Χάρις Αλεξίου και Λεξ: Ραδιοφωνικές σκέψεις για μια αιφνιδιαστική συνεργασία

Η συνεργασία του ΛΕΞ με τη Χαρούλα Αλεξίου παραξένεψε πολλούς. Μερικούς μάλιστα τους τρόμαξε. Όμως τι είναι αυτό που έχει τελικά σημασία όταν δύο καλλιτέχνες συναντιούνται;

Αν και οι κύριες μουσικές μου προτιμήσεις έχουν να κάνουν με τους ήχους που έρχονται από τη Βρετανία και την Αμερική, υπήρξα για 6 χρόνια παραγωγός του Δεύτερου Προγράμματος. Αν και δεν έφτασα ποτέ τις ανασκαφές στο ελληνικό ρεπερτόριο που έκαναν και κάνουν άλλοι συνάδελφοι, όπως ο Γιώργος Τσάμπρας, ή ο Σιδερής Πρίντεζης από τους πιο παλιούς, ή ο Μιχάλης Γελασάκης από τους πιο νέους, ένιωθα μεγάλη αγάπη για το ελληνικό τραγούδι. Από τους γονείς μου κληρονόμησα πολλά επτάιντσα –υπήρχε πολύς Χατζιδάκις– και τρία μόνο LP: Τη «Συννεφιασμένη Κυριακή» του Τσιτσάνη, μια συλλογή με τραγούδια του Θεοδωράκη –ανάμεσα στα οποία ήταν και η εκπληκτική εκτέλεση του «Χάθηκα» με τη δική του φωνή– κι ένα δίσκος με τραγούδια του Αττίκ. Αν το σκεφτείς, ήταν μια ενδιαφέρουσα συνοπτική καταγραφή κόσμων του ελληνικού τραγουδιού. Ύστερα, στην παιδική μου ηλικία δεν υπήρχε η τηλεόραση (έπαιζε μόνο 3-4 ώρες το απόγευμα) αλλά υπήρχε το ραδιόφωνο. Κι έπαιζε σε πολύ μεγάλο βαθμό το λαϊκό τραγούδι, που μετασχηματιζόταν συνεχώς.

Ξεκινώντας τις εκπομπές μου στο Δεύτερο, πίσω στο 2010, πίστευα ότι το καλύτερο που θα είχα να κάνω θα ήταν να φέρω περισσότερη Δύση στο πρόγραμμά του: Να ξεκινάω από τον Σαββόπουλο, να πιάνω όλους τους τραγουδοποιούς που μεγάλωσαν μ’ εκείνον, όλες τις ροκ εκφάνσεις που εμφανίστηκαν από τη δεκαετία του ’60, όσο hip hop δεν έβριζε πολύ, όση καλή ποπ έφτανε στα χέρια μου και να ανατρέχω, από τα παλιά, στον Χατζιδάκι. Να κάνω δηλαδή μια εκπομπή που να μην παίζει καθόλου μπουζούκι. Αυτά ήταν άλλωστε και τα κομμάτια του ελληνικού τραγουδιού που ήξερα πιο καλά και πίστευα ότι μου άρεσαν περισσότερο. Δεν πέρασε πολύς καιρός κι άφησα στην άκρη τα μεγαλεπήβολα σχέδιά μου περί δυτικότερου ήχου στο Δεύτερο κι έπεσα στα σκληρά: Καλδάρας, Κουγιουμτζής, Πάνου, αλλά και φυσικά Σπανός, Λοΐζος, Χατζηνάσιος, πολύς Θεοδωράκης, πολύς Χατζιδάκις. Από τραγουδιστές λαχταρούσα τη φωνή του Διονυσίου και του Καζαντζίδη κι από τους τραγουδιστές που μέσα στα χρόνια είχαν δημιουργήσει μια ευρεία γκάμα, διάλεγα τα πιο λαϊκά τους. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν ο Νταλάρας και η Αλεξίου. Δεν ήταν η προϋπάρχουσα γνώση που με οδηγούσε εκεί –διάβαζα και άκουγα μανιωδώς για να τα βγάλω πέρα– αλλά το βίωμα. Η οικειότητα της φωνής αλλά και του τρόπου που τραγουδούσαν από τη δεκαετία του ’70 αυτοί οι μεγάλοι τραγουδιστές. Ε ναι, το λαϊκό τραγούδι, ο τρόπος που συνέθεταν οι μεγάλοι μας λαϊκοί συνθέτες και οι φωνές των μεγάλων λαϊκών τραγουδιστών μας, ανήκουν στη συλλογική μας μνήμη.

Δεν με απασχολεί καθόλου αν η Χάρις Αλεξίου έχει αντικειμενικά καλή φωνή. Δεν δίνω μία σχετικά με το πόσες οκτάβες πιάνει. Εκείνο που έχει σημασία για μένα είναι ότι το ηχόχρωμά της με συγκινεί. Και με συγκινεί τόσο στο «Φεύγω» του Βαρδή, όσο και στο «Φύγε» με τον ΛΕΞ. Όπως –και το είπα αρκετά διεξοδικά στο προηγούμενο σημείωμα– με συγκινούν και οι τρόποι του ΛΕΞ.

Λοιπόν, φίλε, είναι η φωνή της Αλεξίου που στο «Φύγε» απλώς μιλάει και χωρίς να το θέλεις κάτι μέσα σου αλλάζει θέση: «Αποφάσεις εντάσεις, καινούργιες προφάσεις, και φεύγεις ξανά», κι ύστερα πάλι: «Τι κοιτάς τις πληγές σου, λες και είσαι εσύ το θύμα της γης, κάθε άνθρωπος έχει ένα βάσανο, που δεν αντέχει». Κι είναι μετά, στο δεύτερο επίπεδο, ο ΛΕΚ: «Ζούμε στην τραγωδία όλοι μας σαν τον χορό, η Νέα Σμύρνη έχει ιστορία μα δεν την έγραψα εγώ».

Έχω δει περισσότερους από έναν ανθρώπους να σημαδεύουν το μέρος που υποτίθεται ότι τους ανήκει. Να περιχαρακώνονται και να ζουν αποκομμένοι –αλλά ευτυχείς, όπως οι ίδιοι λένε– μέσα σ’ αυτό. Μα αν το κάνεις έτσι, τι γίνεται το βίωμα; Ο ΛΕΞ ακολουθεί ακριβώς τα βιώματά του, γι’ αυτό συναντά την Αλεξίου, και πολύ καλά κάνει. Είναι βέβαιο ότι το τρανζιστοράκι στο σπίτι του την είχε μεταδώσει πολλές φορές όταν εκείνος ήταν παιδί. Και το «Φύγε» είναι μια από τις συγκινητικότερες στιγμές της χρονιάς που τελειώνει. Και ειλικρινά δεν με απασχολεί καθόλου αν είναι αντικειμενικά καλό τραγούδι ή όχι. Μερικά πράγματα μετριούνται αλλιώς…