43 χρόνια από τη δολοφονία του John Lennon

Έχουν περάσει 43 ολόκληρα χρόνια από την αποφράδα 8η Δεκεμβρίου του 1980. Το νέο ντοκιμαντέρ της πλατφόρμας Apple TV+ με τίτλο «John Lennon: Murder Without a Trial», αναμένεται να δώσει εκ νέου ενδιαφέρον στην υπόθεση. Συνεντεύξεις από αυτόπτες μάρτυρες, μαρτυρία της ψυχιάτρου που εξέτασε τον Mark David Chapman, καθώς και άλλα στοιχεία που συνθέτουν το παζλ μίας από τις πλέον τραγικές στιγμές της ιστορίας της μουσικής. Ο John Lennon συνεχίζει μέχρι και σήμερα να αποτελεί ίνδαλμα για εκατομμύρια μουσικόφιλους. Η δολοφονία του John Lennon συγκλόνισε την ανθρωπότητα και τα γεγονότα της ημέρας εκείνης, έκαναν το γύρο του κόσμου μέσα σε ελάχιστα λεπτά.

Το φαινόμενο John Lennon

Την ησυχία στο στρατόπεδο των John Lennon και Υοκο Ono εκείνη την εποχή, ήρθε να διαταράξει το «Double Fantasy» album που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1980. Τον Σεπτέμβριο που προηγήθηκε, το ζευγάρι έδωσε συνέντευξη στο Playboy που δημοσιεύθηκε στο τεύχος του Ιανουαρίου του 1981, περίπου έναν μήνα μετά τη δολοφονία του Lennon. Μετά από μια περίοδο νηνεμίας, όπου κατά τα λεγόμενα του ίδιου του καλλιτέχνη αυτός έψηνε ψωμί και έκανε baby sitting, το ζεύγος ήταν έτοιμο να μπει στο studio για να ηχογραφήσει νέα μουσική. Ο John Lennon δήλωνε κατά καιρούς πως ένιωθε ότι θα είχε την κατάληξη του Elvis Presley, ή στην καλύτερη των περιπτώσεων θα τραγουδούσε σε κάποιο καζίνο του Λας Βέγκας ένα «best of» του, εξηγώντας με αυτόν τον τρόπο τη συνειδητή αποχή του από τα rock n roll δρώμενα. Ηχογραφούσε ασταμάτητα από το 1962 έως και το 1975, με τη βοήθεια δε της Yoko Ono βρήκε τον απαραίτητο χρόνο ώστε να ξεκουραστεί σωματικά και κυρίως, κατά τον ίδιο, νοητικά. Για το μονίμως καυτό, όσο ζούσε, θέμα της επανένωσης των Beatles, ο John Lennon θα πει χαρακτηριστικά:

«Ξέρεις, συγχαίρουν τους Rolling Stones για 112 χρόνια κοινής πορείας. Γιούπιιι! Τουλάχιστον ο Charlie (Watts) και ο Bill (Wyaman) έχουν ακόμα τις οικογένειές τους. Στα 80s, ο κόσμος θα ρωτήσει: “Γιατί αυτοί οι τύποι είναι ακόμα μαζί; Δεν μπορούν να προχωρήσουν μόνοι τους; Γιατί πρέπει να περικυκλώνονται από μια συμμορία; Φοβάται ο μικρός αρχηγός μήπως τον μαχαιρώσει κάποιος στην πλάτη;”. Αυτή θα είναι η ερώτηση! Θα κοιτάξουν πίσω τους Beatles, τους Stones και όλους αυτούς ως λείψανα. Αυτό θα είναι το αστείο στο μέλλον, όχι ένα ζευγάρι που θα τραγουδήσει μαζί ή θα ζήσει και θα συνεργαστεί. Είναι εντάξει όταν είσαι 16, 17, 18 ετών να έχεις άντρες συντρόφους και είδωλα. Είστε μια συμμορία και όλα είναι μια χαρά. Αλλά όταν συνεχίζεις το κάνεις ακόμα όταν είσαι 40, αυτό σημαίνει ότι έχεις μείνει 16 στα μυαλά σου».

Ένα μήνα μετά από τη συνέντευξη αυτή, ο Lennon έκλεισε τα 40 του χρόνια. Σε άλλη χαρακτηριστική του δήλωση σε γνωστό talk show της εποχής, είχε πει: «Δεν υπήρχε περίπτωση να ανεβαίνω στη σκηνή στα 30 μου και να τραγουδάω το “She Loves You”. Και αυτό το είχα πει ως 25χρονος.».

Από την άλλη, όπως κάθε επιφανής καλλιτέχνης, έτσι κι αυτός ήξερε καλά το παιχνίδι της κριτικής. Θα μοιραστεί τον σεβασμό του για κριτικούς όπως ο Jon Landau και ο Lester Bangs, παρά το ότι, όπως θα πει, σίγουρα κάπου θα είχαν πει άσχημα λόγια γι’ αυτόν. Ο πρώτος καρπώνεται την ανακάλυψη ενός από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς ήρωες («Είδα το μέλλον του rock n roll και λέγεται Bruce Springsteen»), ο δεύτερος θα μείνει στην ιστορία για τα πύρινα κείμενα του στα περιοδικά Creem και Rolling Stone, θα διαιωνιστεί δε μέσα από μια εξαιρετική ερμηνεία του μακαρίτη Philip Seymour Hoffman στο «Almost Famous» (ίσως η καλύτερη rock ταινία όλων των εποχών). Ο Λένον γνωρίζει ότι η ηχητική κατεύθυνση του από τους Beatles και μετά έχει απογοητεύσει πολύ κόσμο. Ο ίδιος θα δηλώσει αλληλέγγυος στους «παράξενους» που θα ταυτιστούν με αυτόν και την Ono, ένα διαφυλετικό ζευγάρι που μιλάει για αγάπη, ειρήνη και φεμινισμό. Ήταν μια στάση ζωής που κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Την ημέρα που το ημερολόγιο έγραφε 8 Δεκεμβρίου 1980.

8 Δεκεμβρίου 1980: Το χρονικό της δολοφονίας του John Lennon από τον Mark David Chapman

Εκείνο το πρωί, το ζεύγος Lennon και Ono πήγε στα γραφεία του Rolling Stone για φωτογράφηση. Φεύγοντας συνάντησαν έναν οπαδό που τους ζήτησε να υπογράψουν το αντίτυπο του «Double Fantasy» που είχε στα χέρια του, ενώ στη συνέχεια θα πήγαιναν στο studio για την ηχογράφηση του «Walking on Thin Ice», του νέου single της Ono. Γύρισαν στο σπίτι τους περί τις 22.00 το βράδυ, στο συγκρότημα κτιρίων Dakota. Το εν λόγω συγκρότημα βρισκόταν στη συμβολή της 72ης οδού με την Central Park West στο Manhattan, αποτελούσε δε τόπο κατοικίας πολλών διάσημων καλλιτεχνών ανά τα χρόνια. Στην νότια είσοδο του συγκροτήματος, το ζεύγος θα συναντήσει τον ίδιο fan που τους ζήτησε να υπογράψουν τον δίσκο του εκείνο το πρωί. Το όνομα του ήταν Mark David Chapman. Είχε μαζί του ένα 38άρι όπλο, τέσσερις σφαίρες του οποίου (από τις πέντε που πυροβόλησε) θα κατέληγαν στην πλάτη και τον ώμο του John Lennon. Η αστυνομία έφτασε στον τόπο του συμβάντος πολύ πριν κάποιο ασθενοφόρο κάνει την εμφάνιση του. Συνέλαβαν τον δράστη της δολοφονίας και έβαλαν στο αυτοκίνητο τον Λένον ώστε να τον μεταφέρουν το συντομότερο σε κάποιο νοσοκομείο. Ο καλλιτέχνης θα ήταν ήδη νεκρός κατά την άφιξη του στο νοσοκομείο Roosevelt (σημερινό Mount Sinai), στις 23.15.

Ο Chapman περίμενε ήσυχος την αστυνομία στη σκηνή του εγκλήματος. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες ήταν ευγενικός και δεν προέβαλε την παραμικρή αντίσταση στους αστυνομικούς. Θα πει χαρακτηριστικά: «Μέσα υπάρχει ένας μικρός και ένας μεγάλος άνθρωπος. Στη ζωή μου ως τώρα νικητής ήταν μονίμως ο μεγάλος. Μέχρι σήμερα.» και θα συνεχίσει λέγοντας «Απλά όταν πέρασε από δίπλα μου άκουσα τη φωνή μέσα στο μυαλό μου να λέει “Καν’ το, καν’ το, καν’ το.». Κατά τη σύλληψη του κρατούσε ένα αντίτυπο από το πασίγνωστο βιβλίο του Jerome David Salinger «Ο Φύλακας στη Σίκαλη». Στην εισαγωγική σελίδα είχε γράψει: «Από τον Holden Caulfield στον Holden Caulfield. Αυτή είναι η δήλωσή μου». Ο Caulfield ήταν ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ένα πρότυπο για το νεανικό άγχος και την ανασφάλεια, επικριτικός προς τους πάντες και τα πάντα. Παρθένος, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το σεξ, εκνευριζόταν στην ιδέα ότι μπορεί να γίνει ως κάτι το περιστασιακό και όχι ως απόρροια αγάπης και βαθιάς έγνοιας. Από εκείνη την ημέρα, ο «Φύλακας στη Σίκαλη» («Catcher in the Rye», ο αγγλικός τίτλος) στοίχειωσε την έρευνα για τη δολοφονία. Σε συνεντεύξεις με αστυνομικούς και ψυχολόγους, ο Chapman θα αποδώσει τη δράση του στην κατανόηση της λογοτεχνίας. Ταύτιζε τον ίδιο τον εαυτό του με τον «Φύλακα στη Σίκαλη». Το βιβλίο απαγορεύτηκε σε πολλά σχολεία ανά τις ΗΠΑ, και πολλοί δάσκαλοι κατανοούσαν το πως το εν λόγω βιβλίο μπορεί να επηρεάσει τους νέους.

Ο Mark David Chapman είχε μεγαλώσει στην κωμόπολη Decatur της Georgia, παρότι γεννήθηκε στο Texas το 1955. Από τα εφηβικά του χρόνια, η ενασχόληση με τους Beatles γίνεται στάση ζωής για τον νεαρό. Θα γοητευτεί κυρίως από την περσόνα του John Lennon, ανθρώπου του οποίου τη ζωή αφαίρεσε μερικά χρόνια αργότερα. Είναι εκείνη η περίοδος κατά την οποία ο Lennon συνειδητά χαράσσει διαφορετική πορεία από τους υπόλοιπους. Έχει μόλις ξεστομίσει την ατάκα θρύλο «Είμαστε πιο δημοφιλείς από τον Χριστό», η οποία προκαλεί φρενίτιδα αρνητικών αντιδράσεων (με σπάσιμο και κάψιμο δίσκων βινυλίου), στην καθόλα συντηρητική Αμερική της εποχής. Ο Chapman γράφει μουσική επηρεασμένος από τις νέες τάσεις που πλασάρει ο Lennon, ενώ ταυτόχρονα αρχίζει τη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Κατά το 1971 όμως θα κάνει στροφή προς τη θρησκεία. Μελετά τη Βίβλο και προσφέρει εθελοντική εργασία. Ύστερα από περιπλανήσεις και προσωπικές δυσκολίες, θα προσπαθήσει να βάλει τέλος στη ζωή του το 1977, καθώς έχει αποχωρήσει από τη Χριστιανική Αδελφότητα και έχει χωρίσει από την Judy Williams, την οποία και περιέγραφε ως την μοναδική αγάπη της ζωής του. Δύο χρόνια αργότερα θα εργαστεί ως υπάλληλος security. Το περιβάλλον του τον χαρακτήριζε ως εξαιρετικά ασταθή, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες διατηρούσε λίστα διάσημων τους οποίους ήθελε να δολοφονήσει, σκεπτόμενος ότι οι φόνοι θα τον έκαναν διάσημο, «διαφορετικό από τον κανέναν». Η λίστα περιλάμβανε ονόματα όπως η Elizabeth Taylor, ο γνωστός παρουσιαστής Johnny Carson κ.α. Τον Οκτώβριο του 1980 παραιτήθηκε από τη δουλειά του. Σύμφωνα με το Weird History Network και την σύζυγο του Chapman, Gloria Hiroko, είχε σκεφτεί από τότε να δολοφονήσει τον Lennon ωστόσο το μετάνιωσε. Πήρε μαζί του ένα 38 special revolver και ταξίδεψε για τη Νέα Υόρκη. Είχε πει ψέματα στη Hiroko ότι πέταξε το όπλο στον ωκεανό, πως ήθελε απλά να ταξιδέψει μακριά ώστε να αναλογιστεί τον ρόλο του, ως άνθρωπος και ως σύζυγος. Ήταν αυτό το ίδιο όπλο, με το οποίο θα πυροβολούσε τον Lennon.

Οι αντιδράσεις των μελών των Beatles μετά τη δολοφονία του John Lennon

Δύο ημέρες μετά τη δολοφονία του, στις 10 Δεκεμβρίου 1980, ο John Lennon αποτεφρώθηκε σε ιδιωτική τελετή. Τέσσερις ημέρες αργότερα και ύστερα από κάλεσμα της Yoko Ono, εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο σιώπησαν και ακινητοποιήθηκαν για δέκα λεπτά, τιμώντας με αυτόν τον τρόπο τον εκλιπόντα. Κατά τη διάρκεια αυτού του δεκαλέπτου, περίπου 230.000 άνθρωποι που είχαν μαζευτεί στο Central Park του Manhattan έμειναν ακίνητοι και αμίλητοι, ενώ οι ραδιοφωνικοί σταθμοί σταμάτησαν να εκπέμπουν. Ο Lennon ήταν πολλά παραπάνω από ένας απλός καλλιτέχνης, ήταν πολλά παραπάνω ακόμα και από τον αρχηγό των Beatles (μαζί με τον Paul McCartney φυσικά). Ποιητής, μουσικός, ειρηνιστής, λόγιος, επικίνδυνος για τις αρχές των ΗΠΑ, σε μια περίοδο έντονη κοινωνικοπολιτικά και με τον πόλεμο του Βιετνάμ να μην αντέχει χτυπήματα «αντι-προπαγάνδας», με τον αριθμό των νεκρών Αμερικανών στρατιωτών να αυξάνεται συνεχώς. Το FBI τον είχε υπό συνεχή παρακολούθηση, όπως και την Ono. Του αρνήθηκαν πολλές φορές τη Βεβαίωση Μόνιμης Διαμονής, ενώ όμως ήταν οι ίδιες οι αρχές που επέτρεψαν σε έναν μη Αμερικανό να διαμένει για τόσο πολύ καιρό στο έδαφος τους. Και αν σήμερα η ρητορική του περιορίζεται σε ένα «Give Peace A Chance» ή πολύ περισσότερο σε ένα «Imagine», η εφημερίδα Guardian θα γράψει: «Για έναν νέο άνθρωπο εν έτει 1972, είναι συγκλονιστικό να βλέπει το κουράγιο με το οποίο ο John Lennon απευθυνόταν στον Nixon. Η θέληση για ρίσκα στην καριέρα και στη ζωή του, είναι ένας λόγος από τους πολλούς για τους οποίους ο κόσμος τον θαυμάζει μέχρι σήμερα. Η δε πατρίδα του, το Liverpool, τον τίμησε και τον τιμάει όλα αυτά τα χρόνια, άλλοτε μετονομάζοντας το διεθνές αεροδρόμιο της πόλης σε John Lennon Airport, άλλοτε με μνημεία όπως το John Lennon Peace Monument, στο Chavasse Park, κοντά στην αποβάθρα του λιμανιού. Η δε πολιτιστική κληρονομιά των Beatles ήταν εξασφαλισμένη πολύ πριν η μοίρα παίξει στον Lennon το ασχημότερο παιχνίδι.».

Ο Paul McCartney έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να αποφύγει τις πιεστικές ερωτήσεις των δημοσιογράφων, οι οποίοι τον πολιόρκησαν αμέσως μετά το τραγικό συμβάν. Φανερά αμήχανος μπροστά στην τηλεοπτική κάμερα, θα αρκεστεί να πει πως έμαθε τα νέα από κάποιον φίλο του που του τηλεφώνησε και απλά βρέθηκε στο studio ώστε να ακούσει κάποια κομμάτια, χωρίς να ηχογραφήσει τίποτα. Στο βιβλίο του «Lyrics: 1956 to the Present», ο McCartney θα μιλήσει εκτεταμένα για τη σχέση του με τον Lennon, περιγράφοντας και τη δημιουργία του συγκινητικού «Here Today» από το «Tug of War» album του, το tribute προς τον παλιό φίλο και συνοδοιπόρο του. O George Harrisson θα εκδώσει επίσημη ανακοίνωση προς τα ΜΜΕ λέγοντας «Ύστερα από όλα αυτά που περάσαμε μαζί, είχα και έχω μεγάλη αγάπη και σεβασμό γι’ αυτόν. Είμαι σοκαρισμένος και συγκλονισμένος. Το να ληστεύεις μια ζωή είναι απλά η μεγαλύτερη δυνατή ληστεία μέσα στην ίδια τη ζωή». Αυτός που έδειχνε περισσότερο επηρεασμένος από όλους με το τραγικό συμβάν, ήταν ο Ringo Starr. Σε συνέντευξη του 1981 παραδέχτηκε ότι δεν μπορούσε να διανοηθεί πως είχαν μείνει μόνο τρεις εκ των τεσσάρων και πως δεν θα ξεχάσει την αγωνία που ένιωσε όταν πληροφορήθηκε το γεγονός. Συμπληρώνοντας θα πει:

«Η μουσική ήταν το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου. Πρέπει να ρωτήσετε τους άλλους δύο. Πλάκα δεν έχει όταν λες τους άλλους δύο; Είναι κάτι εντελώς νέο για εμένα. Ζορίζομαι καθώς το πρώτο πράγμα που μου ήρθε να πω είναι “Πρέπει να ρωτήσετε τους άλλους τρεις”. Μου λείπει πολύ ο John. Πάντα θα μου λείπει, αλλά αυτή τη στιγμή είναι κάτι το εντελώς φρέσκο.»

Η ημέρα που δολοφονήθηκε ο John Lennon ήταν, θα μπορούσε κάποιος να πει καθ’ υπερβολή, η ημέρα που η rock n roll ιστορία κόπηκε στα δύο. Σίγουρα η δεκαετία του 1970 και οι ζυμώσεις της αφαίρεσαν το μεγαλύτερο ποσοστό της πρότερης νεανικής αθωότητας, ωστόσο η δολοφονία του Lennon ήταν ίσως το συμβολικό γεγονός που όρισε το σημείο μηδέν, σε ένα φανταστικό γράφημα της rock ιστορίας. 43 χρόνια μετά και η προσωπικότητα του Lennon συνεχίζει να ενδιαφέρει, να συγκλονίζει, να απωθεί, να διχάζει, να δημιουργεί όλες εκείνες τις εντυπώσεις που μόνο μία φιγούρα του μεγέθους του μπορεί. Στο «Yer Blues» από το θρυλικό «White Album» των Beatles, θα μπορούσε κανείς να πει πως και ο ίδιος του είχε προβλέψει την υστεροφημία του.

My mother was of the sky
My father was of the earth
But I am of the universe
And you know what it’s worth