Εκεί που ηχογραφούνται τα αγαπημένα μας τραγούδια: Στα Sierra Recordings με τον Αλέξανδρο Χρυσίδη

Οι αριθμοί μιλούν σχεδόν από μόνοι τους. 40 χρόνια εμπειρίας, 10 studios, 40 εργαζόμενοι, 150 κινηματογραφικές παραγωγές, 1.200 ώρες περιεχομένου ανά έτος και 4.000 μουσικά άλμπουμ. Από τον αείμνηστο Βαγγέλη Παπαθανασίου μέχρι τον 50 Cent, στους χώρους που στεγάζονται στη Λεωφόρο Μεσογείων 99, στους Αμπελόκηπους, έχουν ηχογραφηθεί μερικά από τα πιο συναρπαστικά άλμπουμ των τελευταίων δεκαετιών στην Ελλάδα. Ο μουσικός παραγωγός Αλέξανδρος Χρυσίδης, με εμπειρία 22 ετών, με πολυπλατινένια άλμπουμ στο ενεργητικό του και με ένα πηγαίο χιούμορ, μας ξεναγεί στις εγκαταστάσεις των Sierra Recordings SA, πριν αρχίσει να απαντά σε τι, πώς, πού, πότε και γιατί που αφορούν τον μαγικό κόσμο της μουσικής.

Τι σας οδήγησε στον κόσμο της μουσικής παραγωγής;
Δεν με οδήγησε ακριβώς… μάλλον με αιχμαλώτισε. Ούτε που κατάλαβα πώς βρέθηκα στον μαγικό κόσμο της! 

Ποιο είναι το πιο σπουδαίο ηχογράφημα που πέρασε από τα χέρια σας;
Στο Sierra υπάρχουν κάθε είδους μαγνητόφωνα και έτσι αν κάποιος έχει παλιές ταινίες που θέλει να τις ψηφιοποιήσει ξέρει πως εδώ θα γίνει με υπευθυνότητα και μεγάλη εμπειρία. Κατά καιρούς λοιπόν θα μου αναθέσουν να ψηφιοποιήσω στοίβες από ταινίες που μερικές φορές δεν γράφουν καν τι έχουν μέσα. Πώς να μην νιώσω δέος λοιπόν όταν άκουγα τις πρωτότυπες ταινίες με τραγούδια του Χατζιδάκι, της Αλεξίου και του Βαρδή, όταν κάποια από αυτά υπήρξαν μεγάλες επιτυχίες ή ακόμη περισσότερο όταν πολλά από αυτά είναι ακυκλοφόρητα ή και με διαφορετικό στίχο, δηλαδή σε πιο πρώιμη μορφή (demo) από αυτά που γνωρίζει ο κόσμος; 

Ποιο είναι το άλμπουμ στο οποίο θα θέλατε να είστε παρών ή να συμμετέχετε στην παραγωγή του;
Αν μπορούσα να είμαι μία μύγα και απλά να τους κοιτάζω από ψηλά για να μάθω πως μείξαραν είναι το Feed The Machine των Nickelback. Σε αυτό το άλμπουμ ο Chris Lord Alge πραγματικά ξεπέρασε τον εαυτό του.

Ποιες παραγωγές σας απασχολούν αυτή την περίοδο;
Για λόγους εχεμύθειας / εμπιστευτικότητας δεν μπορώ να μιλήσω για τις παραγωγές που τρέχουν. Οι πιο πρόσφατες παραγωγές όμως που έχουν ήδη κυκλοφορήσει και πέρασαν από τα χέρια μου ήταν: 

• Matilda the Musical (Netflix)
• Stefania – Last Dance (Eurovision Acoustic Version)
• Glenn Close – Swan Song (Apple TV+)
• God of War: Ragnarok (Sony)
• Julian Marley x Stamatis Gonidis – Μόνος Μου Μπορώ
• Έλενα Παπαρίζου ft Παιδική Χορωδία Σπύρου Λάμπρου – Φως στην Ψυχή (Unicef)
• Epirus Vibes – Ηπειρώτικος Γάμος
• Jenny Karapataki – Να Πιστεύεις
• Πάνος Τσίκος – Το Βαλς

Πώς ανακαλύπτετε νέους καλλιτέχνες; Πώς διακρίνετε ότι ένας καλλιτέχνης έχει δυνατότητες και επιλέγετε να συνεργαστείτε μαζί του;
Σέβομαι πολύ την αυτογνωσία σε έναν καλλιτέχνη. Αν γνωρίζει τι κάνει και γιατί το κάνει θα υποστηρίξω το όραμά του. Για να γίνει εφικτό αυτό σίγουρα θα χρειαστούν καλοί session μουσικοί, λεπτομέρεια στο editing, προσεκτική μείξη κλπ. 

Πώς ξεκινά μία παραγωγή ενός άλμπουμ από τη στιγμή που θα βρεθείτε με έναν καλλιτέχνη;
Πριν την παραγωγή υπάρχει η προ-παραγωγή. Πολύ σημαντικό στάδιο για την εμπορική μουσική κυρίως. Φανταστείτε το σαν μία έρευνα marketing σχετικά με τη μόδα και τις τάσεις στη μουσική. Δεν θέλουμε ένας δίσκος που θα βγει το 2022 να ακούγεται σαν να κυκλοφόρησε 10 ή 20 χρόνια πριν. Αυτό μπορεί να αφορά την ενορχήστρωση, την μπασογραμμή, τον ρυθμό, τα ηχοχρώματα... γενικώς το κλίμα και την ατμόσφαιρα που θα έχει ένα άλμπουμ. 

Ποια είναι η διαφορά ενός μηχανικού με έναν παραγωγό;
Ο παραγωγός επιλέγει τον μηχανικό και όχι το αντίστροφο. Η βασικότερη διαφορά είναι πως η δουλειά του παραγωγού δεν τελειώνει στη μείξη και στο mastering. Ο παραγωγός θα αποφασίσει ποιο τραγούδι θα προωθηθεί σαν single από το άλμπουμ, θα σκεφτεί το concept για το βίντεο κλιπ, ή τουλάχιστον θα βρει τον σκηνοθέτη που θα το σκεφτεί... Θα ψάξει το θέμα του εξωφύλλου ή ακόμη και τη φωτογράφηση ή το λογότυπο. Δηλαδή ο ολοκληρωμένος παραγωγός μανατζάρει τον καλλιτέχνη σε όλα τα επίπεδα. Έχει πρόταση δηλαδή και άποψη για το πώς θα πλασαριστεί ο καλλιτέχνης.

Πώς έχει αλλάξει η δουλειά ενός παραγωγού σήμερα σε σχέση με το παρελθόν;
Παλιότερα δεν βλέπαμε τους παραγωγούς να ασχολούνται ιδιαίτερα με τις εμφανίσεις των καλλιτεχνών. Περιορίζονταν δηλαδή περισσότερο στο βινύλιο που έφτανε στο δισκάδικο. Δεν υπήρχε η ανάγκη για κάτι παραπάνω, αφού οι πωλήσεις ήταν αρκετά κερδοφόρες. Όμως με την κατάρρευση των πωλήσεων πολλοί στράφηκαν στο μοντέλο 360 που σημαίνει ότι ο παραγωγός θα έχει ποσοστό επί των εμφανίσεων του καλλιτέχνη. Οπότε θα δούμε παραγωγούς πλέον να μην είναι αποκλειστικά στο στούντιο ή στη δισκογραφική εταιρεία, αλλά και στα μαγαζιά ή τις συναυλίες που εμφανίζεται ο καλλιτέχνης. 

Ποια τεχνολογία σας έχει ενθουσιάσει και σας έχει φανεί χρήσιμη; Γιατί;
Είχαμε και παλιότερα τεχνολογίες που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τους τραγουδιστές και τους μουσικούς. Όμως τα πρώτα δείγματα γραφής που έχουμε δει από την τεχνητή νοημοσύνη είναι από απίστευτα μέχρι τρομακτικά. Έχουμε δει λογισμικό που έξυπνα διαχωρίζει τα όργανα για περαιτέρω επεξεργασία. Για παράδειγμα στo reissue των Beatles - Revolver: Special Edition (2022) έχει γίνει de-mixing καθώς το 1966 έγραφαν σε λίγα κανάλια πολλά όργανα. Το 2002 είχε βγει η ταινία επιστημονικής φαντασίας S1m0ne. Σήμερα αυτό που δείχνει η ταινία έχει γίνει πραγματικότητα σε ένα μέρος με το ολόγραμμα του Ronnie James Dio. Να δείτε που στο μέλλον θα σβήσει εντελώς η διαχωριστική γραμμή για το τι είναι αληθινό και τι όχι.   

Συνηθισμένες δυσκολίες στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη; Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη;
Σίγουρα το απρόοπτο. Κάτι που δεν μπορείς να ελέγξεις. Αυτά υπάρχουν στο πρόγραμμα, αλλά ευτυχώς συμβαίνουν πολύ σπάνια. 

Εάν ένα συγκρότημα έχει κολλήσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το λύσετε και να προχωρήσετε;
Αρχικά ακούς. Ακούς τις ανησυχίες του συγκροτήματος. Ακούγοντας τις πρόβες και αργότερα το recording σιγά σιγά μπαίνεις στα παπούτσια τους. Μετά προσπαθείς να εξηγήσεις με έναν τρόπο που θα είναι κατανοητός δύο πράγματα: α) The Show Must Go On και β) Life Ιs Too Short. 

Πόσο σημαντικό είναι να κάνεις τον καλλιτέχνη να νιώθει άνετα στο στούντιο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις πράγματα που είναι λίγο αντισυμβατικά;
Από το 1 ως το 10 θα έλεγα 100. Άπειρα παραδείγματα, από ηχογραφήσεις με τα Ζουζούνια και τους Mazoo And The Zoo όπου για την καλή ψυχολογία των παιδιών υπήρχαν επιτραπέζια και κάθε λογής παιχνίδια! Ή μήπως θα ξεχάσω ποτέ όταν ο 50 Cent και οι G-Unit σε διήμερο recording μας ζήτησαν να φάνε McDonalds, πήγαμε και τους τα φέραμε από το Σύνταγμα, αφού τότε δεν έκαναν delivery!

Υπάρχει κάποια αποτυχία που σας οδήγησε σε μία επιτυχία;
Ο μέντοράς μου Άκης Γκολφίδης λέει πως κάθε κακό που μας έχει συμβεί το λέμε εμπειρία. Και δεν έχει άδικο. Όταν λέμε ότι κάποιος είναι έμπειρος, σημαίνει ότι πατήσει πολλές μπανανόφλουδες στην πορεία του αλλά τελικά έμαθε μέσα από αυτά τα λάθη. Το 2022, μετά από όλα αυτά τα χρόνια προτιμώ να είμαι οργανωμένος. Θα μου ζητηθούν 5 πράγματα και θα έρθω προετοιμασμένος για 125 που μπορεί να θυμηθούν τελευταία στιγμή. Δεν μου αρέσουν τα απρόοπτα. Δεν θέλω απρόοπτα και για αυτό προσπαθώ να είμαι προετοιμασμένος για τα πάντα.

Με ποια προγράμματα ηχογράφησης δουλεύετε;
AVID Pro Tools Ultimate. Από plugins το iLok μου έχει 364 άδειες, είναι αδύνατο να τα ονοματίσω όλα. 

Για ποια είδη μουσικής είναι πιο κατάλληλος ο χώρος που διαθέτετε;
Καθαρά από θέμα όγκου θα έλεγα μεγάλες χορωδίες και συμφωνικές ορχήστρες. Η μεγάλη αίθουσα του στούντιο Α είναι 150 τετραγωνικά μέτρα οπότε μπορεί να χωρέσει άνετα 80 μουσικούς. Με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου είχα ηχογραφήσει χορωδία 45 ατόμων το 2008 και είχαν απλωθεί πολύ άνετα στον χώρο. 

Τι στοιχεία πρέπει να έχει μία δουλειά για να θεωρείται ολοκληρωμένη;
Η απάντηση είναι απλή. Να ακούγονται όλα τέλεια! Η παραγωγή να έχει πρόταση, κάτι καινούργιο να πει. Ο καλλιτέχνης να δώσει την ψυχή του στο μικρόφωνο. Οι ενορχηστρώσεις να είναι εμπνευσμένες, να σε κάνουν να θέλεις να πιάσεις την κιθάρα και να ψάξεις το chord progression! Το rhythm section να κουνήσει όλο το dance floor στα club. Και το mastering να βοηθάει το ηχογράφημα να ακουστεί καλά παντού χωρίς να το πνίξει. 

Πέραν της ηχοληψίας, ασχολείστε και με την παραγωγή; Ποια είναι η διαφορά; Υπάρχει extra χρέωση;
Εξαρτάται τι προτιμάει ο καλλιτέχνης. Αν δεν θέλει παραγωγό, τότε μπορεί να ενοικιάσει το στούντιο με την ώρα και ανάλογα πόσες ώρες θα κάνει, τόσα να πληρώσει. Σε αυτή την περίπτωση ο ρόλος μου είναι περισσότερο τεχνικός και λιγότερο δημιουργικός. Από την άλλη, αν ο καλλιτέχνης έρθει σε εμένα ζητώντας να του κάνω παραγωγή, τότε θα ορίσω μία σταθερή τιμή που θα καλύπτει την προπαραγωγή, την ενοικίαση του studio, το backline, τους session μουσικούς, την ενορχήστρωση, τη μίξη και το mastering. Το καλό για τον καλλιτέχνη σε αυτό το σενάριο είναι πως δεν έχει από πίσω του το ρολόι να τον κυνηγάει, καθώς η χρέωση δεν είναι με την ώρα, αλλά fix. 

Ακούμε κάποιους που γράφουν στο σπίτι τους. Τι συμβουλή τους δίνετε;
Να επενδύσουν περισσότερο σε γνώση και λιγότερο σε εξοπλισμό. Το gear είναι μεγάλη παγίδα στον κλάδο μας. Το ear όμως είναι αυτό που μετράει.

Μπορεί να παντρευτεί το bedroom recording με το pro studio;
Έχουν ήδη παντρευτεί, δεν σας έστειλαν προσκλήσεις; Πέρα από την πλάκα, η δουλειά στο σπίτι πάντα ήταν η καλύτερη προετοιμασία για να πας στο studio να ηχογραφήσεις. Αυτό που έχει αλλάξει με την εξέλιξη της τεχνολογίας είναι πως πλέον δεν πας απαραίτητα στο studio για να ηχογραφήσεις τα πάντα, αλλά μπορεί να πας για να ηχογραφήσεις πχ μόνο τα τύμπανα, ή μόνο τη φωνή ενώ π.χ. τις κιθάρες μπορεί να τις έχεις ηχογραφήσει στο σπίτι direct και να κάνεις reamping στο στούντιο.

Ακούμε πολλά για τον αναλογικό ήχο που θέλουν να παράξουν κάποιες μπάντες. Ποια είναι η πραγματικότητα; Γίνεται;
Γίνεται; Είναι εύκολο; Είμαι σίγουρος πως αν ρωτήσεις 10 ηχολήπτες θα πάρεις 10 διαφορετικές απαντήσεις. Πριν από 5 χρόνια ήμουν καλεσμένος σε σχετικό σεμινάριο του Άκη Γκολφίδη με τίτλο «Η Μαγεία του Αναλογικού Ήχου». Αναζητήστε το στο YouTube, σας προσκαλώ να το δείτε! 

Το live recording είναι πραγματικά live;
Τώρα είναι σα να με ρωτάς αν υπάρχει Άγιος Βασίλης. Φυσικά και υπάρχει και τον αγαπάμε και φέρνει τα πιο ωραία δώρα! 

Τελικά, τι κάνει μια παραγωγή τεράστια;
Είναι αυτό που λένε οι Αμερικανοί «Larger Than Life». Ο όγκος έχει 3 παραμέτρους: 1) μεγάλο συχνοτικό εύρος, 2) εύρος στη στερεοφωνία, 3) πλούσιους αρμονικούς. Οπότε τα κυνηγάς όλα, ό,τι εργαλεία υπάρχουν στη μείξη θα τα χρησιμοποιήσεις. Όμως η διαφορά της μεγάλης παραγωγής με της τεράστιας είναι πως στην τεράστια παραγωγή εξ αρχής γίνεται στρατηγική μελέτη στην ενορχήστρωση, στα όργανα και τους ήχους που θα χρησιμοποιηθούν για να βγει ο μέγιστος όγκος χωρίς να υπάρχει masking. 

Γνωρίζουμε μία διαφωνία που υπάρχει παγκοσμίως ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν τις παραγωγές δυνατές (loudness war) και σε εκείνους που προτιμούν οργανικές, φυσικές. Τι προτιμάτε;
Εξαρτάται από το είδος μουσικής θα έλεγα. Δεν μπορώ να φανταστώ Electro House κομμάτι που να μην είναι τούβλο η κυματομορφή του, όπως δεν μπορώ να φανταστώ και κλασική μουσική που να μην έχει φουλ δυναμικές. Το κομμάτι που δουλεύουμε μας μιλάει. Μας λέει ακριβώς τι χρειάζεται και το μόνο που χρειάζεται είναι να ακούσουμε. 

Δώστε μας μία λίστα από 5 πράγματα που πρέπει να έχει (κάνει) ένας μουσικός πριν μπει στο στούντιο να γράψει μαζί σας.
Να έχει αλλάξει χορδές / δέρματα στο όργανό του λίγες μέρες πριν την ηχογράφηση. Να έχει μάθει να παίζει πάνω σε μετρονόμο. Να έχει συνηθίσει να ακούει τον εαυτό του από ακουστικά. Να έρθει προετοιμασμένος με τις παρτιτούρες του και τις πένες / μπαγκέτες του. Να έχει φάει και να έχει πάει τουαλέτα. 

Πείτε μας μία ωραία ιστορία που έχει συμβεί στο στούντιο Sierra.
Θα πω μία ιστορία που δεν την ξέρουν πολλοί αλλά για εμένα είναι πολύ συγκινητική και αληθινή. Λίγο πιο πάνω από το στούντιο, υπάρχει ένα εμπορικό κέντρο και μέσα σε αυτό ένα κατάστημα παιχνιδιών Zaharias. Πάμε πίσω στο 2005 όταν για πολλά πρωινά Σαββάτου, ένα 11χρονο πολύ ταλαντούχο αγόρι ερχόταν στο στούντιο να ηχογραφήσει. Με αυτό το παιδί ηχογραφήσαμε από Ύμνους για το Πάσχα μέχρι Χριστουγεννιάτικα τραγούδια με σύνολο εγχόρδων. Το παιδί αυτό ήταν πάντα πολύ χαρούμενο και είχε λαχτάρα για κάθε επόμενή μας ηχογράφηση. Ένας από τους λόγους ήταν γιατί ο Μάνος Βαφειάδης (που ήταν ο παραγωγός του) μετά από κάθε ηχογράφηση τον πήγαινε στον Zaharias και του αγόραζε ένα παιχνίδι κάθε φορά! Και με αυτή την ιστορία δίνω τη σκυτάλη στο RiverSide Studio στο Περιστέρι για να σας επιβεβαιώσουν αυτή την ιστορία αυτού του παιδιού που σήμερα έχει το δικό του στούντιο, πάρα πολλές επιτυχίες και πρόσφατα απέκτησε και ένα γιο!  

Και μία όχι τόσο ωραία.
Κάναμε έναν ορχηστρικό δίσκο με τον Γιώργο Παγιάτη με τραγούδια του Κώστα Χατζή. Σε ένα από τα τραγούδια είχε παίξει τις μελωδίες ο κιθαρίστας Νίκος Σακκάς. Λίγους μήνες μετά ο Σάκκας πέθανε από επιθετικό καρκίνο και κανείς μας δεν το περίμενε αφού πέθανε μέσα σε ενάμιση μήνα από τη στιγμή που διαγνώσθηκε. Είχαμε πάει όλοι στην κηδεία του. Ένα μήνα μετά βρέθηκα στο στούντιο να μειξάρω αυτόν τον δίσκο και όταν σήκωσα το κανάλι της κιθάρας του αισθάνθηκα πως η ψυχή του, η μαγεία του ήταν μέσα σε αυτό το κανάλι που ακουγόταν από τα ηχεία. Πόσο ασήμαντα μου φάνηκαν όλα εκείνη τη στιγμή. Την υγεία μας να ’χουμε, όλα τα άλλα είναι αέρας κοπανιστός! 

Τελικά, τι κάνει ένα στούντιο ηχογραφήσεων καλό; Είναι ο εξοπλισμός του, το έμψυχο δυναμικό, ή οι χώροι του;
Η πρώτη μου σκέψη είναι και τα τρία. Μετά όμως θυμήθηκα πώς αισθάνθηκα την πρώτη φορά που άνοιξα τη βαριά ξύλινη πόρτα του Sierra. Είναι ένα συναίσθημα που δεν μπορώ να το περιγράψω. Όσοι έχουν μπει σε αυτόν τον χώρο, το έχουν νιώσει. Αυτή η πορτοκαλί μοκέτα, οι γκρι κουρτίνες στον τοίχο, έχουν μνήμες και μιλάνε.... αρκεί να ακούσεις προσεκτικά!