Άρτεμις Βαβάτσικα: Η βιρτουόζος αρκοντεονίστα μάς συστήνεται

Συναντήσαμε τη μουσικό Άρτεμις Βαβάτσικα και μας μίλησε για την μεγάλη της αγάπη το ακορντεόν, τη μουσική της πορεία αλλά και τα επόμενα καλλιτεχνικά της σχέδια. Η ακορντεονίστα θα συμμετέχει φέτος σε τέσσερα από τα έργα της συναυλίας αφιερωμένης σε Ιάπωνες συνθέτες στην εκδήλωση «Μια Γέφυρα Μουσικής Πάνω από τη Συγγρού, vol.9», που αποτελεί σύμπραξη μεταξύ της Στέγης του ιδρύματος Ωνάση και του Παντείου Πανεπιστημίου και λαμβάνει χώρα για 9η συνεχόμενη χρονιά.

Η αρκοντεονίστα Άρτεμις Βαβάτσικα για την εκδήλωση «Μια Γέφυρα Μουσικής Πάνω από τη Συγγρού, vol.9»

Κυρία Βαβάτσικα, πώς ξεκίνησε η σχέση σας με την μουσική γενικότερα και το ακορντεόν ειδικότερα;
Η σχέση μου με τ΄ ακορντεόν και τη μουσική εν γένει ξεκίνησε από όταν γεννήθηκα, καθώς και οι δύο μου γονείς είναι μουσικοί. Ο πατέρας μου, συγκεκριμένα, είναι επαγγελματίας ακορντεονίστας, ενώ η μητέρα μου είναι τραγουδίστρια. Έτσι, λοιπόν ξεκίνησα με μια μικρή εκδοχή του ακορντεόν και δεν άλλαξα μουσικό όργανο στην πορεία. Τώρα, σε ότι αφορά την γενική μουσική μου παιδεία, αυτή ξεκίνησε από όταν ήμουνα τεσσάρων ετών στο σπίτι. Μετά, επίσημα πια, στα εννέα, όταν πήγα σε ωδείο.  Ολοκλήρωσα τις σπουδές στο ωδείο στα δεκάξι και έπειτα, στα δεκαοχτώ μου, φοίτησα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για τις μουσικές σπουδές σας στο ακορντεόν;
Συνολικά διήρκησαν έξι χρόνια. Οι κλασικές σπουδές στο ακορντεόν, καλώς ή κακώς, δεν έχουν συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών. Το δίπλωμά μου δηλαδή δεν είχε συγκεκριμένη εργογραφία. Κατόπιν, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ολοκλήρωσα τις σπουδές μου με ειδίκευση στο ακορντεόν με τον κύριο Κωνσταντίνο Ράπτη. Να πω οτι από το 2005 που ιδρύθηκε έχουν αποφοιτήσει από εκεί εξαιρετικοί καλλιτέχνες που κάνουν καριέρα και στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, σε διάφορα ιδιώματα και σε διάφορους καλλιτεχνικούς χώρους. Τέλος, στο ίδιο Πανεπιστήμιο, έχω κάνει και ένα μεταπτυχιακό, πάνω στον αυτοσχεδιασμό και τη χρήση του στη μουσική εκπαίδευση.

Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα του ακορντεόν που σας γοήτευσαν και σας έκαναν να το επιλέξετε;
Το ακορντεόν κυριολεκτικά δεν το επέλεξα, αλλά με επέλεξε. Για την ακρίβεια ήταν το μοναδικό όργανο που ήξερα ότι υπήρχε ως επιλογή πέραν της φωνής, λόγω του  ότι ο πατέρας μου ήταν και είναι επαγγελματίας, σολίστας και δάσκαλος του ακορντεόν. Αντιλαμβάνομαι παρ' όλα αυτά τι με γοητεύει τώρα σε αυτό: η ποικιλία ηχοχρωμάτων, η ευελιξία του σε διάφορα ιδιώματα, το ενδιαφέρον του ως σύγχρονου οργάνου.

Συνήθως κάθε μουσικός έχει ένα αγαπημένο μουσικό όργανο. Εσάς το αγαπημένο σας ακορντεόν τι ιστορία έχει; Πώς το αποκτήσατε;
Εδώ και αρκετά χρόνια έχω δύο όργανα, τα οποία και τα δύο κληρονόμησα από τον πατέρα μου. Ένα ακορντεόν με κουμπιά και μελωδικά μπάσα σε πλήρη έκταση (120 μπάσα) στο οποίο δόθηκε το όνομα Οδυσσέας, καθώς και ένα μικρότερης έκτασης (96 μπάσα) με το συμβατικό σύστημα stradella ή standard bass, ονόματι Σταν. Τα αγαπώ και τα δύο για διαφορετικούς λόγους και έχουν διαφορετική χρησιμότητα, ανάλογα με το κάθε πρότζεκτ που καταπιάνομαι. Με τον Οδυσσέα νιώθω αισθητά μεγαλύτερη οικειότητα λόγω του ότι έχω περάσει πιο πολύ χρόνο παίζοντας τον, από τις σπουδές μου μέχρι επαγγελματικές εμφανίσεις. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι αποτελεί ιταλικό όργανο του οποίου το σκάφος (εξωτερικά εξαρτήματα) κατασκευάστηκε ως ειδική παραγγελία για να χωρέσουν μέσα ρωσικές φωνές. Λόγω αυτού του ταξιδιού ο πατέρας μου το ονόμασε Οδυσσέα. Είναι κυριολεκτικά μοναδικό όργανο!

Μιλήστε μας για την καλλιτεχνική σας πορεία ως μουσικός και τους κυριότερους σταθμούς της ως τώρα;
Είχα την τύχη να συνεργαστώ με σπουδαίους μουσικούς και μουσικά σύνολα από πολύ νωρίς στην επαγγελματική μου πορεία. Σταθμοί σε αυτήν αποτέλεσαν όλες μου οι συμμετοχές σε θεατρικές παραστάσεις, στις οποίες ήρθα σε επαφή με τους συνθέτες Νίκο Γαλενιανό, Νίκο Κυπουργό, Σταμάτη Κραουνάκη. Επιπλέον από το 2019 που επέστρεψα στην Αθήνα έχει ανέβει σημαντικός αριθμός παραστάσεων όπερας δωματίου στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κάτι που αύξησε την ζήτηση για το κλασικό ακορντεόν. Δύο από τις αγαπημένες μου δουλειές έως τώρα ήταν η παράσταση Εκάβη, σε σκηνοθεσία Ιούς Βουλγαράκη και μουσική Νίκου Γαλενιανού, που αποτέλεσε την πρώτη μου εμπειρία σε περιοδεία διάρκειας 19+7 ημερών, συμπεριλαμβανομένου και του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου, καθώς και η όπερα Στρέλλα σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και μουσική Μιχάλη Παρασκάκη, κατά την οποία συνεργάστηκα με έναν από τους πιο ταλαντούχους μαέστρους της γενιάς μας, τον Κωνσταντίνο Τερζάκη. Πολύ σημαντική επίσης για την επαφή μου με τον αυτοσχεδιαστικό κύκλο της Αθήνας ήταν η πρώτη μου εμφάνιση στο Ον Off Studio το 2021, σε ένα ντουέτο με τον κιθαρίστα Γιάννη Αράπη, κατά την οποία γνώρισα τη συνθέτρια και περφόρμερ Νεφέλη Σταματογιαννοπούλου και τον κιθαρίστα Στέλιο Μίχα. Μέσω της Νεφέλης και του Ον Off άνοιξε ένα κεφάλαιο στη μουσική μου πορεία που δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι θα μπορούσε να υπάρξει, κατά το οποίο η μουσική αποτελούσε μέσο γνωριμίας, ακόμη και στα τυφλά, και εννοώ επί σκηνής. Από τότε έχω παίξει ζωντανά σε κοινό με άτομα που δεν έχω ξαναδεί στη ζωή μου, έχω σταθερές συνεργάτιδες και συνεργάτες με τους οποίους δεν έχουμε κάνει ποτέ πρόβα αλλά οι πρόβες μας έγιναν επί σκηνής, είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω στην Βηρυτό με ηλεκτροακουστικό σύνολο, αποτέλεσα μέρος ενός δίσκου του οποίου τα κομμάτια προέκυψαν από ένα τρίωρο σέσσιον με ανθρώπους που δεν είχα ξαναβρεθεί μουσικά. Όλες αυτές οι εμπειρίες με έβαλαν στη διαδικασία να αναθεωρήσω όποια συμβατική άποψη είχα για το πώς φτιάχνεται η μουσική και πόσο μεταβλητοί είναι οι ρόλοι που επιτελούμε οι μουσικοί στη ζωή μας (εκτελεστής, τραγουδιστής, συνθέτης, ενορχηστρωτής, κτλ). Επίσης συνειδητοποίησα ότι το βασικό μου κίνητρο για να συνεχίσω να παίζω μουσική είναι η αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους.

Ποιες θα λέγατε ότι είναι οι επιρροές στους αυτοσχεδιασμούς σας. Τι μουσική προτιμάτε να ερμηνεύετε;
Ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί την διαδικασία που θεωρώ πιο κοντά στην ψυχοσύνθεση μου και είναι η πλευρά της μουσικής που απολαμβάνω ίσως περισσότερο από όλες όσες έχω δοκιμάσει. Οι επιρροές μου, ή όπως θα το έθετα εγώ ο προσωπικός μου ήχος, αποτελούν ένα κράμα των ιδιωμάτων με τα οποία έχω μεγαλύτερη εξοικείωση και αγαπώ πολύ: μοντερνισμός, ύστερος ρομαντισμός, μινιμαλισμός, μπαρόκ πολυφωνία. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι, ιδίως αν πρόκειται για αυτοσχεδιασμό με παραπάνω του ενός ατόμων, τα μουσικά ιδιώματα παύουν να έχουν σημασία και έρχεται σε προτεραιότητα η διάδραση, η δημιουργία χώρου και ο ήχος/θόρυβος στην καθαρή του μορφή. Εξ άλλου ο αυτοσχεδιασμός αποτελεί πρωταρχική λειτουργία του σώματος με αυθόρμητο και φυσικό τρόπο, τουλάχιστον, για εμένα, στην ιδανική του μορφή.

Ποια είναι η σχέση σας με την Ιαπωνική μουσική;
Έργα των Takemitsu, Takahashi και Hosokawa έχω ακούσει πολλές φορές σε δισκογραφία, συναυλίες, διαγωνισμούς. Επιπλέον έχω περάσει ευχάριστες στιγμές ακούγοντας παραδοσιακή μουσική από το όργανο koto. Οι Ιάπωνες έχουν επίσης απίστευτη παρουσία στη δισκογραφία της ροκ, ηλεκτρονικής και punk μουσικής των 70s και αργότερα, την οποία θα ήθελα να αναζητήσω περαιτέρω.

Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με την Στέγη του ιδρύματος Ωνάση για την συγκεκριμένη συναυλία; Τι σας γοήτευσε καλλιτεχνικά ώστε να δεχτείτε να συμμετάσχετε;
Η συνεργασία μου με τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση σε αυτό το πρότζεκτ προτάθηκε από την πιανίστρια και καθηγήτρια Λορέντα Ράμου. Δέχτηκα με μεγάλη χαρά να συμμετάσχω στη συναυλία αυτή, διότι η μουσική δωματίου σε μικρό σύνολο είναι κάτι που είχε λείψει από τη ζωή μου. Επιπλέον το ρεπερτόριο Ιαπώνων συνθετών στο ακορντεόν είναι αρκετά δημοφιλές και μου αρέσει πολύ. Η Ιαπωνία είναι μια χώρα που έχω γνωρίσει μόνο από απόσταση, μέσω των Anime, των ταινιών του Miyazaki και του Kurosawa, και του διαδικτύου, οπότε με χαροποιεί η πρόκληση να βουτήξω το δαχτυλάκι μου στην κουλτούρα της.

Μιλήστε μας λίγο για το ακορντεόν και για τις ομοιότητές του με το shō, καθώς τα έργα που θα ερμηνεύσετε στη συναυλία είναι γραμμένα για αυτό.
Το ακορντεόν αποτελεί όργανο αερόφωνο πληκτροφόρο. Το μέλος που πάλλεται ώστε να παραχθεί ο ήχος είναι η κάθε μεταλλική γλωττίδα που συνδέεται με το κάθε πλήκτρο, με μέσο παραγωγής του ήχου τον αέρα. Ο μηχανισμός αυτός συναντήθηκε, μάλλον, για πρώτη φορά στο κινέζικο πνευστό μουσικό όργανο sheng. Το sho, επίσης πνευστό με σύστημα μεταλλικών γλωττίδων, φαίνεται να προέρχεται επίσης από το sheng, αν και συνήθως είναι μικρότερο σε μέγεθος. Το ακορντεόν και το sho επομένως έχουν ομοιότητες στην παραγωγή του ήχου και ίσως τον ίδιο πρόγονο, το sheng.

Τι έχετε να μας πείτε για τα ίδια τα έργα της συναυλίας στα οποία συμμετέχετε; Πόσο διαφορετικά είναι από αυτά που έχετε παίξει ως σήμερα;
Τα έργα που θα εκτελεστούν στη συναυλία μας κυμαίνονται μεταξύ των ρευμάτων του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού. Οι συνθέτες/τριες κάνουν κατά πλειοψηφία χρήση του συμβατικού πενταγράμμου, όμως δεν έχουν πάντα ορισμένο μέτρο, ταχύτητα και διάρκειες. Έχω εκτελέσει αντίστοιχα έργα στο παρελθόν, αλλά έχει πάντα ενδιαφέρον η αναζήτηση της γλώσσας του κάθε σύνθετη. Πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα είναι το έργο Like Swans Leaving the Lake του Yuji Takahashi, στο οποίο τα μουσικά θέματα μεταμορφώνονται με τρόπο ρευστό και αλεατορικό. Επίσης στο συγκεκριμένο έργο οι οργανοπαίκτριες θα χρησιμοποιήσουμε και τις φωνές μας.

Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια; Τι καινούριο ετοιμάζετε;
Δεδομένου ότι δεν έχω την τύχη η θερινή μου επαγγελματική περίοδος να έχει καθοριστεί από τώρα, θα σας μιλήσω για ορισμένες προσδοκίες που έχω. Πέραν της διδασκαλίας, που αποτελεί αγαπημένη σταθερά της επαγγελματικής ζωής μου, εύχομαι να κάνω κι άλλο θέατρο, να ενορχηστρώσω, να τραγουδήσω, να αυτοσχεδιάσω, να ταξιδέψω περισσότερο. Επίσης θα μου άρεσε πολύ να δημιουργήσω μια πιο προσωπική δουλειά που θα συνδυάζει ήχο, κίνηση και φωνή.

«Γέφυρα Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» vol.9: Το πρόγραμμα

ΠΕΜΠΤΗ 7 ΜΑΡΤΙΟΥ

1η συναυλία | 20:30 | Αφιέρωμα στον Maurice Ohana

• Νίκη Χαρλαύτη (γενν. 1987): “doRon eauTomb” για βιολί και τσέλο, ανάθεση της Στέγης (2023)*
• Henri Dutilleux (1916–2013): “3 Strophes sur le nom de Sacher”, για σόλο τσέλο (1976)
• Maurice Ohana (1913–1992): “Syrtes”, για τσέλο και πιάνο (1970)**
• Manuel de Falla (1876–1946): Κοντσέρτο για τσέμπαλο (ή πιάνο) και 5 όργανα (1923-26)

Ειρήνη Κρικώνη: βιολί, Δημήτρης Καραγιαννακίδης: τσέλο, Αντώνης Τσαχτάνης: κλαρινέτο (μέλη του Oros Ensemble)
Μαριλένα Σουρή: πιάνο, Βαγγέλης Σταθουλόπουλος: φλάουτο, Γιάννης Τσελίκας: όμποε

2η συναυλία | 21:30 | African pianism

• Ayo Bankole (1935-1976, Νιγηρία): Piano Sonata no. 2 “The Passion” (1959) **
• Egun Variations (1970 περίπου)**
• Christian Onyeji (γενν. 1967, Νιγηρία): “Ufie, Igbo dance” (2008) **
• Grant McLachlan (γενν. 1956, Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία): “Senzeni na?” (2022) **
• Mokale Koapeng (γενν. 1963, Νοτιοαφρικανική Δημοκρατία): “Prelude” (2009) **
• Fred Onovwerosuoke (γενν. 1960, Γκάνα): “24 Studies in African Rhythms”: “Aye dance 1”, “Aye dance 3”, “Pende”, “Sanza”, “Raging River dance 2” (2007) **
• Akin Euba (1935–2020, Νιγηρία): “Yoruba Songs Without Words”: “Ore meta”, για πιάνο και κρουστά (1959/1975) **

Rebeca Omordia: πιάνο
Συμμετέχει η Σοφία Κάκκου: κρουστά

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 8 ΜΑΡΤΙΟΥ

1η συναυλία | 20:30 | Μουσική για φλάουτο από την Αργεντινή και τη Βραζιλία

• Gundega Šmite (γενν. 1977, Λετονία): “Dreamworks”, ανάθεση της Στέγης (2023)*
• Αργεντινή
• Damián Gorandi (γενν. 1991): “…is coming” για ηλεκτρονικά (2019) **
• Rocío Cano Valiño (γενν. 1991): “Antanáklasi I” για φλάουτο και επεξεργασμένους ήχους (2019) **

Βραζιλία

• Edson Zampronha (γενν. 1963): “Modelagem III” (1995) **
• Chiquinha Gonzaga (1847–1935): “Gaúcho – Corta-Jaca” (1895) **
• Osvaldo Lacerda (1927–2011): “Improviso 1” (1974) **
• Heitor Villa Lobos (1887–1959): “Chôros No. 2”, για φλάουτο και κλαρινέτο (1924)

Θεοδώρα Ιορδανίδου: φλάουτο
Συμμετέχουν ο Αντώνης Τσαχτάνης: κλαρινέτο και η Σοφία Κάκκου (κρουστά)

2η συναυλία | 21:30 | Μουσική για βιόλα και ακορντεόν από την Ιαπωνία

• Υuji Takahashi (γενν. 1938): “Like Swans Leaving the Lake”, για βιόλα και ακορντεόν (1995)
• Toshio Hosokawa (γενν. 1955): “Melodia”, για σόλο ακορντεόν (1979)

Ελευθερία Τόγια και Άρτεμις Βαβάτσικα, ελεύθερος αυτοσχεδιασμός πάνω σε θέματα ιαπωνικής μουσικής

• Misato Mochizuki (γενν. 1969): “Intermezzi V”, για βιόλα και ακορντεόν (2012) **
• Φίλιππος Ράσκοβιτς (γενν. 1994, Ελλάδα/Σερβία): “Nanourisma”, για βιόλα και ακορντεόν, ανάθεση της Στέγης (2023)*

Ελευθερία Τόγια: βιόλα, Άρτεμις Βαβάτσικα: ακορντεόν

* Παγκόσμια πρώτη εκτέλεση
** Πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα

ΣΑΒΒΑΤΟ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ

African Pianism Masterclass | 18:00 - 21:00
Τοποθεσία: Studio -3, Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση

H πιανίστα Rebeca Omordia, μετά το ρεσιτάλ της με έργα Αφρικανών συνθετών στο πλαίσιο της «Γέφυρας Μουσικής πάνω από τη Συγγρού» στις 7 Μαρτίου, θα κάνει μια παρουσίαση αυτού του πλούσιου και άγνωστου στην Ελλάδα πιανιστικού ρεπερτορίου, ενώ θα διδάξει και μερικά επιλεγμένα έργα σε πιανίστριες και πιανίστες από το σεμινάριο «Το πιάνο στον 20ό και 21ο αιώνα» του Ωδείου Αθηνών. Tα έργα προέρχονται από την πεντάτομη συλλογή "Piano Music of Africa and the African Diaspora", σε επιμέλεια του William H. Chapman Nyaho (Oxford University Press).