Συνέντευξη: Ο κοντραμπασίστας Πέτρος Κλαμπάνης μιλάει για το νέο άλμπουμ «Tora Collective», έναν δίσκο που ασχολείται δημιουργικά την ελληνική μουσική παράδοση.
Ξεκινώντας να ακούσω κάθε καινούργιο δίσκο του Πέτρου Κλαμπάνη, δεν ξέρω τι ήχο θα συναντήσω. Αλλάζει το σχήμα του, αλλάζει τον ήχο του, αλλάζει την κατεύθυνσή του, διατηρώντας όμως πάντα ιδιαίτερη προσωπική οπτική, μεγάλη αγάπη στη μελωδικότητα και εμμονή σε μια τεράστια γκάμα ηχητικών λεπτομερειών που κάνουν την προσέγγισή του μοναδική και αναγνωρίσιμη. Στο “Tora Collective” συνεργάζεται στενά με τους Θωμά Κωνσταντίνου, Αρετή Κετιμέ και Γιώργο Κωτσίνη, προσθέτοντας στον jazz κόσμο του τον αυθεντικό ήχο της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Όπως σημειώνει η Δήμητρα Γαλάνη στο σημείωμα που συνοδεύει τον δίσκο, «στα ελληνικά η λέξη παράδοση φέρει τόσο την έννοια της “tradition”, όσο και την έννοια του “παραδίδω”». Στον Πέτρο Κλαμπάνη «παραδόθηκε» η ελληνική μουσική από τους παλαιότερους κι εκείνος βρίσκει τον προσωπικό τρόπο να την «παραδώσει» μυρωδάτη και ολόφρεσκη στους πιο νέους…
Ζεις ανάμεσα στη Νέα Υόρκη και την Αθήνα. Πόσο διαφορετική είναι η ζωή σου σε κάθε πόλη; Τι σου προσφέρει κάθε μία από αυτές τις πόλεις;
Είναι πολύ διαφορετική η ζωή μου στα δύο αυτά περιβάλλοντα. Στην Αθήνα βρίσκονται η οικογένειά μου –με τον γιο μου, που μου λείπει πολύ όταν ταξιδεύω–, το στουντιάκι μου και υπάρχει μια αίσθηση ηρεμίας γενικά. Όχι πως η Αθήνα είναι ήρεμη πόλη, απλά κάπως έτσι έχω επιδιώξει να φτιάξω την καθημερινότητά μου εδώ. Από την άλλη, η ζωή μου στη Νέα Υόρκη είναι «τα μυαλά στα κάγκελα», με πρόβες, ώρες μετακίνησης με το subway –κατά κανόνα με το μπάσο–, συναντήσεις, κι άλλες πρόβες… Είναι σαν ένα δίπολο που δημιουργεί το ηλεκτρικό μου ρεύμα.
Έχεις συνεργαστεί με πολλούς και σπουδαίους μουσικούς ανά τον κόσμο. Με ποιους νιώθεις πιο κοντά;
Οι περισσότεροι συνεργάτες μου είναι μουσικοί που γνώρισα στη Νέα Υόρκη. H τραγουδίστρια Arooj Aftab, o κιθαρίστας Gilad Hekselman, οι σαξοφωνίστες Oded Tzur και Greg Osby, οι πιανίστες Kristjan Randalu, Shai Maestro, Nitai Hershkovits, Julian Shore, Martha Kato, ο βιμπραφωνίστας Χρήστος Ραφαηλίδης, οι ντράμερ Obed Calvaire, Bodek Janke και Ziv Ravitz, η αρπίστρια Maeve Gilchrist και άλλοι. Επίσης, τελευταία έχω αρχίσει να ξανασυνεργάζομαι στενά με τον φίλο από τα χρόνια μας στο Άμστερνταμ και εξαιρετικό τρομπετίστα Ανδρέα Πολυζωγόπουλο. Η ομάδα του “Tora Collective”, με τους Θωμά Κωνσταντίνου, Αρετή Κετιμέ και Γιώργο Κωτσίνη, είναι ένα σύνολο ανθρώπων που με κάνουν να νιώθω μουσικά –και όχι μόνο– σαν στο σπίτι μου.
Ποιοι μουσικοί που έχεις συνεργαστεί σε έχουν εντυπωσιάσει πιο πολύ και για ποιους λόγους;
Οι περισσότεροι από τους συνεργάτες μου έχουν ποιότητες που με εντυπωσιάζουν. Η μουσική είναι απέραντη και ο μουσικός χαρακτήρας του κάθε μουσικού είναι ένα μικρό σύμπαν. Θαυμάζω όλους τους ανθρώπους που έχω καταλήξει να συνεργάζομαι μαζί τους για μεγάλο διάστημα – δηλαδή για κάτι που δεν ήταν απλά μια συναυλία, ένα session ή μια ηχογράφηση για παράδειγμα. Συνήθως με εντυπωσιάζει κάτι που δεν έχω εγώ στο παίξιμο ή στη μουσική μου. Το καλύτερο σχολείο για μένα είναι η μουσική κοινότητα. Έτσι έχω μάθει όσα έχω μάθει: παίζοντας και κάνοντας παρέα με μουσικούς που θαυμάζω και με τους οποίους υπάρχει αλληλοεκτίμηση και σεβασμός.
Πρόσφατα συμμετείχες στο “Isabela” του OdedTzur για την ECΜ, που είναι ένας εξαιρετικός δίσκος. Θα ήθελες να μας πεις δυο λόγια για αυτήν την ηχογράφηση;
Είναι το δεύτερο album που κάνουμε με τον Manfred Eicher και την ECM, και το τέταρτο album μου μαζί με τον Oded. Το ηχογραφήσαμε στο Lugano τον Σεπτέμβριο του 2021, στον συναυλιακό χώρο του ραδιοφωνικού μεγάρου της πόλης, που είναι ένα από τα πιο καλόηχα δωμάτια που έχω παίξει. Με τον Oded μας συνδέει φιλία χρόνων – είμαστε και κουμπάροι… Είναι ένας μουσικός που με εμπνέει on & off stage. Μαθήτευσε χρόνια με τον υπέρτατο master του μπανσούρι, τον Hariprasad Chaurasia, με τον οποίο έμαθε πολλά για την κλασική μουσική της Ινδίας –την Hindustani παράδοση–, της οποίας το πνεύμα προσπαθούμε να τιμούμε με το κουαρτέτο μας. Το “Isabela”, που είναι το όνομα της συζύγου του Oded και η πηγή της έμπνευσης για το συγκεκριμένο album, είναι από τους αγαπημένους μου δίσκους στους οποίους συμμετέχω.
Οι δίσκοι που έχεις κυκλοφορήσει ως leader μέσα στα χρόνια είναι αρκετά διαφορετικοί μεταξύ τους από την άποψη των οργάνων που χρησιμοποιείς. Πώς τα επιλέγεις κάθε φορά;
Ισχύει αυτό. Κάθε ένας δίσκος είναι σαν ένα snapshot της μουσικής πραγματικότητάς μου. Τα “Minor Dispute” και “Chroma” έχουν μια συνάφεια, λόγω του ότι ήταν με το γκρουπ, λίγο πολύ, με το οποίο δούλευα από το 2012 ως το 2016 στη Νέα Υόρκη. Κάποια στιγμή αυτό το σχήμα, για διάφορους λόγους, δεν μπορούσε να συνεχίσει να υπάρχει κι εγώ ήθελα να στραφώ σε ένα σχήμα πιο ευκίνητο, που θα μπορούσε να ταξιδέψει πιο εύκολα. Έτσι, το 2017 γράψαμε, με το πρώτο μου τρίο, κομμάτια που δούλευα εκείνο τον καιρό – το “Irrationalities” ηχογραφήθηκε τέλη του 2017 και κυκλοφόρησε τέλη του 2019. Ύστερα από αυτό ήρθε η πανδημία, οπότε μοιραία στράφηκα στο σόλο μπάσο κι έτσι προέκυψε το “Rooftop Stories”. Το “Tora Collective” είναι μια διαφορετική ιστορία. Είχα αρχίσει να το δουλεύω στο μυαλό μου ήδη από το 2011. Άρχισε να παίρνει πιο σαφή μορφή όταν γνώρισα και συνεργάστηκα με τον Θωμά Κωνσταντίνου, στο πλαίσιο του “Chronos Project” της Δήμητρας Γαλάνη, το 2015. Από τότε προσπαθούσα να βρω το κατάλληλο ρεπερτόριο, μουσικούς ικανούς να παίξουν και κυρίως να αντιληφθούν αυτό που ήθελα να κάνουμε. Τελικά, καταλυτικός παράγοντας ήταν το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και η Κατερίνα Ευαγγελάτου, που με προσκάλεσαν να παρουσιάσουμε το “Tora Collective” στη Μικρή Επίδαυρο το 2021. Έτσι δημιουργήθηκε το σχήμα –με τον Πετρολούκα Χαλκιά στο live, αντί του Γιώργου Κωτσίνη στον δίσκο– και αργότερα, την ίδια χρονιά, μπήκαμε στο στούντιο Sierra για να εξερευνήσουμε περαιτέρω και τελικά να ηχογραφήσουμε το album.
Όμως υπάρχει κι ένα σταθερό στίγμα στο ύφος σου. Θα μπορούσες να βάλεις σε λέξεις το συνεκτικό στοιχείο της γραφής σου;
Είναι μάλλον κάποια βασικά χαρακτηριστικά που αγαπώ και, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, βρίσκουν τον δρόμο τους μέσα στη μουσική μου. Μερικά τέτοια μουσικά στοιχεία που μπορώ να σκεφτώ είναι το groove, ο λυρισμός, η προφανής μελωδικότητα και η αντίθεσή της με τον πιο sophisticated ρυθμό, οι λεπτομέρειες της αρμονίας, τα ρυθμικά textures και η προσοχή στην ενορχήστρωση, όσο μικρό ή μεγάλο και να είναι το σχήμα.
Στον υπό έκδοση δίσκο σου ασχολείσαι με το ελληνικό παραδοσιακό τραγούδι. Έρχεται από κάποιο είδος νοσταλγίας αυτή η ενασχόληση;
Νομίζω πως έχει να κάνει με τη νοσταλγία και την απόσταση που για πολλά χρόνια βίωνα με την ελληνική πραγματικότητα – και την εξιδανίκευσή της ενδεχομένως. Το project, όπως ανέφερα, μπήκε στον νου μου κατά τα πρώτα χρόνια μου στη Νέα Υόρκη, όταν έκανα μια διασκευή στο «Θαλασσάκι μου» (“Contextual & Minor Dispute”) και αργότερα στο «Χαρικλάκι» (“Chroma”). Η ενασχόληση, όπως λες, έρχεται επίσης από την ανάγκη να εξερευνήσω κάτι τόσο όμορφο και πλούσιο όσο η ελληνική μουσική παράδοση. Να μάθω κάτι μέσα από αυτό και τελικά να το μοιραστώ με τους συνανθρώπους μου.
Γιατί επέλεξες ως τραγουδίστρια την Αρετή Κετιμέ;
Με την Αρετή γνωριστήκαμε το 2015 σε μια περιοδεία στην Αμερική. Παίξαμε μερικές συναυλίες στο East Coast και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είχα την ευκαιρία να την ακούσω από κοντά. Μέχρι τότε ήξερα γι’ αυτήν και την είχα ακούσει σε ηχογραφήσεις της. Το “proximity effect” κάνει όμως όλη τη διαφορά του κόσμου. Πόση εντύπωση μου είχαν κάνει η αρτιότητα, η αμεσότητα και ο ανεπιτήδευτος τρόπος με τον οποίο μεταμορφώνει το μουσικό υλικό που είτε τραγουδά είτε παίζει στο σαντούρι. Σε ένα διάλειμμα από πρόβα ήχου θυμάμαι πως είχαμε καθίσει μαζί σε ένα πιάνο και τζαμάραμε το «Μενεξέδες και Ζουμπούλια». Όταν τελείωσε, κοιταχτήκαμε και είπαμε κάτι σαν «να το ξαναδούμε αυτό»… Έξι χρόνια μετά το ξαναείδαμε και σύντομα θα το μοιραστούμε μαζί σας.
Ποιο θα έλεγες ότι είναι το προσωπικό, το διαφορετικό, το δικό σου στοιχείο που περνάει μέσα στα παραδοσιακά τραγούδια;
Είναι τα στοιχεία στα οποία αναφέρθηκα νωρίτερα. Ο τρόπος που αντιμετωπίσαμε το υλικό του “Tora Collective” είναι όσο ανοιχτός και χωρίς προκαταλήψεις όσο θα ήταν για οποιαδήποτε διασκευή σε ένα “jazz” κομμάτι. Πειραματιστήκαμε με τον ήχο, τη φόρμα, την αρμονία και τον ρυθμό. Οδηγός ήταν η αισθητική, η αγάπη για το υλικό και τη δημιουργία ενός νέου μουσικού αφηγήματος και τέλος, και πιο σημαντικό, ο σεβασμός μεταξύ μας όπως και για τη βαρύτητα του υλικού.
Τι μουσικές ακούς τον τελευταίο καιρό; Τι σε έχει εντυπωσιάσει;
Αυτόν τον καιρό ανακαλύπτω ξανά μουσική που άκουγα παλιότερα, για να είμαι ειλικρινής. Όπως το “Birth of the Cool” (Miles Davis/Gil Evans), το “Blue Train” (John Coltrane), μουσική του Hariprasad Chaurasia, Ravel & Debussy και ό,τι παίζουν οι σταθμοί που μου αρέσει να ακούω. Είμαι κάπως old school ακροατής.
Όταν είσαι στην Αθήνα, ποιες είναι οι αγαπημένες σου βόλτες στην πόλη;
Μου αρέσει πολύ το κέντρο της πόλης. Η λαϊκή της Καλλιδρομίου και τα Εξάρχεια γενικώς, η Πλάκα, το Μοναστηράκι και το Θησείο τις Κυριακές, ο Εθνικός Κήπος, ο Λυκαβηττός.
Τι να περιμένουμε από τη συναυλία σας στον «Παρνασσό» στις 28 Ιανουαρίου;
Ετοιμάζουμε κάτι πολύ ξεχωριστό με την ομάδα του “Tora Collective” και τους καλούς μου φίλους και συνεργάτες Γιώργο Καρυώτη στον ήχο και Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου στα φώτα. Θα παίξουμε τη μουσική του album και κάποια σχετικά κομμάτια που δεν περιέχονται σε αυτό. Ο χώρος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» έχει μεγάλη ιστορία και δεν θα μπορούσα να σκεφτώ κάτι πιο ταιριαστό για την παρουσίαση του συγκεκριμένου δίσκου.
11°
