Ο Διονύσης Σαββόπουλος, η Μαρίνα Σάττι και ο Μικρός Κλέφτης τραγουδούν το «Ζεϊμπέκικο 2»

«401. Αγωνία για ηλεκτροσόκ. Νεκροζώντανοι στο Κύτταρο, σκηνές ροκ. Φωτογραφία με την Μπέλλου». Η εισαγωγή. Μετά η Σωτηρία Μπέλλου με τον Διονύση Σαββόπουλο στην περίφημη «δεύτερη φωνή» του τραγουδιού, η Μαρίνα Σάττι που συνοδεύει και ο Μικρός Κλέφτης που ραπάρει με δικούς του στίχους. Κάπως έτσι πάει η επανέκδοση στο «Ζεϊμπέκικο 2», που επανακυκλοφορεί σε διασκευή της Μαρίνας Σάττι.

Λίγοι πια γνωρίζουν ότι το Κύτταρο σηματοδοτεί την εποχή της γέννησης του ελληνικού ροκ, ότι εκεί, και στο Ροντέο, ανδρώθηκε ο Διονύσης Σαββόπουλος στην «ηλεκτρική» του περίοδο, κυρίως τα χρόνια 1970-1973, όπου έβγαλε και την περίφημη ροκ τριλογία του, «Το περιβόλι του τρελού», «Μπάλλος», «Βρώμικο ψωμί». Ακόμα λιγότεροι μπορούν να καταλάβουν τους στίχους του τραγουδιού, έτσι όπως τους εννοούσε ο ίδιος. Είναι ίσως το πιο εμβληματικό και το πιο γνωστό του τραγούδι. Κι ούτε χρειαζόταν να ξέρεις την προσωπική του περιπέτεια, τη δική του και των φίλων του τα πρώτα χρόνια που κατέβηκαν από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα, για να σου έρχεται στα χείλη η μελωδία: «Με αεροπλάνα και βαπόρια, και με τους φίλους τους παλιούς…». Αυτή είναι άλλωστε η δύναμη της μουσικής όταν παντρεύεται με την ποίηση, ότι δεν χρειάζεται να καταλαβαίνεις τις σημασίες της για να την κάνεις κτήμα σου. Και στα τραγούδια του Σαββόπουλου αυτό ακούς, ποίηση τραγουδισμένη.

Μια ποίηση που δεν είναι εύκολο να καταλάβεις τα πολλαπλά στρώματα ερμηνειών της, που, ειδικά στο συγκεκριμένο τραγούδι, εκφράζουν και μια καμπή της προσωπικής ιστορίας του δημιουργού της. Όπως καταλαβαίνω διαβάζοντας το βιβλίο του Δημήτρη Καράμπελα «Διονύσης Σαββόπουλος» (εκδόσεις Μεταίχμιο), οι στίχοι αντανακλούν μια στιγμή στην οποία ο Σαββόπουλος αναμετριέται με τις βεβαιότητές του, αναζητώντας μια καινούργια ταυτότητα, και αποκτάει μια νέα πνευματικότητα που θα τον συνοδεύει εφεξής.

«Το Ζεϊμπέκικο είναι πρώτα ένας θρήνος όπου ο τραγουδοποιός αυτοβιογραφείται τελετουργικά, πενθώντας το κενό που καθρεφτίζουν τα τραγούδια του». Και... «μέσα από δύο διαφορετικά κανάλια ηχογράφησης οι φωνές συμπλέκονται, και οι στίχοι του πένθους μπερδεύονται με τους στίχους της προσευχής, ο απομονωμένος από όλους Σαββόπουλος ακούει απέναντί του να τραγουδάει ένας Σαββόπουλος που αναπέμπει ύμνο στο πνεύμα…» γράφει ο Δ. Καράμπελας στο βιβλίο, που είναι εμπεριστατωμένο και στοχαστικό για όποιον θέλει να εντρυφήσει στο σαββοπουλικό σύμπαν.

Τώρα το τραγούδι απευθύνεται σε καινούργιες γενιές, τραγουδισμένο από νέους δημιουργούς. Ας θυμηθούμε την ιστορία του.

Στην πρώτη του εκδοχή το «Ζεϊμπέκικο» βγήκε στο «Βρώμικο ψωμί» το 1972 με το συγκρότημά του Λαιστρυγόνα, μέλη του οποίου ήταν, μεταξύ άλλων, ο Βαγγέλης Γερμανός, η Στέλλα Γαδέδη και ο Θεολόγος Στρατηγός. Ο Σαββόπουλος, αναψηλαφώντας τη σχέση του με την παράδοση, ήθελε να γράψει ένα λαϊκό τραγούδι, μάλιστα λέγεται ότι άκουσε πολύ Καζαντζίδη για να το πετύχει. Τελικά το «Ζεϊμπέκικο» ακουγόταν αρκετά πιο δυναμικό και ροκ από όσο θα ήθελε ο δημιουργός του. Τρία χρόνια μετά δοκιμάζει μια νέα εκτέλεση με ερνηνεύτρια τη Σωτηρία Μπέλλου, με τον ίδιο να κρατάει τη δεύτερη φωνή, αυτή της «προσευχής», και το κυκλοφορεί στον δίσκο του «10 χρόνια κομμάτια», σαν ανακεφαλαίωση και κλείσιμο μιας ολόκληρης εποχής. 

Σε ένα απόσπασμα από την εκπομπή «Πρόσωπα» του Χρίστου Βασιλόπουλου, ανάμεσα σε άλλα, ο Σαββόπουλος μιλάει για αυτή τη δεύτερη ηχογράφηση, μέρη της οποίας κινηματογράφησε ο σκηνοθέτης και φίλος του Λάκης Παπαστάθης για το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «Χαίρω πολύ… Σαββόπουλος».

«Ήμουν συγκινημένος. Σκεφτόμουν ότι έγραψα επιτέλους ένα λαϊκό τραγούδι. Η Σωτηρία όμως βγαίνει από το καμαράκι που ηχογραφούσαμε, ξεφυσάει και λέει: Ουφ βρε Διονύση, με έκανες και τραγουδάω ποπ. Έμεινα άφωνος. Το έβαλε όμως στο ρεπερτόριό της. Το τραγουδούσε πάντοτε. Θεϊκά το είπε, θεϊκά...». Έκτοτε βέβαια η καριέρα της Σωτηρίας Μπέλλου απογειώθηκε.

Μέχρι που σήμερα, εμβληματικό μα ξεχασμένο, το «Ζεϊμπέκικο» αποκτάει μια τρίτη ζωή. Κι αν τότε, με το τραγούδι αυτό, υπήρξε μια προσπάθεια από τον δημιουργό του να βρεθεί ένα σημείο ισορροπίας ανάμεσα στην παράδοση –με τη μορφή της λαϊκότητας– και τη σύγχρονη δημιουργία, σχεδον 50 χρόνια μετά συμβαίνει να επιτελεί με έναν τρόπο τον ίδιο ρόλο. Μόνο που τώρα γίνεται το ίδιο φορέας παράδοσης, εκπροσωπώντας μια εποχή από την οποία απομακρυνόμαστε όλο και πιο πολύ, που είναι η ιστορία μας. Και έτσι όπως συμπλέει με τους δημιουργούς της νέας γενιάς που το οικειοποιούνται και το τραγουδάνε, συστήνοντάς το στη γενιά τους, φτιάχνει ένα νήμα ενοποιητικό για τον κόσμο μας.

Το «Ζεϊμπέκικο», ένα τραγούδι που βγήκε ροκ αλλά το ήθελε να είναι λαϊκό όμως έμοιαζε και λίγο ποπ – τώρα συναντάει τη ραπ. Ο Διονύσης Σαββόπουλος, γερασμένος αλλά ολοζώντανος, τραγουδάει στο βίντεο κλιπ βλέποντάς μας από ψηλά, με φωνές ηλεκτρικές, με σώματα που χορεύουν στον ξεχαρβαλωμένο ρυθμό του δικού τους καιρού, δείχνοντας εμπιστοσύνη σε αυτόν τον καινούργιο κόσμο που υπάρχει εκεί έξω. Και ίσως η Μαρίνα Σάττι, ο Μικρός Κλέφτης και οι γενιές που εκπροσωπούν, να νοηματοδοτούν τους παρακάτω στίχους με τα δικά τους σύγχρονα βιώματα και το παλιό αυτό τραγούδι να μιλάει στην ψυχή τους με νέα πένθη και νέες προσευχές.

Σ’ αυτόν τον τόπο όσοι αγαπούνε (αν αγαπούνε)
τρώνε βρώμικο ψωμί (τρώνε βρωμικο ψωμί) (του λόγου σου οι πιστοί)
κι οι πόθοι τούς ακολουθούνε (κι οι πόθοι τούς ακολουθούνε υπόγεια διαδρομή)
υπόγεια διαδρομή

Χθες το βράδυ είδα ένα φίλο
σαν ξωτικό να τριγυρνά
πάνω στη μοτοσικλέτα
και πίσω τρέχανε σκυλιά

Σήκω ψυχή μου δώσε ρεύμα
βάλε στα ρούχα σου φωτιά (σαν τον Μάρκο)
βάλε στα όργανα φωτιά ( βάλε στα όργανα φωτιά)
να τιναχτεί σαν μαύρο πνεύμα (να κλείσει η λαβωματιά μα τιναχτεί σαν μαυρο πνευμα)
η τρομερή μας η λαλιά (η τρομερή μας η λαλιά)

                                                  ***

Η διασκευή του «Ζεϊμπέκικου ΙΙ» έγινε στο πλαίσιο των ενεργειών της Άμστελ. Στην περιγραφή του βίντεο, που έφτιαξε ο Τζώρτζης Γρηγοράκης, αναφέρεται: «Υπάρχουν τραγούδια που μας μιλάνε στην ψυχή. Και όταν οι ψυχές μας μιλάνε την ίδια γλώσσα, τότε μπορούν να ενωθούν για να πετύχουν ένα κοινό σκοπό. Κατέβασε, δωρεάν, το Ζειμπέκικο ΙΙ στο amstelmusic.gr και στήριξε και εσύ νέους μουσικούς του ΑΠΘ και του Ιονίου Πανεπιστημίου. Γίνε μέρος της προσπάθειας».