Ανδρέας Πολυζωγόπουλος: Νιώθω σαν Αρχιτέκτονας που καλείται να σχεδιάσει Ήχους

Το Σαμικό είναι ένα πολύ μικρό χωριό κοντά στην κωμόπολη Κρέστενα του νομού Ηλείας. Εκεί μεγάλωσε ο Ανδρέας Πολυζωγόπουλος. Κι ενώ δεν υπήρχαν αρκετά ερεθίσματα στον μικρό εκείνο τόπο, ο Πολυζωγόπουλος ξεκινώντας από μια κλασική κιθάρα, κατάφερε να περάσει στην ηλεκτρική, να αγαπήσει του Pink Floyd, να γνωρίσει την τρομπέτα και την τζαζ και να γίνει ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες μουσικούς του είδους.

Το «Petrichor» είναι ένας σπουδαίος δίσκος γεμάτος ατμόσφαιρα και μελωδία. Και δεν είναι μόνο η τεράστια εμπειρία του Πολυζωγόπουλου, που έχει παίξει με τους περισσότερους από τους Έλληνες μουσικούς που μπορούμε να ονοματίσουμε είτε προέρχονται από τη τζαζ σκηνή είτε όχι. Είναι η συνειδητότητά του. Ο τρόπος που έχει να αντιμετωπίζει τις μουσικές του σ’ ένα συνεχές τώρα: νότα με τη νότα.

Ποια είναι η πρώτη παιδική μνήμη που έχετε από τη μουσική;
Είναι Σάββατο πρωί, κοιτάζω έξω από τη τζαμαρία, δίπλα από το τζάκι στο χωριό μου και το ραδιόφωνο παίζει το «Για το καλό μου» του Γιάννη Μηλιώκα.

Τι θετικά και τι αρνητικά έχει το να μεγαλώνει κάποιος σε ένα μικρό το χωριό της επαρχίας, με δεδομένο ότι θέλει να γίνει μουσικός;
Δυσκολεύομαι να βρω θετικά στο μέρος που μεγάλωσα. Ήμουν ουσιαστικά μόνος με μια κλασική κιθάρα σ’ έναν τόπο που δεν γίνονταν πολλές συναυλίες, δεν είχα ερεθίσματα και οι περισσότεροι φίλοι μου άκουγαν λαϊκά και dance μουσική. Χάρις στον θείο μου που ήταν ραδιοφωνικός παραγωγός στο Ράδιο Κρέστενα, γνώρισα τη ροκ και την ποπ μουσική. Ο δε ήχος της τρομπέτας από τη φιλαρμονική, περισσότερομε ξένιζε παρά μου άρεσε εκείνη την εποχή.

Ο τόπος σας, η ιδιαίτερη πατρίδα σας, έρχεται συχνά (π.χ. Kaiafas) στη μουσική σας. Τι συναισθηματική σχέση έχετε μαζί της;
Είναι το απάγγιό μου, το μέρος που ξεκουράζομαι πραγματικά. Κάθε γωνιά εκεί, έχει μια ιστορία, μια ανάμνηση. Αναπολώ τις όμορφες στιγμές όταν είμαι μακριά και κάθε φορά που βρίσκομαι εκεί προσπαθώ να δημιουργώ και νέες παρά το γεγονός ότι όλα αλλάζουν τόσο γρήγορα.  Όταν σπούδαζα στην Ολλανδία και είχα ένα σωρό έγνοιες στο μυαλό μου, έκλεινα τα μάτια και φανταζόμουν πως ήμουν στη Βίγλα και έκανα διαλογισμό. Φυσικά είναι και οι άνθρωποι εκεί με τους οποίους είμαι δεμένος, η οικογένεια μου, συμμαθητές, αδελφικοί φίλοι. Έχω ήδη συνθέσει κάμποσα κομμάτια εμπνευσμένα από τα μέρη μου, «Soulani», «Vigla», «Kountouri». Όσον αφορά το «Kaiafas», ήταν η πρώτη μελωδία που έπαιξα όταν πρωτοαντίκρυσα το μέρος μετά τη μεγάλη φωτιά του 2007, αλλά έμεινε σε ένα συρτάρι για κάμποσα χρόνια. Έπειτα κατάλαβα ότι περίμενα να ξαναδώ το τοπίο πράσινο, όπως το θυμόμουν στα παιδικά μου χρόνια, για να ολοκληρώσω το κομμάτι.

Η σχέση σας με τους Pink Floyd ξεκίνησε από τα μέρη σας κατά κάποιον τρόπο, έτσι δεν είναι;
Ναι, απ’ όλα τα σχήματα που έπαιζε ο θείος μου στο ραδιόφωνο, κόλλησα με τους Floyd. Στην αρχή ήταν τα εφέ νομίζω που μου κίνησαν την περιέργεια γιατί ήμουν πολύ μικρός. Αναρωτιόμουν γιατί αυτοί να βάζουν ήχους από ελικόπτερα και κουλοχέρηδες στα τραγούδια τους. Κάποια στιγμή, όταν είχα κάνει δυο-τρία χρόνια «αγγλικά», μου μετέφρασε ο θείος μου τους στίχους από το «Time» και από εκείνη τη στιγμή δεν ξεκόλλησα ποτέ. Έγινα μανιακός, αγόραζα βιβλία, βινύλια, συλλογές αλλά και τα προσωπικά τους άλμπουμ. Όταν είδα ζωντανά τον Waters στο κλειστό του ΟΑΚΑ, ήταν τόσο δυνατό αυτό που ένιωσα, που αποφάσισα να κάνω ένα άλμπουμ αφιερωμένο στους Floyd και στον θείο μου που είχε πεθάνει λίγο καιρό πριν.

Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε αρχικά στην jazz;
Αποφάσισα να ασχοληθώ πιο σοβαρά με τη μουσική και επέλεξα τη μοντέρνα (ηλεκτρική) κιθάρα. Στο ωδείο ήταν δάσκαλός μου ο Γιώτης Σαμαράς και αυτός ουσιαστικά μου γνώρισε τη τζαζ. Μου πήρε λίγο χρόνο στην αρχή γιατί μου φαινόταν στρυφνή μουσική αλλά μετά την ερωτεύτηκα. Ακόμα και σήμερα βέβαια είμαι αρκετά επιλεκτικός στους μουσικούς και τα σχήματα που μου αρέσουν. Τους κατατάσσω σχεδόν αμέσως σε δύο κατηγορίες: Ποιητές / artists και μουσικούς / οργανοπαίχτες με εντυπωσιακή τεχνική. Με τα χρόνια κι επειδή η τζαζ διδάσκεται πλέον στα πανεπιστήμια, νιώθω πως έχει γίνει αρκετά εγκεφαλική μουσική και έχει χαθεί λίγο το αγνό συναίσθημα που βρίσκεται στα blues και είναι κύριο συστατικό της.

Θα θέλατε να μου πείτε για τον τίτλο του δίσκου; Τι σημαίνει;
Petrichor ή Πετριχώρ στα ελληνικά, ονομάζεται η μυρωδιά της γης όταν πέφτουν πάνω της οι σταγόνες της βροχής, έπειτα από μια περίοδο ξηρασίας. Για μένα είναι η μυρωδιά της βροχής στα πρωτοβρόχια και αυτομάτως το τέλος του καλοκαιριού και ο ερχομός του φθινοπώρου. Πάντα περιμένω την πρώτη βροχή του Σεπτέμβρη. Δεν θα ξεχάσω την πρώτη βροχή του 2003. Βρισκόμουν στη Σαρδηνία για σεμινάρια με τον Paolo Fresu και μια μέρα μετά το τέλος των μαθημάτων, τη μέρα που θα παίρναμε πολλοί από τους μαθητές το αεροπλάνο για τη Ρώμη, ήρθε ή πρώτη βροχή καθώς βρισκόμασταν έξω από το αεροδρόμιο. Ήταν ένα γλυκόπικρο συναίσθημα γιατί ήξερα πως το καλοκαίρι τελείωσε αλλά ταυτόχρονα είχα και τόση ενέργεια, νέο υλικό και όρεξη για δουλειά τον χειμώνα που θα ερχόταν.

Πώς αποφασίσατε να κάνετε έναν jazz δίσκο χωρίς κρουστά; Δεν είναι μια πολύ ιδιαίτερη επιλογή;
Ίσως δεν είναι το πιο κοινό line up αλλά αν κοιτάξει κάποιος πιο προσεκτικά στη δισκογραφία της τζαζ, θα ανακαλύψει πολλά drumless albums. Αρκετοί από τους αγαπημένους μου δίσκους όπως το «Beyond the Missouri Sky» (Haden-Metheny), το «Thimar» (Anouar Brahem), το «Live in Kapodistria» των PAF Trio (Fresu / Salis / Di Castri) είναι χωρίς ντραμς. Επίσης είμαι μεγάλος φαν του Chet Baker, o οποίος την τελευταία δεκαετία της ζωής του προτιμούσε να παίζει χωρίς ντραμς. Έχοντας παίξει τις συνθέσεις του «Petrichor» με διάφορους ντράμερ, αποφάσισα τελικά να ηχογραφήσω το άλμπουμ χωρίς  τύμπανα γιατί μαζί με τον Πέτρο και τον Wajdi μπορώ να φανταστώ όλους τους ρυθμούς που έχω στο μυαλό μου. Επίσης χρησιμοποιούμε όλοι κάποιες ανορθόδοξες τεχνικές στα όργανά μας για να παράγουμε ήχους κρουστών.

Νιώθω ότι έχετε μια αδυναμία στις πιο αιθέριες ενορχηστρώσεις και στα πιο αιθέρια παιξίματα. Είναι έτσι;
Ναι! Θέλω να έχει πολύ χώρο η μουσική. Να μπορούν οι μουσικοί να εκφραστούν όσο πιο ελεύθερα γίνεται, με την προσωπικότητά του ο καθένας. Έχοντας παίξει με μεγαλύτερα σχήματα, ορχήστρες, big band με πολύ συγκεκριμένες ενορχηστρώσεις, μπορώ να πω με σιγουριά ότι προτιμώ τα πιο μικρά σχήματα. Είναι πιο εύκολο να πάρεις ρίσκα, να κάνεις μια μεγάλη εισαγωγή ή ένα μεγάλο outro (που δεν είναι στο πρόγραμμα) και να οδηγήσεις τη μουσική σε διαφορετικά μέρη. Πολλές φορές μου αρέσει να μην έχω καν playlist στις συναυλίες, να ενώνω το ένα κομμάτι με το επόμενο ανάλογα με το τι νιώθω πως ταιριάζει ενεργειακά εκείνη στιγμή.

Ακούγοντάς σας πιο παλιά, σας είχα τοποθετήσει κοντά στον Miles Davis, τον Enrico Rava και τον Paolo Fresu. Στο «Petrichor» ακούω και στιγμές που μου φέρνουν στο μυαλό τον Arve Henriksen. Είναι έτσι;
Για να είμαι ειλικρινής, θεωρώ ότι το «Petrichor» είναι πιο τζαζ άλμπουμ σε σχέση με άλλα πιο πειραματικά / ambient / αυτοσχεδιαστικά που έχω ηχογραφήσει, στα οποία ίσως υπάρχει το πνεύμα του Arve περισσότερο. Αλλά ο ήχος μου είναι μια μίξη από ηχοχρώματα και φράσεις που προέρχονται από μουσικούς που θαυμάζω κι άλλα που έχω ανακαλύψει μόνος μου με τον καιρό. Νιώθω σαν αρχιτέκτονας που έχει διαφορετικά υλικά και το ζητούμενο είναι να σχεδιάσει κάτι με ωραία αισθητική, ομοιογένεια και μέσα απ’ αυτά να βγει ένας ήχος με προσωπικότητα. Έχω μελετήσει για ώρες όλους αυτούς τους τρομπετίστες που αναφέρατε και σίγουρα η επιρροή τους υπάρχει στο «Petrichor».

Έχετε δηλώσει ότι νιώθετε πιο κοντά στην ευρωπαϊκή jazz. Για ποιους λόγους;
Δεν είμαι σίγουρος ότι μπορώ να το εξηγήσω ακριβώς. Νιώθω πολύ οικείο αυτόν τον ήχο και από την αρχή ήξερα πως έτσι θέλω να παίξω μουσική. Αυτό που θέλω να πετύχω είτε σαν ακροατής είτε  σαν μουσικός, είναι να κλείσω τα μάτια μου και να ταξιδέψω. Να πάω σε μέρη που μονάχα με τη μουσική μπορώ να πάω. Αυτό για να μου συμβεί, χρειάζεται χώρος, ηχοτοπία, κάτι πιο μινιμαλιστικό ίσως σε σχέση με την πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει τη νεοϋορκέζικη σκηνή του σήμερα, όμως υπάρχει στην τζαζ που δημιουργείται στην Ευρώπη. Εννοείται υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, δεν είναι κάτι απόλυτο.

Έχετε επίσης στενές σχέσεις και με τον διαλογισμό. Πώς και δεν σας έχει οδηγήσει σε πιο αμερικάνικα spiritual μονοπάτια;
Απλά δεν έτυχε. Ο Markus Stockhausen με εισήγαγε στον διαλογισμό το 2002 και αργότερα πήγα στην Ινδία και ασχολήθηκα σοβαρά. Έχω κάνει και ένα δεκαήμερο σιωπής (Vipassana) που είναι η τεχνική που λέγεται ότι χρησιμοποιούσε ο Βούδας αλλά σε γενικές γραμμές πιστεύω ότι το  πνευματικό μονοπάτι για να είμαστε ευτυχισμένοι, είναι πολύ απλό και λίγο πολύ το ίδιο σε κάθε Ήπειρο. Νομίζω πως το ζητούμενο είναι να βρισκόμαστε 100% στην παρούσα στιγμή και να αποδεχθούμε ότι όλα αλλάζουν. Ίσως ακούγονται πολύ «ψαγμένα» όλα αυτά αλλά τελικά νομίζω ότι η απάντηση βρίσκεται στην απλότητα της φράσης που μου είπε ένας Ινδός δάσκαλος στους πρόποδες τον Ιμαλάιων: «Μα καλά ρε παιδί μου, έκανες τόσο δρόμο για να ανακαλύψεις αυτό που έχεις μέσα σου;»

Τι νέο έφεραν στο υλικό σας ο Πέτρος Κλαμπάνης και ο Wajdi Riahi;
Είναι και οι δύο εξαιρετικοί μουσικοί και άνθρωποι, μάγοι στα όργανά τους. Έφεραν φρεσκάδα, όμορφες ιδέες, έκαναν αμέσως τα κομμάτια μου δικά τους και από την πρώτη στιγμή νιώσαμε γκρουπ. Ο Erik Truffaz, ο οποίος έχει γράψει τα liner notes του άλμπουμ, τα λέει όλα με μία φράση, νομίζω: «Οι συνοδοιπόροι σου Πέτρος Κλαμπάνης στο κοντραμπάσσο και Wajdi Riahi στο πιάνο, έχουν τέλειο ρυθμό και συμμετέχουν εξίσου σημαντικά σε αυτό το όνειρο που σχεδιάζετε οι τρεις σας».

Προκειμένου να κυκλοφορήσετε τον δίσκο ξεκινήσατε μια καμπάνια στο Kickstarter. Είστε ευχαριστημένος από την ανταπόκριση;
Είμαι, ναι! Ο κόσμος αγκάλιασε το «Petrichor» και μου έδωσε τη δυνατότητα να κάνω μια παραγωγή που υπό άλλες συνθήκες δεν θα ήταν εφικτή. Ήταν βέβαια ένας πολύ έντονος μήνας, full time job θα έλεγα αλλά έμαθα πραγματικά πολλά μέσα από αυτή τη διαδικασία και συγχρόνως γνώρισε και περισσότερος κόσμος τη μουσική μου.

Θα το συστήνατε σε άλλους μουσικούς;
Θα το σύστηνα, αρκεί να είναι διατεθειμένοι να ασχοληθούν σοβαρά με αυτό για κάποιο διάστημα.

Έχετε συνεργαστεί με πολλούς Έλληνες μουσικούς σε πολλά ιδιώματα εκτός jazz. Ποιες ήταν οι στιγμές που απολαύσατε πιο πολύ;
Με τον Ψαραντώνη στο Ηρώδειο βίωσα τι σημαίνει να παίζεις μία νότα και να συντονίζεται ολάκερο το σύμπαν μαζί σου. Με τον Γιώργη τον Μανωλάκη μύρισα τη θάλασσα όταν παίζαμε τον «Τζέγκα» στη Σανγκάη. Με το Σωκράτη Σινόπουλο και δύο χορωδίες στο Μέγαρο Μουσικής ένιωσα, για πρώτη φορά πραγματικά, το πνεύμα της Μεγάλης Εβδομάδας. Με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, για χρόνια τα καλοκαίρια έπαιζα ένα κομμάτι και κοιτούσα τ’ αστέρια και κάπου στον Ταΰγετο έκανα και το πρώτο μου stage diving.

Και από τους μουσικούς του χώρου της jazz;
Πάρα πολλές στιγμές… Θα αναφέρω μόνο μία στην Κύπρο. Παίζαμε με Κύπριους μουσικούς το κομμάτι μου «Barbas», αφιερωμένο στη μνήμη του θείου μου και ξαφνικά ένιωσα την παρουσία του δίπλα μου. Αμέσως με έπιασαν τα κλάματα και συνέχιζα να παίζω κι άλλο σόλο για να περάσω πιο πολύ χρόνο μαζί του. Μετά το τέλος της συναυλίας με βρήκε μια κυρία από τη Ρωσία και με ρωτούσε πώς λέγεται το συγκεκριμένο κομμάτι (δεν το είχα παρουσιάσει καν) γιατί ενώ το παίζαμε, έκλαιγε και σκεφτόταν τη γιαγιά της που μόλις είχε πεθάνει και δε μπορούσε να γυρίσει στην πατρίδα της για να την αποχαιρετήσει.

Η jazz δεν είναι ένα από τα πιο δημοφιλή μουσικά είδη στην Ελλάδα. Πώς νιώθει ένας μουσικός που την υπηρετεί στο ελληνικό περιβάλλον;
Λίγο μοναχικά αλλά επειδή έχω ζήσει πολλά χρόνια στο εξωτερικό, εκτιμώ αυτά που μου προσφέρει η Ελλάδα και δεν παραπονιέμαι. Πλέον ταξιδεύω αρκετά συχνά για συναυλίες κι έτσι βρίσκω μια ισορροπία. Επίσης επιστρέφουν συνεχώς εξαιρετικοί Έλληνες μουσικοί από το εξωτερικό και αυτό μου δίνει ελπίδα πως όλο και καλύτερη θα γίνεται η σκηνή.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρο που δεν έχετε ακόμα εκπληρώσει;
Από μικρός ονειρευόμουν ότι πετούσα και πριν από δύο χρόνια ξεκίνησα να κάνω μαθήματα αλεξίπτωτου πλαγιάς. Πέρυσι πρωτοέπαιξα τρομπέτα στον αέρα σε μία διθέσια πτήση. Είναι απίστευτη η ηρεμία που υπάρχει στον ουρανό σε συνθήκες άπνοιας. Αυτό που ονειρεύομαι λοιπόν είναι να παίξω μια συναυλία με αγαπημένους μουσικούς στον αέρα.

Τι μουσικούς ακούτε αυτόν τον καιρό;
Λοιπόν: Harold Budd, Ennio Morricone, Mathias Eick, Erik Truffaz, Till Bronner, Michel Benita, Markus Stockhausen, Electric Litany, Hess/AC/Hess, Christian Scott, Jakob Bro, Elina Duni, Roger Waters, Stephan Micus, Paolo Fresu, Τάσο Χαλκιά, J.S Bach, Supertramp, Paul Motian, Keith Jarrett, Charlie Haden, Pat Metheny, Radiohead.

Τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον;
Προς το παρόν διοχετεύω όλη μου την ενέργεια στο «Petrichor» που μόλις κυκλοφόρησε. Έχουμε την επίσημη παρουσίασή του, στο Half Note Jazz Club στις 19 και 20 Δεκεμβρίου και κλείνονται ήδη συναυλίες σε καλοκαιρινά φεστιβάλ.