Musifanto 2024: Τα παιδιά της Σίφνου καλούν στο νησί τους τα παιδιά της Αθήνας

Μερικά πράγματα, αν δεν τα έχεις ζήσει από κοντά, είναι δύσκολο να καταλάβεις την αξία τους. Όταν δύο χρόνια πριν έγραψα πρώτη φορά για το MuSifanto μιλώντας με την Τζουλιέττα Καρόρη στο τηλέφωνο, έπρεπε να καταλάβω ότι μιλούσαμε για κάτι πολύ μεγαλύτερο από ένα Φεστιβάλ Κλασικής μουσικής, που γίνεται κάθε Ιούλιο στη Σίφνο.

Το MuSifanto, το φεστιβάλ που φτιάχνεται με πολλή αγάπη και επαγγελματισμό από τους Φίλους του Ελληνικού Νησιού και της Θάλασσας*, έχει γίνει πλέον θεσμός. Φέτος, για 9η συνεχή χρονιά, μας προσκαλεί από 2 έως 8 Ιουλίου, διαλέγοντας να αναδείξει τη σύνδεση της κλασικής μουσικής με τη φυσική ομορφιά και τη ζώσα μουσική. Με προμετωπίδα την ίδια τη φύση του νησιού, «Νερά, Δέντρα, Περιβόλια», μας υπενθυμίζει την αρμονική σχέση της μουσικής με το περιβάλλον (το κελάρυσμα του νερού, το θρόισμα του ανέμου, τον παφλασμό των κυμάτων φτιάχνουν κι αυτά μουσική) και συνδέεται ακόμα περισσότερο με τους Σιφνιώτες.

Το MuSifanto φτιάχνεται από ανθρώπους που αγαπούν το νησί τους και αγκαλιάζεται από τους κατοίκους της Σίφνου γιατί σε αυτούς επιστρέφει. Όχι μόνο αυτές τις μέρες του Ιουλίου. Η ιδέα που το γέννησε έχει μια συνέχεια στο χρόνο και κρύβει από πίσω της μια ολόκληρη φιλοσοφία και ένα συγκινητικό εγχείρημα.

Την επόμενη χρονιά, δηλαδή το 2023, είχα προσωπικό βίωμα για το τι είναι αυτό το φεστιβάλ. Έχοντας πάει ως καλεσμένη του Musifanto έγινα κι εγώ κομμάτι του, συνδέθηκα με το νησί και τους ανθρώπους του. Φιλοξενήθηκα σε ένα σιφνιώτικο σπίτι, πήγα στα σεμινάρια πιάνου, κιθάρας, μονωδίας που γίνονται το πρωί, μίλησα με τα παιδιά και τις οικογένειές τους, φάγαμε το μεσημέρι στην ταβέρνα ή συναντηθήκαμε στις παραλίες, περπατήσαμε τον Μουσικό Περίπατο –μια υπέροχη εμπειρία–, παρακολουθήσαμε μαζί με όλο το νησί τις συναυλίες των δασκάλων τους, καταξιωμένων μουσικών, τα βράδια σε διάφορα τοπόσημα του νησιού.

Είδα από κοντά πόση χαρά είχαν τα παιδιά που συμμετείχαν, με πόση σοβαρότητα έκαναν τα μαθήματα και τις πρόβες για την κιθαριστική ορχήστρα και τις συναυλίες. Ήταν μια μοναδική εμπειρία την οποία κατέγραψα σε ένα αναλυτικό ρεπορτάζ, με την επιθυμία να μεταφέρω αυτό το μοναδικό κλίμα που επικρατεί στο νησί τις μέρες του Musifanto. Αλλά και να προτρέψω τα παιδιά της Αθήνας που κάνουν μουσική να γίνουν μια επόμενη χρονιά κομμάτι του.

Γιατί αυτό που ξεχωρίζει το MuSifanto και το κάνει να είναι κάτι παρά πάνω από ένα φεστιβάλ κλασικής μουσικής είναι ότι φτιάχτηκε για τα παιδιά. Όπως εξηγούσαμε και πέρσι, σαν ιδέα γεννήθηκε ως συνέχεια των μουσικών Εργαστηρίων, για τα παιδιά που διδάσκονται ένα μουσικό όργανο τους χειμώνες στη Σίφνο και σε άλλα νησιά του Αιγαίου. Πώς έγινε όμως αυτό; Στα νησιά δεν υπάρχουν ωδεία.

Τα μουσικά Εργαστήρια είναι το αποτέλεσμα ενός αξιέπαινου εγχειρήματος που ξεκίνησαν πριν από 30 χρόνια κάποιοι σημαντικοί άνθρωποι του νησιού και έχει γίνει θεσμός ο οποίος μάλιστα κάθε χρόνο αναπτύσσεται, προσφέροντας εκπαιδευτικό έργο. Που σημαινει ότι κάθε χειμώνα πηγαίνουν δάσκαλοι από την Αθήνα και έτσι τα νησιωτάκια έχουν τη δυνατότητα να κάνουν μουσική. Για αυτά τα παιδιά φτιάχτηκε το Musifanto, που με έναν τρόπο υποδέχονται στο νησί τους κάθε Ιούλιο τα παιδιά από την Αθήνα και άλλα μέρη.

Musifanto: Τι σημαίνει για τα παιδιά της Σίφνου;

Φανταστείτε πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά των νησιών, που ζουν απομονωμένα, να κάνουν μουσική και να έρχονται σε επαφή με άλλους δασκάλους, πόσο η εμπειρία των σεμιναρίων και των συναυλιών ενδυναμώνει την επιθυμία τους να ασχοληθούν με τη όργανό τους και πόσο πλουτίζει τον κόσμο τους, πόσο πολύτιμη είναι η επαφή τους και με άλλα παιδιά από την Αθήνα που έρχονται στο νησί τους για μία εβδομάδα και μελετούν μαζί μουσική, κάνουν συναυλίες, μοιράζονται τις ίδιες εμπειρίες και τα ίδια ενδιαφέροντα.

Όσα μου είπε μία μαμά από τη Σίφνο, που η 11χρονη κόρη της παρακολούθησε πέρσι το MuSifanto, εκπροσωπούν την εμπειρία και των άλλων παιδιών: «Στον μικρόκοσμο του νησιού, ένα παιδί δεν έχει πολλά πολιτιστικά ερεθίσματα, είναι μεγάλο δώρο το ότι μπορεί να κάνει πιάνο τον χειμώνα, αλλά και πάλι δεν συνειδητοποιεί ότι η μουσική είναι μια παγκόσμια, καθολική γλώσσα με την οποία μπορεί να επικοινωνήσει με άλλα παιδιά. Η εμπειρία του MuSifanto, τα μαθήματα, οι συναυλίες, η επαφή με όλο αυτό τον κόσμο της μουσικής, κάνει στα παιδιά μας πολλή εντύπωση, τους ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο.

Τα παιδιά ενθουσιάζονται το καλοκαίρι και το περιμένουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. «Το περιβάλλον του νησιού ενδείκνυται άλλωστε σαν ατμόσφαιρα, είναι πολύ ταιριαστό και είναι μία ένεση κοσμοπολιτισμού για όλους μας. Εμπλουτίζει την καθημερινότητά μας και φέρνει και έναν κόσμο που δεν έρχεται μόνο για να φάει, να πιει και να κάνει μπάνιο, αλλά για κάτι που έχει να κάνει με τον πολιτισμό».

Πώς είναι η εμπειρία του Musifanto για τα παιδιά της Αθήνας;

Εύκολα καταλαβαίνει κανείς όμως πόσο μεγάλο δώρο είναι το Musifanto και για μια οικογένεια που έρχεται στο νησί: το να πάνε όλοι μαζί σε έναν τόπο διακοπών όπου τα παιδιά θα κάνουν και κάτι δικό τους, κάτι δημιουργικό, σε ένα περιβάλλον που θα αποκτήσουν καινούργιους φίλους και παρέες… πώς αλλιώς θα μπορούσαν να το βρουν αυτό; Αντίστοιχα συζητάω με μια μαμά από την Αθήνα που πέρσι συμμετείχε πρώτη φορά η έφηβη κόρη της στο MuSifanto, πώς το έζησαν.

«Αν είναι η πρώτη τους φορά στο Musifanto, τα παιδιά χρειάζονται λίγο χρόνο για να προσαρμοστούν στους ρυθμούς της Σίφνου, που είναι πιο αργοί από της Αθήνας. Στην αρχή του σεμιναρίου μπορεί να μη γνωρίζουν κανέναν, αλλά θα συναντήσουν παιδιά της ίδιας ηλικίας με το ενδιαφέρον της μουσικής και μέχρι την ημέρα της συναυλίας, στο τέλος, έχουν γίνει όλοι μια παρέα. Κι έπειτα, κρατούν επικοινωνία κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μιλάνε στα τσατ, κάνουν φιλίες –στην εφηβεία τα παιδιά έχουνε μια αυτόνομη ζωή– και κανονίζουν όλα μαζί να επιστρέψουν το καλοκαίρι στη Σίφνο και στο Musifanto».

Όσα μου λέει, είναι κοινή εμπειρία για τα παιδιά που κάνουν ένα όργανο σε ένα Ωδείο ή πηγαίνουν σε μουσικά σχολεία και έχουν συμμετάσχει στο MuSifanto. Είναι κάτι που το βλέπεις, αν είσαι εκεί.

«Αυτό που εγώ είδα πέρσι, στο τέλος του φεστιβάλ, ήταν ότι είχε δημιουργηθεί η αίσθηση του μαγικού καλοκαιριού της εφηβείας. Τα παιδιά είναι ημιαυτόνομα στο πλαίσιο του νησιού, μπορούν να κινούνται μόνα τους, βρίσκονται με τους φίλους τους και πηγαίνουν μαζί στα σεμινάρια, αισθάνονται αυτή την ελευθερία που δεν έχουν στην Αθήνα. Τα βράδια συναντιόντουσαν στις συναυλίες των δασκάλων τους και γενικότερα είχαν τη χαρά του να εξερευνήσουν ένα μέρος. Και όλο αυτό συνδυασμένο με τη μουσική, όχι μόνο στα μαθήματα, αλλά και στη συναναστροφή τους με τους μουσικούς και τις οικογένειές τους».

Γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο μοναχικό μπορεί να είναι το να κάνεις ένα όργανο στο Ωδείο, και πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί το να καταλαβαίνει ότι η μουσική μπορεί να είναι ένας ολόκληρος κόσμος που μπορεί να τον μοιραστεί.

Μουσική εκπαίδευση υψηλού επιπέδου

Το MuSifanto λοιπόν είναι ένα Φεστιβάλ κλασικής μουσικής που φέρνει σε επαφή τα παιδιά της Σίφνου με τα παιδιά της Αθήνας, ενώ το επίπεδο των σεμιναρίων είναι πολύ υψηλό. Τα παιδιά που παρακολουθούν τα σεμινάρια, δεν ανανεώνουν μόνο την επιθυμία τους για τη μουσική – γιατί συχνά συμβαίνει να θέλει ένα παιδί να τα παρατήσει, αν το βίωμά του είναι μόνο η μελέτη.

Τα παιδιά προχωράνε στο όργανό τους αποκτώντας εμπειρίες που δεν θα μπορούσαν να βρουν ούτε στην Αθήνα, όπως για παράδειγμα η κιθαριστική ορχήστρα.

Δεν είναι μόνο τα σεμινάρια τις 7 μέρες στο νησί, που τα προχωράει, η μελέτη ξεκινάει πολύ πριν φτάσουν στη Σίφνο. Μόλις κλείσουν οι συμμετοχές, διανέμονται οι παρτιτούρες σε συνεννόηση με τους δασκάλους των ωδείων. Επιπλέον, τα παιδιά επιλέγουν ένα έργο το οποίο θα ήθελαν να ερμηνεύσουν το οποίο δουλεύουν με έναν καινούργιο δάσκαλο –που είναι αναγνωρισμένος μουσικός–, με την ορχήστρα ή το ετοιμάzουν για τη συναυλία. Aυτό αμέσως δημιουργεί μία νέα εκπαιδευτική εμπειρία, αλλά και την ιδέα ότι ένα πράγμα έχει πολλές εκδοχές, στη μουσική και στη ζωή.

Οι συναυλίες

Θυμάμαι που μου έλεγαν πέρσι οι άνθρωποι του MuSifanto ότι τα πιο σημαντικά βράδια ήταν τα δύο τελευταία, οι μαθητικές συναυλίες. Και ήταν, πράγματι, ό,τι πιο συγκινητικό. Τα παιδιά φοράνε τα καλά τους, ανεβαίνουν στη σκηνή, έχοντας δει τις προηγούμενες μέρες τους δασκάλους τους να παίζουνε σε μία κανονική επαγγελματική συναυλία, για να ερμηνεύσουν τα κομμάτια τους.

Σε αυτές τις συναυλίες, τόσο των μουσικών όσο και των μαθητών των σεμιναρίων, πηγαίνουν οι επισκέπτες του νησιού, αλλά και η τοπική κοινωνία. Είναι εντυπωσιακό πώς το Musifanto αγκαλιάζεται από την τοπική κοινωνία, η οποία το στηρίζει με φιλοξενίες και χορηγίες, αλλά και πώς άνθρωποι χωρίς παιδεία κλασικής μουσικής γίνονται κοινωνοί στιγμών που τους συγκινούν και τους προσφέρουν αισθητική απόλαυση.

Δεν χρειάζεται να πούμε τι σημαίνει για το ίδιο το νησί, μια περίοδο που μιλάμε για τα προβλήματα του υπερτουρισμού και τη βιωσιμότητα στις Κυκλάδες, να γίνεται πόλος έλξης για ανθρώπους που δεν πηγαίνουν εκεί απλώς για να κάνουν τις διακοπές τους, και πόσο το MuSifanto χτίζει τελικά δεσμούς με τους επισκέπτες του νησιού.

Λίγα λόγια για τα Εργαστήρια μουσικής στα νησιά τον χειμώνα

Το έργο του Συνδέσμου Φίλοι του Ελληνικού Νησιού και της Θάλασσας είναι πολύ σημαντικό. Η προσπάθεια ξεκίνησε πριν από 30 χρόνια στη Σίφνο, από τη Φραγκίσκη Καρόρη, τον Παναγιώτη Τέτση, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Ιάκωβο Καμπανέλλη, τον Λούλη και τη Λίνα Κάσδαγλη, και συνεχίζεται με επιτυχία με την εθελοντική εργασία ανθρώπων που καταφέρνουν να δώσουν στα παιδιά των νησιών ευκαιρίες να μάθουν ένα μουσικό όργανο. Πλέον τα εργαστήρια γίνονται σε έξι νησιά: Σίφνος Κάσος, Λήμνος, Ικαρία, Σέριφος, Κέα. Το Εργαστήριο της Σίφνου είναι το παλαιότερο –ιδρύθηκε από τη Φραγκίσκη Ψαχαροπούλου Καρόρη–, ιδρυτικό μέλος και πρώτη πρόεδρος του Συνδέσμου, και η Κάσος είναι το στερνοπούλι τους – στήθηκε μόλις πέρσι.

Ποιοι διδάσκουν σε αυτά τα εργαστήρια; Δάσκαλοι που ταξιδεύουν από την Αθήνα κάθε δύο σαββατοκύριακα, με όλες τις καιρικές συνθήκες, συνήθως για χρόνια, έχοντας αναπτύξει δεσμούς με τα νησιά και την τοπική κοινωνία – είναι κάτι που απαιτεί αφοσίωση και ένα αίσθημα προσφοράς. Την ίδια στιγμή, κάθε καινούργιο Εργαστήρι που στήνεται έχει δυσκολίες. 

Στην Κάσο ο Σύνδεσμος κατάφερε να βρει δασκάλους από τη Ρόδο οι οποίοι πηγαίνουν κάθε 15 μέρες για τα μαθήματα. Εξασφάλισε τα μουσικά όργανα –φανταστείτε ένα πιάνο να πηγαίνει στο νησί–, εξασφαλίστηκε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, παρουσιάστηκε το εργαστήρι στην τοπική κοινωνία για να προσελκύσει τις οικογένειές να φέρουν τα παιδιά τους… Για να γίνει όλο αυτό, όπως μου εξηγούν οι άνθρωποι του Συνδέσμου, χρειάζονται μήνες και χρόνια προετοιμασίας.

Η Ικαρία, για παράδειγμα, έχει ένα τμήμα βιολιού που έχει πάνω από 10 μαθητές !Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν μαθητές οι οποίοι επιστρέφουν ως δάσκαλοι στο Εργαστήρια. Και υπάρχουν και πολλά συγκινητικά παραδείγματα. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι του Μάρκου Δεστέφανου που είναι πλέον καθηγητής στο Μοτσαρτέουμ του Σάλτσμπουργκ, απόφοιτος του μουσικού εργαστηρίου Κέας, ενώ τα πρώτα παιδιά που ήταν μαθητές στο Εργαστήρι της Σίφνου τώρα στέλνουν τα δικά τους παιδιά.

Αν τους ρωτήσεις, οι άνθρωποι του Συνδέσμου αισθάνονται πολύ περήφανοι που αποδίδουν οι κόποι τους. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, μάλιστα, έγινε μία μαθητική συναυλία στην Κάσο – δεν είναι συγκινητικό;

Αυτό εννοούσα στην αρχή, όταν έγραφα ότι δεν είναι εύκολο να καταλάβεις τι είναι το MuSifanto και πόσα κρύβει, που μπορεί να ακούγονται μικρά, όμως αλλάζουν τις ζωές των ανθρώπων. Είναι λοιπόν ένα φεστιβάλ κλασικής μουσικής και την ίδια στιγμή το επιστέγασμα ενός συγκινητικού κύκλου πραγμάτων με ρίζες και συνέχεια, που δημιουργούν κοιτίδες πολιτισμού κάνοντας τα ίδια τα παιδιά αναμεταδότες πολιτισμού – κι εμάς μαζί τους. Και, βέβαια, ένας πολύ ωραίος λόγος να επισκεφτούμε την όμορφη Σίφνο.

*Οι συμμετοχές για εγγραφές των παιδιών στα σεμινάρια του MuSifanto κλείνουν την Τρίτη στις 18 Ιουνίου. 

Η ATHENS VOICE είναι χορηγός επικοινωνίας