Harry Belafonte 1927 - 2023: Τέσσερα Ενσταντανέ

Η μητέρα του είχε γεννηθεί στην Τζαμάικα από σκωτσεζοτζαμαϊκανή οικογένεια. Ο πατέρας του από αφροτζαμαϊκανή, πιθανότατα στην Τζαμάικα αλλά υπάρχει και πιθανότητα να είχε γεννηθεί και στη Mαρτινίκα. Εκείνη ήταν καμαριέρα κι εκείνος σεφ. Ο Harold George Bellanfanti Jr. ονειρευόταν να γίνει ηθοποιός αλλά παρότι σπούδασε, στην αρχή δεν μπορούσε να βρει δουλειά. Αν και οι σπουδές του στη μουσική ήταν ελάχιστες, βρήκε πολύ πιο εύκολα τον δρόμο του εκεί. Είχε έναν δυναμισμό και μια ζωντάνια που τον οδήγησε παράλληλα με τη σκηνή των clubs και τη δισκογραφία και στα κινηματογραφικά studios.

Το κείμενο που ακολουθεί δεν έχει στόχο να εξαντλήσει τη μεγάλη καριέρα ή τις σημαντικότατες κοινωνικές και πολιτικές ιδέες του Harry Belafonte. Έχει σκοπό να παρουσιάσει τέσσερα καρέ από τη ζωή του ως ορεκτικό για μια σε βάθος ανάλυση για όποιον θα ήθελε να εμβαθύνει.

«Το Νησί μου στον Ήλιο» - Το κομβικό τραγούδι για την Τζαμάικα και η ομώνυμη ταινία με τον Χάρι Μπελαφόντε

Το «My Island In The Sun» είναι κομβικό για την Τζαμάικα. Το έγραψε ο Irving Burgie (Lord Burgess αν προτιμάτε), ένας σπουδαίος αμερικανός συνθέτης, που έγραψε κυρίως μουσική της Καραϊβικής. Μάλιστα το έγραψε μαζί με τον Harry Belafonte για την ομώνυμη ταινία του 1957, μια ταινία που σχετιζόταν με τις φυλετικές διακρίσεις στη χώρα αλλά και μ’ έναν διαφυλετικό έρωτα. Ο Burgie ήταν αυτός που υπέγραφε και τα τραγούδια του «Calypso», album που είχε κυκλοφορήσει στα τέλη Μαΐου του 1956. Ο δίσκος αυτός έγινε ο πρώτος που πούλησε περισσότερα από ένα εκατομμύριο αντίτυπα μέσα σε ένα χρόνο ανεξαρτήτως είδους, ο δίσκος που απομάκρυνε από την κορυφή των charts ακόμη και τον Elvis Presley.

Με τραγούδια τόσο διαφορετικά όσο το work song «Day-O (Banana Boat Song)» ή το ερωτικό «Jamaica Farewell», o Belafonte δήλωνε ότι με τον δίσκο αυτό υπηρετούσε όλες τις εκφάνσεις της ζωής της φυλής του και μάλιστα με την αξιοπρέπεια που της αξίζει. Μπορεί το calypso ως ιδίωμα να προέρχεται από το Trinidad και όχι από την Τζαμάικα -απ’ όπου προέρχεται για παράδειγμα το mento- αλλά τα νησιά της Καραϊβικής είχαν τον τρόπο να συνδυάζουν τους ρυθμούς και να γεννούν μικτούς ήχους. Το «Calypso» είναι από τα πιο σημαντικά albums της δεκαετίας του 1950 ενώ το «Island In The Sun», ένα από τα πιο σημαντικά τραγούδια της Καραϊβικής, πράγμα που φαίνεται και από τις δεκάδες διασκευές που έχουν γίνει.

Η συνεργασία του Χάρι Μπελαφόντε με τη Νάνα Μούσχουρη

«Ήταν το 1963 που με άκουσε στην Eurovision και με κάλεσε να τραγουδήσω στην τουρνέ του μετά την Miriam Makeba. Έτσι έγινε ο δάσκαλός μου σε μουσικές επιλογές και με εισήγαγε σε ένα ρεπερτόριο μοναδικό που ο ίδιος είχε ανακαλύψει. Καλλιτέχνης με ανθρωπιά, ελευθερία, ενθουσιασμό και γενναιοδωρία». Αυτό δηλώνει για τον Harry Belafonte η Νάνα Μούσχουρη, η μεγάλη ελληνίδα τραγουδίστρια με τη διεθνή καριέρα.

Είναι ίσως παράξενο να βλέπει κανείς τον Belafonte να τραγουδάει το 1966 μαζί με τη Μούσχουρη στο show του Danny Kaye το «Σήκω Χόρεψε Κουκλί μου», όμως αυτή η στιγμή δείχνει ακριβώς και τη σχέση που είχαν αποκτήσει οι δύο μεγάλοι τραγουδιστές. Είχε προηγηθεί ο δίσκος που έκαναν μαζί, το «An Evening With Belafonte / Mouskouri», όπου τραγουδούν ελληνικά τραγούδια, κυρίως του Μάνου Χατζιδάκι. Ο Belafonte είναι εξαιρετικός για παράδειγμα στα «Μες Σ’ Αυτή Τη Βάρκα», «Πάμε Μια Βόλτα Στο Φεγγάρι», «Θάλασσα Πλατιά» αλλά και στο ντουέτο τους «Κι Αν Θα Διψάσεις Για Νερό».

Η συμμετοχή του Χάρι Μπελαφόντε στη μεγάλη πορεία πριν την ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

O Martin Luther King ήταν η προσωποποίηση του αγώνα του μαύρου πληθυσμού της Αμερικής για ίσα δικαιώματα στη δεκαετία του 1960. Ο Harry Belafonte συμμετείχε το 1963 στη μεγάλη πορεία της Washington, την πιο σημαντική πορεία διαμαρτυρίας που αφορούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα στην αμερικάνικη ιστορία. Ο Martin Luther King είχε μιλήσει στη συγκέντρωση αυτή ξεκινώντας τον λόγο του με την εμβληματική φράση «I Have a Dream». Μάλιστα, στη 50ή επέτειο της πορείας αυτής, ο Belafonte είχε αφήσει να εννοηθεί ότι είχε βοηθήσει στη συγγραφή της σπουδαίας αυτής ομιλίας, πράγμα καθόλου απίθανο αφού βρισκόταν πολύ κοντά στον King.

Σ’ ένα κείμενο για τον Guardian, ο Belafonte έγραφε: «Δεν είχα εκπλαγεί από το περιεχόμενο επειδή είχαμε συνεργαστεί πάνω σ’ αυτό και ήμασταν σύμφωνοι για το μήνυμα. Αυτό για το οποίο όμως κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος ήταν ο τρόπος που εκφωνήθηκε ο λόγος, το ρητορικό μέρος. Η εικόνα κυλούσε, η γλώσσα κυλούσε, ήταν ένα πράγμα σαιξπηρικό». Ο Belafonte βοηθούσε την οικογένεια του Martin Luther King και στα κατοπινά δύσκολα χρόνια. Οι πολιτικές απόψεις του μουσικού, ηθοποιού και ακτιβιστή είχαν πολλές επιρροές από τις οπτικές του Paul Robeson, ο οποίος ήταν και ο ίδιος εκτός από ακτιβιστής, τραγουδιστής και ηθοποιός. Το 1960 ο Belafonte είχε πάρει μέρος στην καμπάνια υπέρ του John F. Kennedy. Ήδη από τότε, μέχρι και τις τελευταίες του στιγμές δεν σταμάτησε να αγωνίζεται με όποιο μέσο μπορούσε για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε κάθε γωνιά του κόσμου. Ανάμεσα στις δεκάδες δράσεις του ήταν και η συμμετοχή του στην πρωτοβουλία για την ηχογράφηση του «We Are The World» το 1985, τα χρήματα από τις εισπράξεις του οποίου, πήγαν στα παιδιά της Αφρικής.

Η σχέση του Χάρι Μπελαφόντε με τον Φιντέλ Κάστρο

Ο Belafonte δεν έκρυψε ποτέ την αντίθεσή του σε όψεις της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής. Όπως ακριβώς διαφώνησε με τον πόλεμο του George Bush ενάντια στο Ιράκ και μάλιστα με πολύ σκληρά λόγια για αξιωματούχους όπως ο Colin Powell και η Condoleezza Rice, έτσι είχε αντιταχθεί και στο εμπάργκο ενάντια στην Κούβα. Δεν έκρυψε ποτέ τη συμπάθειά του στον Φιντέλ Κάστρο και μάλιστα επισκέφθηκε πολλές φορές το νησί της Καραϊβικής. Μία από τις επισκέψεις του, το 1999 ήταν μάλιστα αποφασιστική για το μέλλον του hip hop στη χώρα. Πριν από κάποια από τις συναντήσεις του με τον Κάστρο, είχε συναντηθεί με τους εκπροσώπους του rap της Κούβας και όπως έγινε γνωστό αργότερα, η συνάντηση αυτή είχε ως αποτέλεσμα την προσωπική έγκριση του Κάστρο και τη συμμετοχή της κυβέρνησης στην ενσωμάτωση του rap στον συνολικό πολιτισμό του τόπου. Σε συνέντευξη του 2003, ο Belafonte είχε πει: «Όταν επέστρεψα στην Αβάνα μερικά χρόνια αργότερα, οι άνθρωποι της κοινότητας του hip hop ήρθαν να με δουν. Με ευχαρίστησαν θερμά, παραξενεύτηκα και τους ρώτησα “γιατί"; Μου είπαν, ότι η μικρή συζήτηση που είχα με τον Φιντέλ και τον Υπουργό Πολιτισμού σχετικά με το hip hop οδήγησε στη δημιουργία ενός ειδικού τμήματος στο υπουργείο, με αποτέλεσμα να συγκροτήματα του είδους να αποκτήσουν δικό τους studio».

Ναι, ο Harry Belafonte που έφυγε χθες, πλήρης ημερών, πλήρης έργου, πλήρης αγώνων…