Γιάννης Κουρούδης: Από βραβευμένος γραφίστας, συνθέτης μινιμαλιστικής μουσικής

Ο Γιάννης Κουρούδης είναι ένας από τους πιο γνωστούς και αναγνωρίσιμους στην τέχνη του Έλληνες γραφίστες με συμμετοχές ως εικονογράφος στις Biennale Θεσσαλονίκης, Βαρκελώνης και Μπολόνια, με πολλά δημοσιευμένα έργα, ακόμα και υπέροχα εξώφυλλα που έχει σχεδιάσει για την ATHENS VOICE. Πολλές φορές βραβευμένος, διευθύνει τώρα μαζί με τον γιο του, Μενέλαο, το Δημιουργικό γραφείο k2design, το οποίο πριν λίγες εβδομάδες βραβεύτηκε με το Χρυσό Βραβείο ΕΒΓΕ για τη σειρά των αφισών που σχεδίασαν για το Μέγαρο Μουσικής. 

Η Μουσική είναι ένα καλό βήμα για να περάσουμε στην επόμενη καλλιτεχνική πλευρά του Γιάννη Κουρούδη, ίσως όχι τόσο γνωστή όσο η πρώτη: τα δύο άλμπουμ μινιμαλιστικής συμφωνικής μουσικής που έχει συνθέσει και δίνουν ένα θαυμάσιο ηχητικό background για τις εικόνες του, δύο πολύ ενδιαφέροντα αυτοτελή «ταξίδια» του αλλά και μία άλλη πλευρά της προσωπικότητάς του. 

Το πρώτο άλμπουμ, «A Lawn Being Sprinkled» που κυκλοφόρησε το 2022, περιλαμβάνει 14 τραγούδια εμπνευσμένα από τη γη του Παρνασσού και του μύθου του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, που επέζησαν από τον κατακλυσμό και αναδημιούργησαν το ανθρώπινο γένος πετώντας πέτρες πίσω από την πλάτη τους. Είναι ένα λυρικό, συναισθηματικό ταξίδι, μία λεπτή αφήγηση ιδιαίτερης κομψότητας, για την οποία χρησιμοποιεί τα όργανα της κλασικής ορχήστρας και χορωδιακές φωνές. 

Το νέο άλμπουμ, «The Spring Where Hercules Healed His Wounds», εμπνέεται θεματικά από την πηγή με το ιαματικό νερό, που σύμφωνα με τον μύθο, ήταν το δώρο της θεάς Αθηνάς στον Ηρακλή, για να γιατρεύει τις πληγές του μετά από κάθε άθλο. Η δύναμη και το πάθος του ήρωα, ο πόνος κι ο φόβος που γεννούν οι βαθιές πληγές και η επερχόμενη λύτρωση στο «μαγικό» νερό, εκφράζονται μουσικά με όργανα κλασικής ορχήστρας που συνοδεύονται κατά σημεία από χορωδιακές φωνές, στο πλαίσιο ενός νέου μινιμαλισμού με αναφορές από την κλασική μουσική. Είναι ένα έργο ιδιαίτερα δραματικό, το soundtrack μίας οδύνης την οποία ακολουθεί η γαλήνη και η αίσθηση ότι τα ανθρώπινα τραύματα θεραπεύει η φύση. Και αυτό είναι υπέροχο! 

Αφορμή το νέο άλμπουμ για μία συζήτηση με τον Γιάννη Κουρούδη. Τον γραφίστα καλλιτέχνη που έκρυβε μέσα του και έναν συνθέτη. 

«Σαν παιδί, από το δημοτικό δηλαδή, έκανα μουσική, ιδιαίτερα μαθήματα αλλά χωρίς να έχω πάει σε κάποιο ωδείο ή κάτι τέτοιο – μάλιστα μάθαινα ακορντεόν, για να καταλάβεις. Αλλά αυτό σταμάτησε γύρω στα 20+ κάτι μου γιατί άρχισα να δουλεύω, να κάνω παιδιά και όλα αυτά. Πιτσιρικάς μάλιστα, κάποια στιγμή είχα πάει να παίξω ακορντεόν σε ένα κορίτσι που μου άρεσε και μου είπε «Είσαι σαν τον τυφλό της γειτονιάς», οπότε το άφησα για λίγο το ακορντεόν (γέλια) και άρχισα να μαθαίνω κιθάρες. Αλλά το είχα αφήσει για χρόνια. Με την πανδημία, λοιπόν, και με το λόκνταουν που είχα χρόνο, είπα, κάτσε να το ψάξω λίγο. Κι έτσι μπήκα στο παιχνίδι».                                                                                                                                                                   

Είναι εντυπωσιακό το πώς αυτή η μέχρι τώρα εμπειρία σου με τη μουσική μετατράπηκε σε τόσο συγκεκριμένο ήχο. Το πρώτο άλμπουμ είναι πιο πλούσιο συναισθηματικά – ενώ το δεύτερο είναι πιο δραματικό. Πώς έφτασες σε αυτό το είδος μουσικής; Ποια ήταν τα νεανικά σου ακούσματα και ποια ήταν τα μετέπειτα; 
Από τα 15-16 μου άκουγα ή προσπαθούσα να ακούω τζαζ και ταυτόχρονα είχα το ένα πόδι μου στην κλασική, αν και είμαι ανοιχτός σε οποιαδήποτε μουσική κάνοντας επιλογή σε ό,τι είναι πιο καλό στο είδος του. Αλλά εκεί που είχα «επενδύσει» και μου αρέσουν τώρα πλέον είναι η κλασική και η προ-κλασική μουσική. Γιατί υπάρχει και κλασική μουσική που τη βαριέμαι αφόρητα, όπως και τζαζ. Από τη σύγχρονη κλασική μου αρέσει πολύ ο Μαξ Ρίχτερ ή ο Τζον Άνταμς, αυτή η σχολή. Ακούω φυσικά και Σούμπερτ και Μπαχ, που τον θεωρώ κορυφαίο. Τώρα με αυτές τις εφαρμογές, το Spotify και λοιπά έχω τεράστια πρόσβαση σε μουσικές. Από εκεί που παλιά έπρεπε να μαζεύουμε λεφτά για να ακούσουμε κάτι τώρα μπορείς κι ακούς πραγματικά τα πάντα.  

Οπτικά εμπνέεσαι για τη μουσική σου; 
Νομίζω ότι όλα αυτά είναι ένα πράγμα. Οι ήχοι και οι εικόνες για μένα έχουν μία κατεύθυνση. Προσπαθώ να ακούω και να βλέπω τα ίδια χρώματα, τα ίδια συναισθήματα να ακουμπάω και στις δύο περιπτώσεις. Λίγο θεωρητικό ακούγεται αυτό τώρα… 

Είναι πολύ αληθινό όμως. Αυτό είναι. 
Ακριβώς. Είναι και η δουλειά μου - σαράντα χρόνια σχεδόν τώρα είναι η Εικόνα και οι Ήχοι. Συνειδητοποίησα τα τελευταία χρόνια, όταν άρχισα δηλαδή να ασχολούμαι ξανά με τη μουσική, πόσο κοντά είναι το ένα με το άλλο. Και μάλιστα σε επίπεδο σύνθεσης. Γιατί εγώ δεν «παίζω» μουσική, κάνω «σύνθεση». Κι εκεί βλέπω πόσο κοντά είναι με τη Γραφιστική που έχω κάνει τόσα χρόνια. Κοντά στη λογική του. 

Και, αν μου επιτρέπεις, το γραφιστικό σου στιλ ταιριάζει με τη μουσική σου που έχει έναν μινιμαλισμό.  
Θεωρητικά ναι. Δηλαδή, ας μην ξεχνάμε ότι η γραφιστική δεν παύει να είναι μία δουλειά που πολλές φορές ακολουθείς τη γραμμή του πελάτη. Εγώ προσπαθούσα πάντα να βάλω τον δικό μου χαρακτήρα μέσα. 

Ακριβώς αυτό σου λέω: η γραφιστική σου είναι αναγνωρίσιμη. Έχεις ένα στιλ στα έργα σου και σαν δημιουργικό γραφείο θα έλεγα, πέρα από εσένα τον ίδιο.  
Ως ένα σημείο ναι. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι, όταν ασχολούνται με κάτι που το αγαπάνε πολύ, γίνονται ένα πράγμα με αυτό. Δεν θα μπορούσα, ας πούμε, να άκουγα χέβι μέταλ και να έκανα μίνιμαλ ζωγραφική. Όταν ακούς αυτά που έλεγα πριν, με τον ανάλογο τρόπο θα σχεδιάσεις.  

Πάμε, λοιπόν, στο καινούργιο άλμπουμ, την «Πηγή». Ποια είναι η ιστορία αυτού του άλμπουμ; 
Αυτό το άλμπουμ είναι βιωματικό και ξεκινάει ως εξής: πάω κάθε καλοκαίρι σε κάτι ιαματικά λουτρά που έχουν ένα γελοίο όνομα, λέγονται Ψωρονέρια, γιατί είναι νερά ειδικά για την ψωρίαση. Είναι κοντά στον Γοργοπόταμο, μετά τις Θερμοπύλες, μεταξύ Καμένων Βούρλων και Λαμίας. Το οποίο είναι ένας νερόλακκος. Όταν διάβασα την ιστορία του, λέει ότι αυτή την πηγή την έκανε η θεά Αθηνά δώρο στον Ηρακλή για να γιατρέψει τις πληγές του. Το συγκεκριμένο σημείο. Ουσιαστικά, λοιπόν, ο δίσκος είναι «Ωδή στα Ψωρονέρια». (γέλια)  

Και πώς σου ήρθε η έμπνευση; 
Για ποιον λόγο το έκανα; Εκεί έχω νιώσει το εξής συναίσθημα: Επειδή είναι ζεστό το νερό και από κάτω έχει μπουρμπουλήθρες, πραγματικά υπήρξαν φάσεις που κυριολεκτικά κοιμήθηκα μέσα στο νερό. Χωρίς βέβαια να βουτήξω μέσα και να πνιγώ. Αλλά ήμουν σε τέτοια γαλήνη και ανάταση που πραγματικά ένιωθα όπως, από αυτά που έχω διαβάσει, αυτοί που παίρνουν ηρωίνη. Νιώθουν σαν να βρίσκονται μέσα σε ένα σύννεφο. Αυτό το συναίσθημα ένιωθα εκεί μέσα. Όπως ο Ηρακλής τελικά. Και ο μέγας ήρωας να είσαι, πάντα πληγώνεσαι, πάντα έχεις τα τραύματά σου. Έχεις ανοιχτές πληγές που σε ζορίζουν. Και κάτι υπάρχει πάντα, ένας τρόπος που να μπορείς αυτό να το διασκεδάσεις ως ένα σημείο στη ζωή σου.  

Πιστεύεις και στην επίδραση του αγιασμού ας πούμε; (γέλια) 
Όχι, δεν πιστεύω καθόλου και πουθενά. Πιστεύω πραγματικά σε αυτό που συμβαίνει στο σώμα μου. Με τη θρησκεία δεν έχω καμία σχέση. Στην προκειμένη περίπτωση, το «θεραπευτικό νερό» είναι κυριολεκτικό. Είναι κοινό πράγμα, είναι στη φύση.   

Μουσικά αυτό το θέμα πώς το εξέφρασες; 
Έχοντας τις αναφορές στον Μαξ Ρίχτερ και σε όλη αυτή τη σχολή, ήθελα να έχω ήχους αυτής της διακύμανσης. Επειδή όλα αυτά τα κάνω στον υπολογιστή μου, μπορείς και αγοράζεις samples, ήχους. Για να το διευκρινίσουμε, όλα αυτά στο άλμπουμ είναι γραμμένα νότα νότα, δεν είναι τίποτα γραμμένο έτοιμο. Τα samples είναι είδη ήχων, για παράδειγμα ένα βιολί που σου δίνει το ντο-ρε-μι-φα-σολ-λα-σι με δέκα διαφορετικούς τρόπους. Δεν είναι καμία μουσική έτοιμη.                                                                             

Το ίδιο έκανες και με τα χορικά μέρη, σωστά; Και οι στίχοι λένε κάτι ή είναι απλώς φωνές; 
Ναι, είναι ήχοι, όπως τα πάντα. Είναι φωνές μόνο. Δεν έχω τολμήσει ακόμα να μπω σε στίχο, δεν είμαι πολύ καλός με τα λόγια. Όλα είναι γραμμένα νότα νότα και πάνω σε αυτά βάζω τον ήχο και το όργανο που θέλω και με τον τρόπο που έχω επιλέξει. Αυτά τα όργανα τα αγοράζω από δύο εταιρείες που έχω επιλέξει, το ένα είναι το στούντιο του Arvo Pärt, είναι Εστονός, από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους κλασικούς. Η άλλη εταιρεία έχει ήχους παιγμένους από τη Συμφωνική του Βερολίνου και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου... Και τα δύο άλμπουμ, λοιπόν, που έχω κάνει θα μπορούσαν να είναι σάουντρακς.  

Στο καινούργιο σου άλμπουμ είναι σαν να βλέπω τις μουσικές σου εφαρμοσμένες επάνω σε εικόνες. 
Στα Ψωρονέρια είχα την αίσθηση ότι είχα τον Ηρακλή δίπλα μου και ήμασταν στο ίδιο νερό. Έκανα εικόνες. Πως αυτός ο ήρωας πριν δύο ώρες, ξερω ’γω, πάλευε με τη Λερναία Ύδρα. Έτσι το σκεφτόμουν και έγραφα τη μουσική, με βοηθούσε για να βρω τον στόχο μου. Στο πρώτο άλμπουμ ήμουν πιο χαωμένος. Ο πρώτος δίσκος είχε βιωματική αναφορά. Το άλμπουμ λέγεται «Ποτίζοντας το γκαζόν». Επειδή έχω ένα σπίτι στον Παρνασσό και πάω εκεί τα καλοκαίρια –τα καλοκαίρια τα ξεκινάω όλα αυτά (γέλια)–, πρόσεχα πώς ποτίζουν τα χωράφια και από όλον αυτόν τον θόρυβο που κάνει, το τσουτ-τσουτ-τσουτ-τσουτ που έχει έναν ρυθμό, από εκεί ξεκίνησε όλη η ιστορία. Σε αυτό το καταπληκτικό βουνό. Αναφορικά με τα δύο άλμπουμ, στο ένα έχω το στοιχείο του βουνού και στο άλλο του νερού.  

Μουσικά ποια θα έλεγες ότι είναι η διαφορά των δύο άλμπουμ; Εγώ το πρώτο το θεωρώ περισσότερο σαν «τραγούδια», σαν tracks, ίσως ακόμα και επειδή έχουν τίτλους τα κομμάτια σε αντίθεση με την «Πηγή» που έχουν αρίθμηση.  
Στο πρώτο, επειδή ψαχνόμουν ακόμη, προσπάθησα να το κάνω κάπως σαν «γύρω από το γκαζόν». Σαν ένα πανηγύρι της φύσης.  

Βέβαια και εκεί είχες ένα μυθολογικό, αρχαιοελληνικό θέμα.  
Ναι, επειδή έπαιξα με την ιδέα του βουνού, του Παρνασσού. Η ιστορία του Νώε, στην αρχαιότητα, είχε διαδραματιστεί στον Παρνασσό, με άλλα πρόσωπα φυσικά, τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα. Αντί για το όρος Αραράτ, εμείς είχαμε τον Παρνασσό. Μου άρεσε αυτή η ιδέα, να μπλέξω το βιωματικό, το πραγματικό με το μυθικό.  

Το νέο άλμπουμ είναι πιο προσηλωμένο στην έννοια της θεραπείας, του τρόπου που επεμβαίνει η φύση στο κορμί μας… 
Όχι μόνο η φύση, και ο ίδιος μας ο εαυτός, το πώς μπορεί αυτά τα μεγάλα ή τα μικρά τραύματα να τα θεραπεύσει. Ξέρεις. Όταν είσαι νέος ειδικά, δεν πιστεύεις ότι μπορεί να υπάρχει θάνατος. Ότι μπορεί να υπάρχει φθορά. Και ξαφνικά σε κοπανάει μια αρρώστια στο κεφάλι και λες, τι διάολο γίνεται τώρα.  

Στο πρώτο άλμπουμ είδα ότι είχες κάνει και τρία βίντεο.  
Ναι, για αυτό το καινούργιο τεμπέλιασα λίγο να σου πω την αλήθεια. Έχω σκοπό να κάνω τουλάχιστον ένα αλλά ακόμα το δουλεύω. Η δισκογραφική μου είπε «πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις 2-3 βίντεο για το Youtube».  

Όταν σχεδιάζεις ακούς μουσική; Τι ακούς; 
Πάντα. Σταθερά. Δεν υπάρχει μέρα που να μην ακούω μουσική – και ραδιόφωνο. Δεν μπορώ να δουλέψω χωρίς μουσική.  

Ο μινιμαλισμός είναι η μουσική του μέλλοντος; Τι λες; 
Α, δεν ξέρω καθόλου για το μέλλον. Αλλά για το παρόν το αγαπώ πολύ αυτό το είδος, με εντυπωσιάζει. Όταν είχα ακούσει πρώτη φορά Φίλιπ Γκλας είχα πέσει ανάσκελα. Και αυτό που λέγαμε με τον μικρό, επαναλαμβανόμενο ήχο του ποτίσματος που άκουγα, μία τέτοια μουσική κατάσταση είναι. Η φύση έχει άπειρα κομμάτια και ήχους. Υπάρχουν πάρα πολλοί μουσικοί που έχουν προσπαθήσει να αναπαράξουν ανάλογες τέτοιες διαδικασίες ο Στέφαν Μίκους που γράφει στην ECM που παίζει με πέτρες, παίζει με κάτι πνευστά που είναι σαν να ακούς τον αέρα.  

Άλλωστε, αυτή είναι και η ρίζα της μουσικής. Μουσικά όργανα από τη φύση. Πέτρες, καλάμια… κ.λπ. Το Ίντερνετ πιστεύεις ότι επηρεάζει με κάποιον τρόπο τη μουσική; Σαν ήχο, σαν φιλοσοφία, σαν τρόπο ακρόασης; 
Σίγουρα παίζει τεράστιο ρόλο. Για παράδειγμα, σε άλλα χρόνια, με αυτά που έχω κάνει εγώ δεν θα μπορούσε να έχει γίνει τίποτα. Ούτε σε επίπεδο συγκέντρωσης του υλικού για να μπορέσω να γράψω αυτά τα πράγματα, εννοώ τους ήχους, τα samples –θα έπρεπε να βρω άλλους τρόπους να το κάνω– ούτε θα μπορούσε να βρεθεί κάποια πλατφόρμα για να παίξει αυτή η μουσική, θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο, με τέτοιου είδους μουσική σε μία μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, έστω και να βγει στον αέρα. Οπότε φυσικά και παίζει θετικό ρόλο. Στο Ίντερνετ μπορείς να βρεις τα πάντα, από αριστουργήματα μέχρι σκουπίδια. 

Το θέμα είναι, μέσα σε αυτό το χάος, ποιος σου δίνει τη σωστή πληροφορία. Πάλι εκεί καταλήγουμε, ότι πρέπει κάποιος να σου προτείνει την καλή μουσική, αλλιώς σου καίγεται το μυαλό μέσα σε αυτή την υπερπληροφόρηση. 

Σε όλες τις εποχές ίσχυε το ίδιο πράγμα, απλώς ήταν το μέσο διαφορετικό. Βλέπω τώρα τα παιδιά ακούν καλή μουσική γιατί ψάχνονται, παίζουν και οι ίδιοι μουσικές, ψάχνουν να βρουν το περίεργο, το καινούργιο, το μοναδικό. Τώρα, αν δεν σε ενδιαφέρει, είναι προφανές ότι θα ακούσεις σκουπίδια.  

Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα παίξει ρόλο στη μουσική και στη γραφιστική; 
Εκατό τοις εκατό! Θέλω να πιστεύω ότι θα υπάρξει κάποια ρύθμιση κάποια στιγμή ώστε να μη μας βγάλει εντελώς εκτός παιχνιδιού. Το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι αν θα γράψει ένα κομμάτι ή ένα δίσκο ή αν θα κάνει μία εικόνα και να την πουλήσει – αυτό είναι το λιγότερο. Το θέμα είναι πώς θα γίνει η ανθρωπότητα, εμείς δηλαδή, να μην είμαστε υποτελείς στην Τεχνητή Νοημοσύνη.  

Οι υπερασπιστές του Α.Ι. λένε ότι αυτό που δεν μπορεί να αντικαταστήσει είναι ο ανθρώπινος παράγοντας και το πραγματικό ταλέντο του ανθρώπου θα είναι ο τρόπος που θα μπορεί να προσαρμόσει την Τεχνητή Νοημοσύνη για να βγάλει ένα ωραίο έργο. Ο προγραμματισμός. Οι καλλιτέχνες θα είναι προγραμματιστές.                                                                                                                      

Το πράγμα έχει πάει παρακάτω. Από μόνα τους τα προγράμματα μπορούν να κάνουν πράγματα. Ο προγραμματιστής έκανε την πρώτη κίνηση. Αυτό από μόνο του, από εδώ και πέρα, μπορεί να εξελίσσεται. Εκεί είναι το πρόβλημα. Το ότι πάει τόσο πιο γρήγορα από εμάς. Η ανθρωπότητα έκανε εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια για να φτάσει σε αυτό το σημείο ενώ αυτό, μέσα σε ελάχιστο χρόνο έχει υπερ-πολλαπλασιάσει τις δυνατότητές του. Το θέμα είναι να μην υπάρξει ένα μεγάλο κομμάτι ανθρώπων που θα είναι παρίες. Εκεί παίζεται το παιχνίδι.  

Ίσως αυτό που μπορεί να σώσει τη μουσική τουλάχιστον, να είναι η ζωντανή εκτέλεση.  
Αυτό σίγουρα. Αυτό ούτως ή άλλως ισχύει σήμερα. Εκτός αν είσαι κάποιος πολύ διάσημος μουσικός, όλοι οι υπόλοιποι με αυτόν τον τρόπο μπορούν να επιβιώσουν αφού η δισκογραφία, ουσιαστικά έχει λήξει.  

Θα μετέφερες ποτέ αυτά τα δύο άλμπουμ σου σε ζωντανή εκτέλεση; Υπάρχει τέτοια σκέψη; 
Αυτό είναι το ιδανικό για μένα αλλά ακόμα θεωρώ ότι είμαι μικρός για να κάνω κάτι τέτοιο.  

Είναι όμως δύο έργα με ενδιαφέρον και με δυνατότητα ζωντανής εκτέλεσης. 
Τα έχω δώσει και τα έχουν ακούσει πολύ ειδικοί άνθρωποι και μου λένε ότι παίζονται αυτά τα έργα αφού, άλλωστε, υπάρχουν οι παρτιτούρες, υπάρχουν τα πάντα. Και παίζονται, δεν υπάρχουν παράλογα σημεία τα οποία μόνο ένας υπολογιστής μπορεί να κάνει. Μπορεί να παιχτούν με τα δάχτυλα του μουσικού.

Μετά τον Παρνασσό και την ιαματική πηγή της θεάς Αθηνάς, η Αθήνα σε εμπνέει να γράψεις μουσική; 
Έχω ξεκινήσει τώρα το τρίτο μου άλμπουμ και μάλλον προς την Αθήνα κατευθύνομαι, να σου πω την αλήθεια. Στοχεύω, με αυτά που ήδη έχω γράψει, να είναι για πολύ μικρότερα σύνολα ώστε να μπορούν να μεταφερθούν ζωντανά. Αλλά αυτό θα το δούμε σε περίπου έναν χρόνο.

Info
Και τα δύο άλμπουμ κυκλοφορούν από την Minos EMI, a Universal Music Company. 
Βρείτε και ακούστε το νέο άλμπουμ ψηφιακά, εδώ