Γιάννης Κούτρας: Μια πορεία σε δύο ημίχρονα και παράταση

Γεννήθηκε στην Αιδηψό. Η μητέρα του η κυρία Ευαγγελία δούλευε στα ιαματικά λουτρά. Καλοκαιρινά μεροκάματα. Ο πατέρας του ήταν ψαράς. Είχε μια βάρκα και την έλεγε Νανά. Του έμεινε το Καπετάν Κωνσταντής. Μετά έγινε μαραγκός. Ύστερα άνοιξε ένα καφενείο. «Τα μυρμήγκια». Δεν στέριωνε. Άλλαζε δουλειές. Λίγο τα φρονήματα λίγο η γκαντεμιά. Έστελνε τον Γιάννη να παίρνει από το περίπτερο την «Ελευθερία» ή «Τα Νέα». Έπρεπε να τις κρύβει. Ο περιπτεράς ήταν καρφί. Τους είχε ήδη δώσει. Ο Καπετάν Κωνσταντής έψελνε. Έπαιρνε και τον Γιάννη μαζί του. Στους Χαιρετισμούς έβαλαν τον μικρό να πει το «Άσπιλε, αμόλυντε, άφθορε, άχραντε». Ήταν η πρώτη φορά που ένοιωσε τη χαρά του τραγουδιού. Στην Αιδηψό στους Αγίους Αναργύρους. Μετά ο μικρός μεγάλωσε και είχε ανησυχίες. Αισθανόταν καλλιτέχνης. Αισθανόταν αντιρρησίας. Του άρεσαν τα τραγούδια τα ξένα. Τα καλοκαίρια έβγαζε χαρτζιλίκι τραγουδώντας Γιώργο Νταλάρα σε ταβέρνες. Του έκανε δώρο ένας συνομήλικος φίλος του, μια κιθάρα. Την έλιωσε. Μόλις τέλειωσε το εξατάξιο έβαλε σκουλαρίκι στο αυτί και το έσκασε. Πήρε και την κιθάρα παρέα. Πήγε στην Αθήνα. Βρήκε δουλειά σε ένα σιδεράδικο στην Πλατεία Βάθης. Έφτιαχνε σιδερογωνιές. Από το σιδεράδικο πήγαινε κατευθείαν στο Εθνικό Ωδείο που ήταν δίπλα. Εκεί θα συναντήσει τον Γιάννη Ζουγανέλη και τον Σάκη Μπουλά. Πήγαιναν και οι τρεις αδιάβαστοι. Δεν προλάβαιναν. Μόνο ο Γιάννης Σπυρόπουλος Μπαχ ήταν διαβασμένος. Η ανησυχία του, τον σπρώχνει ως την Πλάκα. Θα πιάσει δουλειά στο «Ταμπούρι». Τραγουδάγανε Αντάρτικα και ολίγον Μίκη Θεοδωράκη. Μεγάλη επιτυχία. Τρεις συνεχόμενες παραστάσεις τα Σαββατοκύριακα. Θα ανοίξει και το «Λημέρι» πιο πέρα. Το «Ταμπούρι» ήταν της ΚΝΕ. Το «Λημέρι» του Ρήγα Φεραίου. Τα ίδια τραγούδια λέγανε. Μεταπολίτευση.

Ο Γιάννης Κούτρας ξεχωρίζει. Τον χρησιμοποιεί πρώτος ο Μάνος Λοΐζος και τρέχουν με τον Φώντα Λάδη και τον Γιώργο Μεράντζα στα φοιτητικά Φεστιβάλ. «Στην Αθήνα μες το κέντρο φύτρωσε καινούριο δέντρο». Ο Λεοντής είναι φίλος του Λοΐζου και μαθαίνει κι αυτός τον Κούτρα.

Α' Ημίχρονο

Ένα βράδυ στο «Ταμπούρι» θα πάει ο Θάνος Μικρούτσικος με τη Μαρία Δημητριάδη και τον Ανδρέα. Όταν τελειώνει το πρόγραμμα τον φωνάζει ο Θάνος. «Ψιτ, αύριο στις δώδεκα σε περιμένω σπίτι μου. Λεωφόρος Αλεξάνδρας 66. Έχω να σου προτείνω δύο πολύ σημαντικές συνεργασίες». Ο Θάνος Μικρούτσικος έχει εισβάλλει στη δισκογραφία το 1975 με τα «Πολιτικά Τραγούδια» κουβαλώντας ένα ανανεωτικό αέρα. Ακολουθεί ένα έργο διπλό. Η «Καντάτα για τη Μακρόνησο σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου με τη Σπουδή στα ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι. Επιλέγει ριζοσπαστική ποίηση. Λανσάρει νέες φόρμες. Είναι μια νέα γενιά που πιστεύει πως θα νικήσει. Θέλει ένα νέο άφθαρτο πρόσωπο. Μία έκπληξη. Του προτείνει τα νέα του έργα. «Μουσική πράξη στον Brecht» και «Ο Σταυρός του Νότου» σε ποίηση Νίκου Καββαδία. Ο Κούτρας δεν γνωρίζει ούτε τον Μπρέχτ ούτε τον Καββαδία. Είναι ένα εικοσάχρονο λαϊκό παιδί απαίδευτο που μόλις δραπέτευσε από την λουτρόπολη των ηλικιωμένων. Ξέρει μόνο να τραγουδάει. Ο Θάνος θα τον μυήσει. Τον έχει πιστέψει. Του μαθαίνει την έκφραση των έργων. Συλλαβιστά. Λέξη-λέξη. Την απόσταση από την ταύτιση. Τα νοήματα πίσω από τις λέξεις. Την ιστορία.

Θα πρωτοπαρουσιάσουν τη «Μουσική πράξη» σε συναυλίες με τον Θάνο πιάνο και τραγούδι, δύο κλαρινέτα -Γιώργος Καραγιάννης, Ηλίας Κολοβός- και τον Κούτρα τραγούδι. Αφηγητές η Νατάσα Ζούκα και ο Γιάννης Μαργαρίτης.

Το 1977 θα το ηχογραφήσουν για τον Πατσιφά στη Λύρα. Στην παρουσίαση του δίσκου ο Μάνος Χατζιδάκις θα προλογίσει. «Είμαι εδώ όχι για λόγους πολιτικούς αλλά για να προλογίσω τον πιο σημαντικό Έλληνα συνθέτη». Την επόμενη χρονιά ο Μικρούτσικος παίρνει τον Κούτρα και επισκέπτονται τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ζιλ Ντασέν.

Ο Κούτρας θυμάται τη Μελίνα να καπνίζει ξαπλωμένη σε ένα ανάκλιντρο και να λέει χαριτολογώντας «Τζούλη, σήμερα το βράδυ θα κοιμηθώ με τον Κο Κούτρα». Ο Ντασέν θα σκηνοθετήσει την παράσταση «80 χρόνια Μπρέχτ» στο «Μπρόντγουεϊ» της Αγίου Μελετίου, με πρωταγωνιστές τον Μάνο Κατράκη, τη Μελίνα Μερκούρη, τον Γιάννη Φέρτη, τον Χρήστο Καλαβρούζο, την Μπέτυ Βαλάση. Τα ιερά τέρατα. Εκτός των άλλων θα τραγουδήσει με τη Μελίνα το «Mack Τhe Κnife». 

Για να καλύψει το τρακ του η Μελίνα, του κρατάει το χέρι. Ένας μικρός που μεγαλώνει στη μεγάλη σκηνή. Η επόμενη κίνηση είναι «Ο Σταυρός του Νότου» του Καββαδία.

Ο Θάνος τον καθοδηγεί νότα νότα κι ας τον μπερδεύουν οι στίχοι. Τον προστατεύει από αισθηματολογίες και γλυκασμούς. Θα τα τραγουδήσει όλα τα τραγούδια στην τηλεοπτική σειρά του Τάσου Ψαρρά «Πορεία 090» για την ΥΕΝΕΔ.

Ο «διορατικός» Πατσιφάς εδώ αστοχεί. Πιστεύει πως ο δίσκος δεν θα κάνει τίποτα. «Σας τον χαρίζω αλλά να ξέρετε δεν θα πουλήσει τίποτα». Σε ένα χρόνο τρίβει τα μάτια του βλέποντας τις πωλήσεις να καλπάζουν και τον Καββαδία να γίνεται ο πιο αγαπητός ποιητής της νεολαίας. Ο Κούτρας δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει και πού βρίσκεται. Τον έχει βάλει ο Μικρούτσικος σε ένα ασανσέρ κι έχει βγει σε έναν άλλο κόσμο. Τον συστήνει παντού λέγοντας. «Ο καλύτερος Ροκ τραγουδιστής».

Θα τον συστήσει στον Μάνο Χατζιδάκι. Ο Χατζιδάκις τον χρησιμοποιεί στον «Κοινό Βίο» του Γιώργου Χρονά, στους «Παίδες επί Κολωνώ» σε ποίηση Μιχάλη Μπουρμπούλη και στις συναυλίες του Τρίτου. Οι ηχογραφήσεις παραμένουν ανέκδοτες στο αρχείο Χατζιδάκι. Ο Κούτρας πηγαίνει σαν μαγεμένος στου Λουμίδη για καφέ και γίνεται συνδαιτυμόνας με τον Μάνο, τον Ελύτη, τον Γκάτσο, τον Τσαρούχη. Το 1980, ηχογραφεί με τη Μαρία Φαραντούρη τον κύκλο τραγουδιών «Η αγάπη είναι ο φόβος» του Μιχάλη Γρηγορίου σε ποίηση Μανώλη Αναγνωστάκη.

Τον καλεί ο Μίκης Θεοδωράκης στην επανεκτέλεση του «Νεκρού αδελφού» με Νταλάρα και Ζορμπαλά στο Αθήναιον. Θα ακολουθήσουν 60 συναυλίες. Θα τραγουδήσει Σταύρο Κουγιουμτζή και Ντίνο Χριστιανόπουλο. Συνεργάζεται με τον Γιάννη Μαρκόπουλο σε συναυλίες. Με το σχήμα του Χρήστου Νικολόπουλου θα περιοδεύσει στην Ελλάδα. Στην αναχώρηση για την Αλεξανδρούπολη στο αεροδρόμιο αδυνατεί να ανεβεί στο αεροπλάνο. Κρίση πανικού. Όλοι τον προτρέπουν και τον παρακαλούν. Ο πιλότος είναι η τελευταία τους ελπίδα. «Έλα Γιάννη, ανέβα». Αλλά ούτε αυτός μπόρεσε να κατευνάσει την αγωνία του. Θα απογειωθούν άνευ Κούτρα.

Στον σεισμό του 1981 εμφανίζονται με τον Νταλάρα στην Πλάκα με τη Δήμητρα Γαλάνη, την Άλκηστη Πρωτοψάλτη και τη Γλυκερία. Η Αθήνα παραλύει από τις ρωγμές. Το σχήμα μετακομίζει στη Θεσσαλονίκη. Τη θέση της Γαλάνη θα πάρει ο Λουκιανός Κηλαϊδόνης που γίνεται φίλος του Κούτρα με τη μία. «Νοσταλγοί του Ροκ εντ Ρολ». Στη Θεσσαλονίκη  τελειώνοντας από το μαγαζί το καλλιτεχνικό team πηγαίνει κάπου μεταμεσονύκτια για να χαλαρώσει από την ένταση της δουλειάς. Τα πίνουν. Ξημερώνει του Άη Γιαννιού και η βραδιά είναι γιορτινή. Θέλουν να τον γιορτάσουν. Να του δώσουν ένα δωράκι. Ο Γιάννης είναι στα μαύρα του τα χάλια .Ματαιότης ματαιοτήτων. Ζητάει συγγνώμη και τραβάει για το ξενοδοχείο μόνος. Ανοίγει την τηλεόραση και βάζει ένα ποτό. Η πόρτα χτυπάει και είναι μια όμορφη κοπέλα. «Χρόνια πολλά, Γιάννη. Με στέλνει ο Λουκιανός. Είμαι το δωράκι σου». Ο Λουκιανός αργότερα θα τον παντρέψει.

Θα ηχογραφήσει με τον Γιώργο Χατζηνάσιο το «Πίσω απ’ την βιτρίνα» σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου - Κώστα Τριπολίτη.

Τέλη του 1981 ο Πατσιφάς στέλνει τον σοφέρ του τον Λάκη και τον πάει κατεπειγόντως στον Σταμάτη Σπανουδάκη.

Σε είκοσι μέρες είναι έτοιμος ο δίσκος «Κύριε των δυνάμεων» μαζί με την Ελένη Βιτάλη. Την ίδια χρονιά θα γίνει ο μπαμπάς της Εύας. Με έχει εντυπωσιάσει και τον παρακαλώ να κάνει δεύτερη φωνή στην Ελευθερία Αρβανιτάκη στο «Μοιάζεις κι εσύ σαν Θάλασσα. Μας συμπαθεί και έρχεται.

Συνεργάζεται με τον Διονύση Σαββόπουλο που βρίσκεται σε μια έντονη αντιμαχία δηλώσεων με τον Μικρούτσικο. Είναι σαν να παίρνει θέση. Μόνος του κλείνει την πόρτα του ασανσέρ. Αυτές τις ραγδαίες αλλαγές δεν μπορεί να τις αφομοιώσει. Δεν μπορεί να διαχειριστεί ούτε την επιτυχία ούτε τα χρήματα. «Ήταν το μυαλό μου θολό» θα πει. Δεν καταλαβαίνει την καριέρα που του έχει δοθεί. Αρχίζει ένα κρυφτό με τη μοίρα του. Οι γιατροί του συστήνουν αντικαταθλιπτικά.

Β' Ημίχρονο

Το 1984 «Φόρα Παρτίδα» σκάει ο Γιάννης Γιοκαρίνης στη δισκογραφία και ξαφνιάζει τους πάντες με την εφηβική χαρά, τη λαϊκή του αμεσότητα και την τσαπερδόνα την «Ευλαμπία». Αναζητώντας μια νεανική αποδοχή κι ένα ροκ κατάλυμα ο Κούτρας θα κάνει με τον Γιοκαρίνη και τον Σάκη Μπουλά  το «Τσικαμπούμ» και θα ενταχθεί στην ομάδα του «Αχ Μαρία» στα Εξάρχεια. Η παλιά του παρέα. 

Τραγουδάει άνευ όρων. Λαϊκά, έντεχνα, Ροκ εγχώρια και αυθεντικά, ελαφρά και κλασικά. Θα τσαλακώσει όποια εικόνα έχει χτιστεί. Θα τα σαρώσει σαν τρελό φορτηγό. Θα ντυθεί τσολιάς, χασάπης, μανάβης. Θέλει να ξαναγίνει έφηβος.

Μπλέκει με τον τζόγο της ταχύτητας. Μετά το μαγαζί φορτώνει δύο cross μηχανές σε τρέιλερ και πάει στο Σχηματάρι. Τρέχει σε αγώνες με μοτοσικλέτες και αυτοκίνητα.

Θα βρεθούμε στη Λύρα το 1988 όταν αναλαμβάνω παραγωγός και ο πρώτος δίσκος που θα κάνουμε είναι «Για μια Αμερικάνα». Συνδράμουν οι φίλοι του με τραγούδια. Πρωτοπαρουσιάζω τον νέο συνθέτη Νίκο Γρηγοριάδη. Μόλις έχει έρθει ο Στέφανος Κορκολής  από τη Γαλλία και φέρνει με τα πλήκτρα του μια ευρωπαϊκή ενήλικη ποπ. Θα του αναθέσουμε την ενορχήστρωση. Έχω συγκινηθεί από τις ενέργειες του Αντώνη Σαμαράκη που σαν εθελοντής της UNICEF αποκαλύπτει το δράμα της Αφρικής και ειδικότερα της Αιθιοπίας από την παρατεινόμενη ξηρασία. Έχω δει ένα γύρισμα του Παντελή Βούλγαρη με μικρά πεινασμένα παιδιά να τραγουδούν με ανυποψίαστη χαρά «Φέρε Γκι» που πάει να πει «Λευκέ Ξένε», εκλιπαρώντας για βοήθεια. Γράφω τους στίχους και θα γίνουν τραγούδι από τον Στέφανο. Βρίσκω και μια ομάδα Νιγηριανών μουσικών και κάνουμε μια χορωδία. Στην κονσόλα ήταν ο ανερχόμενος ηχολήπτης και τώρα πλέον διεθνής, Κώστας Καλημέρης. Θα μειξάρει 56 κανάλια όταν οι παραγωγές τότε χρησιμοποιούσαν μόλις 24. 

Στα ράδια θα ακουστεί το «Σβήσε τα Φώτα».

Συμμετέχει στο LP «Κυριακάτικη Εκδρομή» με τη Μαρία Δημητριάδη. Κλασικό έντεχνο ρεπερτόριο. Προτείνω δύο νέους τραγουδιστές την ηθοποιό Κατερίνα Γιαμαλή και τον Γιώργο Μιχαλισλή. Επιμέλεια και ενορχήστρωση ο Τάσος Καρακατσάνης. Στην ομαδική φωτογράφιση ο Γιάννης δεν θα έρθει. Βάζω τη φωτογραφία του σα να είναι κονκάρδα στο πέτο της Δημητριάδη. Επισκεπτόμαστε τον εξαίρετο Κώστα Καπνίση. Θέλουμε να κάνουμε ένα δίσκο με νέες και παλιές συνθέσεις με τις κινηματογραφικές ορχήστρες και με τη συμμετοχή της Γιοβάννας. Δεν τα καταφέραμε. Θα κάνουμε το cd «Μετά την βροχή»

Στα τέλη του 1989, ήταν στην Θεσσαλονίκη όταν τον πήρε ο Μίμης Πλέσσας στο τηλέφωνο για να συνεργαστούν στον Ζυγό, στη μουσική παράσταση «Σινεμά, ο δικός μας Παράδεισος». Κείμενα, επιμέλεια, παρουσίαση, Άγγελος Πυριόχος. Το καλοκαίρι θα μετακομίσουν στα Νέα Δειλινά και τον χειμώνα πάλι στον Ζυγό. Ο τίτλος θα αλλάξει σε «Μίμης Πλέσσας Β’ Ημίχρονο». Το πρόγραμμα θα ηχογραφηθεί.

Στο σπίτι του Πλέσσα στην Πλάκα θα ακούσουμε τα τραγούδια για τη δισκογραφική συνεργασία τους «Ξαφνικά» στη Λύρα. Συνεχίζουν με περιοδείες σε όλη την Ελλάδα. Θα αποκτήσει και δεύτερη κόρη, τη Μαρία Χριστίνα.

Θα φύγει από τη Λύρα και οι δρόμοι μας θα χωρίσουν για λίγο. Θα χωρίσει και με τη γυναίκα του. Τα προβλήματα υγείας εντείνονται.

Παράταση

Τον Οκτώβριο του 2004 έξω από το Α' Νεκροταφείο στην κηδεία του Βλάση Μπονάτσου θα ξανασυναντηθούν με τον Μικρούτσικο. Προς στιγμήν ο Θάνος δεν θα τον αναγνωρίσει. Είναι πρησμένος από τις κορτιζόνες. «Είσαι ο Γιάννης;» θα τον ρωτήσει με έκπληξη και χωρίς δεύτερη σκέψη θα συμπληρώσει «Θέλεις να κάνουμε έξι συναυλίες;». Αφού τον κατσαδιάσει σαν πατέρας τον άσωτο υιό, θα του δώσει την πρωταγωνιστική θέση. Θα τον προετοιμάσει για τα επόμενα. Στο κατάμεστο Μέγαρο όταν τον παρουσιάζει το ακροατήριο χειροκροτεί επί δέκα λεπτά. «Νόμιζα πως μου είχε στήσει κάποια φάρσα ο Θάνος» θα ομολογήσει. Ξαναρχίζουν τις περιοδείες. Έχει μαλακώσει η στρατευμένη αισθητική του 1980. Τραγουδάνε αισθηματικά.

Ο κύκλος αυτός θα τελειώσει σε τρία χρόνια.

Τα αγαπημένα τραγούδια αντέχουν περισσότερο από τους τραγουδιστές. Ξαναζούν μες τις νεότερες καρδιές. Τα τραγούδια θα τα πάρει η νεότερη γενιά. Θα στήσει ένα επετειακό project «30 χρόνια 30 φίλοι». Μια μεγάλη συναυλία στο Θέατρο Βράχων Βύρωνα που συμμετέχουν 30 φίλοι του τραγουδιστές. Η συναυλία θα ηχογραφηθεί και θα βιντεοσκοπηθεί. Θα κυκλοφορήσει το 2011 από τον Μικρό Ήρωα.

Θα τραγουδήσει μαζί με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου που το είχε καημό στον δίσκο του Αλέξανδρου Χατζηνικολιδάκη «Ξυπόλητες ψυχές» το 2015. Θα συνεργαστούμε στο Spleen του Δημήτρη Κογιάννη που μελοποιεί Κώστα Ουράνη. Θα αντιμετωπίσει ακραία προβλήματα υγείας

Τον τρομάζει ο στίχος «Εκτός από τη μάνα σου κανείς δεν σε θυμάται / σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού». Τον φοβίζει μη βγει αληθινός.