Η Μοναξιά μπροστά στο πιάνο: η Martha Argerich, ο Keith Jarrett, η Τάνια Γιαννούλη

Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές ενός πιανίστα που κινείται στον χώρο της κλασικής μουσικής είναι να ανέβει ολομόναχος στη σκηνή. Μ’ έναν και μοναδικό προβολέα να φωτίζει μόνο εκείνον κι ένα μικρό μέρος του πιάνου, έχει την ευκαιρία να ερμηνεύσει μία από τις τελευταίες Σονάτες του Beethoven για παράδειγμα ή του Schubert. Μία από τις σημαντικότερες πιανίστες του 20ού αιώνα, η Martha Argerich, όσο κι αν αγαπούσε τα έργα αυτά, έλεγε πάντα ότι ένιωθε μεγάλη μοναξιά όταν δεν υπήρχαν γύρω της άλλοι μουσικοί: μια ορχήστρα, για παράδειγμα, ώστε να μοιραστεί ένα Κοντσέρτο ή έστω ένα μικρό σύνολο για να παίξουν κάποιο έργο δωματίου. Ένας κλασικός πιανίστας σ’ ένα ρεσιτάλ έχει αποστηθίσει την παρτιτούρα. Ή μάλλον -πιο σωστά- την έχει μελετήσει βαθιά και την έχει κάνει απόλυτα δική του. Έτσι, τα δάχτυλα του τρέχουν πάνω σ’ ένα συγκεκριμένο μουσικό κείμενο τόσο βαθιά βιωμένο, που μοιάζει σαν ο εκτελεστής να το αναδημιουργεί την ώρα που παίζει. Σε κάθε περίπτωση όμως, το κείμενο προϋπάρχει. Τι γίνεται όμως αν ένας μουσικός βρίσκεται ολομόναχος στη σκηνή χωρίς να υπάρχει ούτε μία νότα γραμμένη;

Ο Keith Jarrett με το «Κοντσέρτο της Κολωνίας», εκείνη την εμβληματική ηχογράφηση του 1975 για την ECM, έδειξε ότι ένας αυτοσχεδιασμός όχι μόνο μπορεί να παραγάγει εξαιρετικά ηχητικά αποτελέσματα αλλά και να μετατραπεί σε έναν από τους πιο εμπορικούς δίσκους της jazz αλλά και ολόκληρου του ρεπερτορίου του πιάνου. Για τον συγκεκριμένο αυτοσχεδιασμό, ο Jarrett γράφει: «Όσοι περίμεναν να με ξανακούσουν να παίζω το Κοντσέρτο της Κολωνίας, δεν τα κατάφεραν ποτέ. Έλεγα παλιά ότι αν ένας ακροατής μπορούσε να συγκρατήσει κάθε δευτερόλεπτο αυτοσχεδιασμού, τότε θα έμπαινε ακριβώς στον κόσμο μου, θα καταλάβαινε αυτό ακριβώς που προσπαθώ να κάνω». Όμως, πώς παράγεται ένας τέτοιος αυτοσχεδιασμός; Ο Jarrett γράφει: «Η πρώτη απάντηση στο “πώς δημιουργώ” είναι “δεν ξέρω”. Την ώρα που παίζω καθαρά αυτοσχεδιαστικά, κάθε διανοητικός και κάθε συναισθηματικός έλεγχος δεν βοηθάει καθόλου στο να αφεθεί το ποτάμι να πάει εκεί που είναι να πάει. Αν είσαι ορειβάτης, όταν είσαι σε μια πλαγιά το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να συνεχίσεις να κινείσαι, να πηγαίνεις κάπου. Κι εγώ αυτό προσπαθώ, να βρω έναν δρόμο».

Τον ερχόμενο Οκτώβριο επανακυκλοφορεί σε βινύλιο -box set, όπως και στην πρώτη του έκδοση- ο τριπλός δίσκος με τα κοντσέρτα του Jarrett στη Βρέμη και τη Λωζάννη, που έρχονται πολύ νωρίς στη solo πορεία του Jarrett. Πολύ πρόσφατα, η Τάνια Γιαννούλη κυκλοφόρησε επίσης τον πρώτο της δίσκο για solo πιάνο. Για την εμπειρία μια τέτοιας performance, εκείνη λέει: «Το να παίζω σόλο είναι, για μένα, το πιο απελευθερωτικό πράγμα. Το να είμαι μόνη με το όργανο μου δίνει μια απίστευτη αίσθηση ελευθερίας. Και όμως, δεν υπάρχει τίποτα πιο απαιτητικό από ένα σόλο ρεσιτάλ. Το να είσαι μόνος στη σκηνή, σε υποχρεώνει να είσαι ειλικρινής, να μην συγκρατείς και να μην προσποιείσαι τίποτα, να επιτρέπεις στον εαυτό σου να είναι ευάλωτος. Με αυτόν τον τρόπο, αν είσαι αληθινός, βρίσκεις δύναμη. Το “Solo” είναι ένα πολύ προσωπικό ταξίδι - μια ιστορία που αφηγείται χωρίς φίλτρα, μια ιστορία που ελπίζω ότι οι ακροατές θα αναγνωρίσουν, θα ταυτιστούν και θα εκτιμήσουν με το μυαλό και (κυρίως) την καρδιά τους».

Αν ανεβαίνεις στη σκηνή ή μπαίνεις σ’ ένα studio ηχογράφησης με τον τρόπο του Jarrett, σε αντίθεση με τον τρόπο που έμπαινε ένας Bill Evans ή ένας Art Tatum πιο παλιά, «ο καλύτερος τρόπος είναι να μην έχεις καμία έτοιμη ιδέα. Αν ένας αυτοσχεδιαστής μπορεί να δημιουργήσει θέματα που να απελευθερώνουν τη ροή της μουσικής του, τότε μπορεί να δημιουργεί μουσική την ώρα ακριβώς που παίζει. Το solo ρεσιτάλ είναι ένας απολύτως διαφορετικός κόσμος και δεν είμαι εγώ που έχω φτιάξει τους κανόνες του».

Υ.Γ.: Η λίστα του Spotify αυτής της εβδομάδας, περιλαμβάνει μόνο πιάνο. Argerich, Jarrett και Γιαννούλη…