Διονύσης Δερβής-Μπουρνιάς: «Το Festum π προάγει την ταυτότητα των νησιών του Αιγαίου»

Όλα αυτά τα χρόνια έχει χτίσει μια γέφυρα μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας. Αυτή η γέφυρα υπήρχε όμως ήδη πολύ πριν γεννηθεί, όπως μου λέει ο σημαντικός Ελληνογάλλος μαέστρος Διονύσης Δερβής-Μπουρνιάς. Συναντιόμαστε ένα ζεστό μεσημέρι του Ιούλη στο Φίλιον, ένα spot που του αρέσει να επισκέπτεται κάθε φορά που έρχεται στην Αθήνα. Αυτή τη φορά η αφορμή είναι το Festum π, η μεγάλη γιορτή των μαθηματικών και της μουσικής που θα διεξαχθεί 18-28 Αυγούστου στη Σάμο, μια εκπληκτική ιδέα που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του lockdown, την οποία συζήτησε με τον μεγάλο μαθηματικό της Γαλλίας Cédric Villani. Φέτος δε, για δεύτερη φορά, φέρνει στη Σάμο για τα μαθηματικά τη Université Paris-Saclay, την πρώτη μαθηματική σχολή στον κόσμο, και για τη μουσική το Conservatoire de Paris – μάλιστα θα δώσουν δωρεάν μαθήματα σε Έλληνες και Γάλλους φοιτητές. Φιλικός και ευγενικός, με χαιρετάει με μια ζεστή χειραψία, ενώ η Mathilde, η 2χρονη χαδιάρα σκυλίτσα που τον συνοδεύει, μου κουνάει την ουρά.

Διονύσης Δερβής-Μπουρνιάς: Συνέντευξη με τον Ελληνογάλλο μαέστρο για το Festum π

Πότε ξεκίνησε αυτή η γέφυρα μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας που έχετε χτίσει και πώς έχει εξελιχθεί μέχρι σήμερα;
Μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου εν έτει 2023 παρατηρώ νέα παιδιά να τσακώνονται ακόμα για τον Γρίβα και τον Βελουχιώτη, πάντα έβρισκε στη Γαλλία μια επούλωση των πληγών της, ένα κοινό σημείο αναφοράς. Η αστική Ελλάδα ανέκαθεν είχε την Γαλλία σαν πρότυπο, «με το πιάνο της και τα γαλλικά της». Μέγιστο μεταδικτατορικό σύμβολο υπήρξε η φιλία του Ζισκάρ με τον Καραμανλή. Και η αριστερή όμως Ελλάδα, τη Γαλλία που φυγάδευσε τον Αξελό, τον Καστοριάδη, τον Κώστα Παπαϊωάννου και έδωσε αργότερα καταφύγιο στον Πατρίκιο και στον Ξενάκη, αισθάνεται κοντά της. Διπλή πολιτική συγγένεια ζωτικής σημασίας για μια χώρα που ξύνει με πείσμα, ακόμα, τις πληγές της.

Πολιτική συγγένεια ίσως, αλλά πολιτιστική;
Η λογοτεχνική συγγένεια είναι ακόμα μεγαλύτερη. Κατά την παραλαβή του βραβείου Νόμπελ ο Ελύτης δεν μίλησε ελληνικά ούτε, έστω, αγγλικά, αλλά γαλλικά. Πάντα τον διάβαζα σαν έναν Γάλλο ποιητή που γράφει στα ελληνικά. Και οι (ελληνικότατες) λέξεις που ο ίδιος δημιούργησε και που «είναι αμετάφραστες σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα»; Αυτές κι αν είναι χαρακτηριστικές του γαλλικού ιμπρεσιονισμού και υπερρεαλισμού. Και ας μην ξεχνάμε το τεράστιο έργο της γαλλικής αρχαιολογικής σχολής στην Ελλάδα, χάρη στο οποίο θαυμάζουμε σήμερα τους Δελφούς.

Στην τελευταία εμφάνισή σας στο Ηρώδειο διευθύνατε μια ενορχήστρωση του «Με αεροπλάνα και βαπόρια» του Σαββόπουλου από τον Γάλλο συνθέτη Thierry Pécou…
Δεν πρόκειται για ενορχήστρωση αλλά για ένα (σχεδόν) καινούργιο έργο. Ζήτησα από τον Pécou να κρατήσει ατόφια τη γραμμή του τραγουδιού και ορχηστρικά να γράψει στο δικό του ύφος. Αυτό είναι όντως μια γέφυρα ανάμεσα στην «έντεχνη», «σύγχρονη» γαλλική μουσική και στο ελληνικό τραγούδι. Σε εισαγωγικά βέβαια, διότι και έντεχνος και σύγχρονος είναι από μόνος του ο Σαββόπουλος, στο έπακρον.

Πότε και πώς ξεκίνησε η ιδέα του Φεστιβάλ Festum π στη Σάμο;
Το Festum π είναι παιδί του lockdown, όταν όλοι είχαμε χρόνο να σκεφτούμε κάτι διαφορετικό. Είχα την τύχη να ενδιαφερθεί για τους προβληματισμούς μου ανάμεσα στα μαθηματικά και τη μουσική ο Cédric Villani, ο μεγάλος μαθηματικός της Γαλλίας, και να πάρει το καράβι μαζί μου σε αυτή την περιπέτεια. Καράβι, στην κυριολεξία. Έχουμε σκεφτεί αυτό το πρότζεκτ αποκλειστικά στα νησιά του Αιγαίου, στη Σάμο πέρυσι και φέτος, το πιθανότερο στη Σύρο από του χρόνου.

Ποιο είναι το Université Paris-Saclay, καθηγητές και φοιτητές του οποίου φέρνετε για δεύτερη φορά φέτος στη Σάμο;
Θεωρείται η πρώτη μαθηματική σχολή στον κόσμο και αυτό σε όλες τις διεθνείς κατατάξεις. Τα Princeton, MIT, Stanford καταλαμβάνουν τη 2η, 6η και 7η θέση αντίστοιχα στην κατάταξη της Σανγκάης. Φέτος, όπως και πέρυσι, θα έχουμε στη Σάμο καθηγητές από το Paris-Saclay για τα μαθηματικά, και από το Conservatoire de Paris για τη μουσική, που θα δώσουν δωρεάν μαθήματα σε Έλληνες και Γάλλους φοιτητές.

Ποια είναι τα σημαντικά ονόματα που θα δούμε φέτος; Από καλλιτεχνικής άποψης τι να περιμένουμε;
Κατ' αρχάς τον Bertrand Maury, από τους σημαντικότερους Γάλλους μαθηματικούς, ειδικευμένος στα εφαρμοσμένα μαθηματικά (πάνω στις modélisations που έκανε για τη μετάδοση του κορονοϊού στηρίχθηκαν μερικά από τα μέτρα αντί-covid στη Γαλλία). Ο Bertrand είναι και εξαιρετικός πιανίστας. Θα διδάξει μαθηματικά και θα δώσει ένα ρεσιτάλ Chopin-Rameau στις 25 Αυγούστου. Ομιλίες από τον Franck Jedrzejewski, μαθηματικό και μουσικολόγο, τον Claude Abromont, μεγάλη μορφή Μουσικής Ανάλυσης του Conservatoire de Paris, μια βραδιά βωβού κινηματογράφου με συνοδεία πιάνου από τον συνθέτη Karol Beffa, ένα ρεσιτάλ βιολί/πιάνο με τους Tomo Keller και Arielle Beck, και ένα ρεσιτάλ βιολοντσέλου από έναν Έλληνα μουσικό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν τον άκουσα στο Παρίσι, τον Δήμο Γκουνταρούλη.

Ποιο είναι το πιο δύσκολο σημείο που κληθήκατε να διαχειριστείτε σε σχέση με αυτή τη γιορτή μαθηματικών και μουσικής;
Οι τοπικές αρχές Σάμου. Και οι δημοτικές και οι πανεπιστημιακές. Τα εμπόδια ήταν τέτοια που από ένα σημείο και έπειτα άρχισα να γελάω. Φωτεινές εξαιρέσεις στο νησί υπάρχουν, άνθρωποι με μυαλό, γνώση, εργατικότητα και καλή θέληση που προσέφεραν πολλά στο πρότζεκτ.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσα από αυτή τη μεγάλη γιορτή μαθηματικών και μουσικής;
Η ταυτότητα των νησιών του Αιγαίου. Τα νησιά σήμερα είναι ταυτόσημα με διακοπές, ντισκοτέκ, αντηλιακά. Αυτό που θέλουμε να υπενθυμίσουμε, ο Cédric Villani και εγώ, είναι πως το Αιγαίο είναι τόπος αδιάκοπης επιστημονικής έρευνας των Ελλήνων από την Αρχαιότητα (Πυθαγόρας της Σάμου, Γέμινος της Ρόδου, Οινοπίδης της Χίου) μέχρι τις μέρες μας. Βάζουμε όλη την ενέργειά μας για τη δημιουργία ενός διεθνούς κέντρου Πυθαγορείων σπουδών, μουσικής και μαθηματικών. Η πρόσφατη γνωριμία μου με τον κοσμήτορα Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιάννη Εμμανουήλ, μου δίνει κουράγιο με τη διαπίστωση ότι άνθρωποι που έχουν φιλοδοξία για αυτόν τον τόπο και ικανότητα πραγματοποίησής της, υπάρχουν, ακόμα. 

Η πρωτοβουλία Festum π

«Θεωρώ ότι το σχέδιο του μαέστρου Διονύση Δερβή-Μπουρνιά είναι πολύ ενδιαφέρον, καθώς με το πρόγραμμα αυτό αναδεικνύεται η σχέση των μαθηματικών με τη μουσική. Η σχέση αυτή είναι γοητευτική, δεν είναι ευρέως γνωστή και αποτελεί ένα παρθένο πεδίο έρευνας. Η πρωτοβουλία του κ. Δερβή-Μπουρνιά υποστηρίζεται από το Πανεπιστήμιο Paris-Saclay, ένα από τα κορυφαίο Ακαδημαϊκά Ιδρύματα διεθνώς. Πιστεύω ότι η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να τύχει της δέουσας προσοχής και να στηριχθεί έμπρακτα και από τους αρμόδιους φορείς της πατρίδας μας» αναφέρει μεταξύ άλλων ο Ιωάννης Εμμανουήλ, Κοσμήτωρ Θετικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αθηνών για το Φεστιβάλ.