Μεταφράζοντας το «Ζάρι» της Μαρίνας Σάττι

Θα ξεκινήσω από την άρνηση. Από αυτούς που δεν τους άρεσε. Μιλούσα με σπουδαίο μουσικό εχθές το βράδυ. «Δεν έχει μελωδία», μου είπε, «είναι ένα χάος. Είναι σα να παίζεις ποδόσφαιρο χωρίς τέρμα» πρόσθεσε καθώς είναι και φανατικός ποδοσφαιρόφιλος. «Μα έτσι κι αλλιώς τα τραγούδια που προτιμά η νέα γενιά (βλέπε ραπ) δεν έχουν μελωδία» του είπα. «Αυτό είναι το θέμα» μου απάντησε «θέλουν να καταργήσουν τη μελωδία. Η μελωδία» είπε «δημιουργεί νοσταλγία, ενώνει τους ανθρώπους» και στην κοινωνιολογική αυτή παρατήρηση μου θύμισε τον Κούντερα και κάθε ανάλυση που έχει κάνει ειδικά για τον ρυθμό των παρελάσεων στη χώρα του. Εμένα το τραγούδι μου αρέσει. Ίσως επειδή τα στοιχεία που συνθέτουν αυτό το «χάος» μού είναι οικεία. Αυτή η λεπτή, σχεδόν τσιριχτή φωνή της Σάττι, που σε άλλες εποχές θα ήταν ό,τι πρέπει για ψαλμούς και μοιρολόγια, μου είναι απολύτως γνώριμη. Λίγο να έχεις ακουμπήσει παπούτσι εκεί που αρχίζουν τα Βαλκάνια και εκεί που ένα ποτάμι κόβει μαχαίρι την Ανατολή, την ξέρεις τη φωνή. Εξάλλου μ’ αυτή τη φωνή μας πλάνεψε η Σάττι από την αρχή. Στα νέα παιδιά μπορεί να θύμισε νανουρίσματα και γιαγιάδες που τραγουδούσαν αλλοτινούς σεβντάδες.

Μόνο που η Σάττι είναι σημερινή και, επιπλέον, της ανατέθηκε να φτιάξει ένα τραγούδι-προϊόν πρόθυμο να ταξιδέψει. Κι έφτιαξε αυτό.

Στη βάση του έχει μια ελληνικότητα που η επίσημη Ελλάδα μοιάζει να αγνοεί. Έβαλε λοιπόν την ψιλή, τσιριχτή φωνή της, πήρε τον ζουρνά, αυτό το μοναχικό όργανο, το οποίο όπως μου είπε ο ίδιος μουσικός, είναι ένα όργανο που δεν συνεργάζεται, αφού όπου και να το βάλεις προεξέχει, γι’ αυτό και δεν το χρησιμοποιούν σε μουσικά σύνολα, σε αντίθεση ας πούμε με το κλαρίνο. Από κοντά κόλλησε και τη ραπ. Αυτό τον βίαιο ήχο που καταργεί κάθε διάθεση για ηρεμία.

Πήρε δηλαδή δικούς μας ήχους παλιούς, που ακούγονταν σε πανηγύρια ακατέργαστων ανθρώπων, που στην συνέχεια δεν βρήκαν θέση στην ευρύτερη μουσική κουλτούρα μας, ήχους μοναχικούς σαν λύκους, πήρε την παλιακή φωνή της και πήρε και τη ραπ. Πήρε δηλαδή το περιθώριο του παρελθόντος και του παρόντος μας κι έφτιαξε αυτό το καινούργιο, ανοίκειο, και για αυτό για πολλούς ενοχλητικό «συνονθύλευμα».

Προσωπικά με συνεπήρε. Ο ζουρνάς μού είναι οικείος, και επιπλέον στο συγκεκριμένο τραγούδι καταφέρνει αυτό που η Σακίρα θεωρεί συστατικό επιτυχίας: κάνει τους γοφούς σου να θέλουν να κουνηθούν. Και η ραπ μου είναι οικεία, εξαιτίας των παιδιών μου. Μα πιο οικεία μου είναι η φωνή, που κάποιοι είπαν ότι θυμίζει τη Στρουμφίτα που έχει ρουφήξει το ήλιον από τα μπαλόνια. Όσοι το λένε αυτό προφανώς δεν έχουν ακούσει μοιρολόγια και γυναικείους ψαλμούς.

Ύστερα είναι και το βίντεο. Το καταδιασκέδασα. Είναι η Ελλάδα του άξεστου τουρίστα με την κάλτσα και το πέδιλο, που έρχεται χωρίς πληροφορία, και χωρίς την κουλτούρα που θα τον στείλει καρφί στο αρχαιολογικό μας μουσείο και στις Καρυάτιδες. Που θα περιπλανηθεί πέριξ του φτηνού ξενοδοχείου που μένει, που θα χαθεί στην Ομόνοια και στα μικρομάγαζα γύρω από το Μοναστηράκι, που θα δει τους γύρους στη σούβλα και τα κρεατικά να ψήνονται, που θα δει στα ξεχαρβαλωμένα αυτοκίνητα της κρίσης τη μηχανή να παίρνει φωτιά, τους ταρίφες σε παράταξη να «ψαρεύουν» πελάτη, και στα καφενεία, που αφανίζει ο εξευγενισμός, τα πούλια να χτυπιούνται πάνω στο τάβλι, και θα φτιάξει στο κεφάλι του μέσα στα καφενεία αυτά μέχρι και τη φαντασίωση του Ζορμπά στους άντρες που χορεύουν συρτάκι.

Στο τέλος αυτός ο άντρας με την κάλτσα και το πέδιλο δεν έχει καταλάβει και πολλά, όμως γιατί να τον κατηγορήσουμε για κείνη την ανόθευτη χαρά τα-τα-τα-τα που τον έχει κατακλύσει μέσα στο αυτοκίνητο που δεν πηγαίνει πουθενά, αλλά στριφογυρίζει τρελά μέσα σε μια έρημη αλάνα, όπως άλλωστε κάθε χαρά.

Μας ενοχλεί όλο αυτό; Μπορεί. Αν θέλουμε τους τουρίστες μας ενημερωμένους και με τα μάνιουλ στα χέρια με τα καλύτερα της πόλης έχουμε κάθε λόγο να δυσανασχετούμε.

Μόνο που η ζωή είναι αγρίως απίθανη και δεν ανήκει μόνο στους ενημερωμένους!

Καλή, μεγάλη επιτυχία στο κορίτσι μας λοιπόν!