθήνα στις 12 Ιουλίου.

Εγώ σ’ ευχαριστώ που ταξίδεψες μέχρι εδώ για να μοιραστείς το καινούργιο ξεκίνημα.