Εκεί που ηχογραφούνται τα αγαπημένα μας τραγούδια: Στο Lizard Sound Studio με τον Δημήτρη Καρπούζα

Ένα σύγχρονο studio ηχογράφησης που βρίσκεται στο παραλιακό μέτωπο της πόλης, στον Άλιμο, ένα μέρος που έχουν βρεθεί μουσικοί από πολλά διαφορετικά μέρη της Γης - όπως για παράδειγμα οι Calexico. Στην οδό Μάνης 13, ο δημιουργός του Lizard Sound Studio, Δημήτρης Καρπούζας, μαζί με μία έμπειρη ομάδα ήχου, έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν «συστατικές» από μια ευρεία γκάμα μουσικών και συγκροτημάτων - από την jazz μέχρι το death metal. Άνθρωπος για «σαλόνια και αλώνια», κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του instrumental rock supergroup The Aristocrats - ο ιδρυτής των οποίων, Guthrie Govan, διεκδικεί τη διάκριση του καλύτερου κιθαρίστα της γενιάς του. Όπως επίσης κατάφερε να φτάσει στο shortlist των βραβείων Grammy με ένα ηχογράφημα του Γιώργου Φακανά. Μετά από μερικά τηλέφωνα και ηλεκτρονικά μηνύματα, απαντά για τους ηχόκοσμους που χτίζει.

Πότε δημιουργήσατε το studio και πώς βρεθήκατε σε αυτή την περιοχή; Γιατί επιλέξατε αυτό το όνομα;
Το studio ξεκίνησε να λειτουργεί τον Αύγουστο τον 2010. Μέχρι εκείνη την περίοδο είχα δουλέψει σε αρκετά studios κυρίως των βορείων προαστίων. Θυμάμαι να οδηγώ καθημερινά από την Αργυρούπολη στο Μαρούσι, και ομολογώ ότι η κίνηση, η φασαρία και το χάος στους δρόμους ήταν κάτι με το οποίο δεν περνούσα καθόλου καλά. Εδώ στον Άλιμο έχω τη θάλασσα δίπλα μου και αυτό με ηρεμεί. Πράγμα πολύτιμο όταν κάνεις αυτή τη δουλειά. Το “Lizard” μου το «κότσαρε» ένας φίλος στα φοιτητικά μου χρόνια για την ικανότητά μου (απ’ ό,τι έλεγε) να προσαρμόζομαι εύκολα σε διάφορες καταστάσεις. Με κρατάει «φρέσκο» τη μια μέρα να καταπιάνομαι με ένα ακουστικό jazz σχήμα, και την άλλη με μια extreme heavy metal μπάντα. Άλλωστε η θεωρία τόσο της μουσικής όσο και του ήχου είναι μία. Η τεχνική αλλάζει.

Τι σας οδήγησε στον κόσμο της μουσικής παραγωγής;
Θυμάμαι μικρός να κάθομαι μπροστά στο μπομπινόφωνο του πατέρα μου και να ακούω ξανά και ξανά το σημείο με τα εφέ στη φωνή του “Whole Lotta Love”. Γρήγορα άρχισα να αποκωδικοποιώ στα τραγούδια και πράγματα εκτός της μουσικής. Αργότερα μετά το σχολείο παίζοντας με μπάντες και ηχογραφώντας τα πρώτα demos, ένιωσα την ανάγκη να εισάγω κάποια από αυτά στη μουσική μου. Σύντομα βρέθηκα από την άλλη πλευρά του «τζαμιού». 

Ποιο είναι το πιο σπουδαίο ηχογράφημα που πέρασε από τα χέρια σας;
Θα ξεχωρίσω δύο. Το “Interspirit” του Γιώργου Φακανά που τα κατάφερε ως την 20άδα των βραβείων Grammy. Και το “Freeze” των Aristocrats, ένα live album από την τρίμηνη περιοδεία τους στην Ευρώπη το 2019.

Ποιο είναι το άλμπουμ στο οποίο θα θέλατε να είστε παρών ή να συμμετέχετε στην παραγωγή του;
Θα ήθελα να ήμουν παρών στο “Kind of Blue” του Miles Davis και να συμμετείχα στο “Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band” των Beatles.

Ποιες παραγωγές σας απασχολούν αυτή την περίοδο;
Τον τελευταίο καιρό εκτός από τις παραγωγές στο στούντιο με απασχολεί πολύ ο live ήχος. Θεωρώ ότι η άνοδος της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια έχει φέρει ακόμα πιο κοντά “studio” και “live”. Η δυνατότητα της χρήσης “plugins” φερ’ ειπείν στον «ζωντανό» ήχο ανοίγει μια μεγάλη πόρτα. Μπορείς πλέον να προετοιμάσεις ένα “show” σε έναν υπολογιστή, με ένα ζευγάρι ακουστικά, στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου και να έχεις ένα πολύ σημαντικό προβάδισμα χρόνου κατά τη διάρκεια του soundcheck. Έχω είδη αρχίσει να προγραμματίζω τα “shows” για την ευρωπαϊκή περιοδεία των Aristocrats, που θα γίνει το 2023.

Ποιο studio απ’ όσα έχετε επισκεφτεί στη ζωή σας, σας έχει εντυπωσιάσει περισσότερο και γιατί;
Το Αbbey Road για την ιστορία του.

Πώς ξεκινά μία παραγωγή ενός άλμπουμ από τη στιγμή που θα βρεθείτε με έναν καλλιτέχνη;
Το πιο σημαντικό κομμάτι είναι η προεργασία. Επιδιώκω αρχικά να δω την μπάντα ζωντανά στον χώρο που κάνει πρόβες και να ακούσω προηγούμενες ηχογραφήσεις εάν υπάρχουν. Στη συνέχεια προτείνω να γίνουν μια σειρά από πρόχειρες ηχογραφήσεις των προβών έτσι ώστε όλοι μας να έχουμε επίγνωση του έργου από το σημείο μηδέν. Είναι ένα πολύ σημαντικό, δημιουργικό αλλά και «επίπονο» στάδιο καθώς ολοκληρώνεται και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς. Στη συνέχεια έχοντας επιλέξει τον εξοπλισμό ξεκινάει η διαδικασία της ηχογράφησης.

Ποια είναι η διαφορά ενός μηχανικού με έναν παραγωγό;
Ο μηχανικός ήχου είναι ο υπεύθυνος για όλα τα τεχνικά θέματα. Αυτός που θα φέρει εις πέρας μια ηχογράφηση από την αρχή μέχρι το τελικό «προϊόν». Κατά τη γνώμη μου πρέπει να γνωρίζει σε βάθος την επιστημονική πλευρά του ήχου, να έχει άριστη γνώση του εξοπλισμού, να γνωρίζει τις τεχνικές του εκάστοτε μουσικού είδους, να δίνει λύσεις σε τυχόν προβλήματα που θα παρουσιαστούν και να εμπνέει εμπιστοσύνη σε καλλιτέχνη και παραγωγό. Πολλές φορές ο αφανής ήρωας. Η έννοια του παραγωγού σήμερα έχει τελείως διαφορετική σημασία σε σχέση με 20, 30 ή ακόμα και 40 χρόνια πριν. Σήμερα, τουλάχιστον σε πολλές ηχογραφήσεις, «παραγωγή» κάνουν είτε οι ίδιοι οι καλλιτέχνες, είτε ο ηχολήπτης, είτε ακόμα και κάποιος φίλος που έχει σχετική άποψη για το υλικό. Πολλές φορές και όλοι μαζί. Το τελευταίο ίσως να μην είναι και τόσο λειτουργικό. Ο παραγωγός είναι ό,τι και ο σκηνοθέτης μίας ταινίας. Αυτός που θα πάρει δραστικές αποφάσεις τόσο για τη μουσική όσο και την ηχητική δομή. Αξίζει να αναφέρουμε δυο ονόματα: Sir George Martin και Quincy Jones.

Ποια τεχνολογία σας έχει ενθουσιάσει και σας έχει φανεί χρήσιμη; Γιατί;
Η εξέλιξη του “speaker technology” σε “live installations”. Πραγματικά είναι εντυπωσιακό το πόσο άνετα και οικεία νιώθεις πλέον όταν μιξάρεις ένα live show. Σαν να βρίσκεσαι σε ένα μεγάλο studio control room.

Συνηθισμένες δυσκολίες στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη; Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη;
Η αδικαιολόγητη ανασφάλεια. Είναι ίσως το μόνο που μπορεί να πάει πίσω ένα έργο. Όλα τα αλλά ξεπερνιούνται.

Εάν ένα συγκρότημα έχει κολλήσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το λύσετε και να προχωρήσετε;
Διάλειμμα πίνοντας μπίρες στο αγαπημένο μου στέκι στον Άλιμο.

Πόσο σημαντικό είναι να κάνεις τον καλλιτέχνη να νιώθει άνετα στο στούντιο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις πράγματα που είναι λίγο αντισυμβατικά;
Ίσως το πιο σημαντικό. Άλλωστε οι καλλιτέχνες υποδύονται έναν ρόλο εκείνη τη στιγμή. Πρέπει να στηθεί το κατάλληλο σκηνικό.

Υπάρχει κάποια αποτυχία που σας οδήγησε σε μία επιτυχία;
Από αποτυχίες άλλο τίποτα (χαχαχά)!

Με ποια προγράμματα ηχογράφησης δουλεύετε;
Avid Pro Tools.

Για ποια είδη μουσικής είναι πιο κατάλληλος ο χώρος που διαθέτετε;
Το studio μπορεί να υποστηρίξει μια μεγάλη γκάμα από μουσικά είδη. Έχουν γίνει κατά καιρούς αρκετές ακουστικές ηχογραφήσεις (από jazz, κλασικές μέχρι και παραδοσιακές), και φυσικά ηχογραφήσεις κάτω από την ευρύτερη ομπρέλα της rock μουσικής.

Τι στοιχεία πρέπει να έχει μία δουλειά για να θεωρείται ολοκληρωμένη;
Όταν ένα μουσικό έργο βρίσκεται σε πλήρη εναρμόνιση με το ηχητικό πλαίσιο κάνοντας τον δημιουργό χαρούμενο, η «δουλειά» έχει πλέον ολοκληρωθεί.

Για ποιο λόγο να προτιμήσει κάποιος το δικό σας studio από κάποιο άλλο;
Για το ανθρώπινο δυναμικό και την τεχνογνωσία, τους άνετους και πολλαπλούς χώρους και φυσικά τον εξοπλισμό.

Πέραν της ηχοληψίας, ασχολείστε και με την παραγωγή; Ποια είναι η διαφορά; Υπάρχει extra χρέωση;
Το κάνω περιστασιακά. Συνήθως προτείνω πράγματα στο στάδιο της προεργασίας και πριν μπούμε στο studio. Κάποια από αυτά υιοθετούνται κάποια απορρίπτονται. Γενικά μου αρέσει να αφήνω τον καλλιτέχνη ελεύθερο να εκφραστεί. Αλλά σε αυτό το σημείο θα ήθελα να διαχωρίσω τα εξής: είναι άλλο να έχεις την ικανότητα ή το ταλέντο να εναρμονίσεις μια μελωδική γραμμή, να προτείνεις ένα ρυθμικό μοτίβο ή ένα delay στο τελείωμα μιας φράσης, να μετακινήσεις ένα ρεφρέν δεξιά ή αριστερά και άλλο η «παραγωγή». Φυσικά και όλα τα παραπάνω αποτελούν μεγάλα κομμάτια του παζλ. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι παραγωγός και τεχνικό προσωπικό «υπηρετούν» την τέχνη και πρέπει πάνω απ’ όλα να υλοποιούν το όραμα του δημιουργού. 

Ακούμε κάποιους που γράφουν στο σπίτι τους. Τι συμβουλή τους δίνετε;
Να συνεχίσουν να το κάνουν, να αναβαθμίζουν συνεχώς τον εξοπλισμό τους και να ασχοληθούν με την επιστημονική - θεωρητική πλευρά του ήχου.

Μπορεί να παντρευτεί το bedroom recording με το pro studio;
Φυσικά και με πολύ μεγάλο ποσοστό ευστοχίας. Άλλωστε η τεχνολογία σε αυτό το κομμάτι έχει κάνει και συνεχίζει να κάνει σπουδαία άλματα.

Ακούμε πολλά για τον αναλογικό ήχο που θέλουν να παράξουν κάποιες μπάντες. Ποια είναι η πραγματικότητα; Γίνεται;
Βεβαίως αλλά αυτή πραγματικά είναι μια μεγάλη κουβέντα που απασχολεί τη βιομηχανία τις τελευταίες δεκαετίες. Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν δύο προσεγγίσεις σε αυτήν την αναζήτηση. Στην πρώτη το «προϊόν» ηχογραφείται και ολοκληρώνεται σε αναλογική πλατφόρμα, χωρίς καμία ψηφιοποίηση. Αναλογικές κονσόλες μεγάλου format, outboard gear, tape machines, κτλ. Τι γίνεται όμως όταν το μέσο ηχογράφησης και επεξεργασίας είναι ένα D.A.W. (Digital Audio Interface όπως Protools Qubase, Logic κ.α.) ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή; Σε αυτήν την περίπτωση ο τελικός ήχος βασίζεται αποκλειστικά στην ψηφιακή επεξεργασία. Εδώ πρέπει να κατανοήσουμε τα εξής: o ψηφιακός ήχος είναι ένας λευκός καμβάς χωρίς κανένα απολύτως «χρώμα». Έτσι λοιπόν σε μια ψηφιακή ηχογράφηση τον «χαρακτήρα» τον δίνουν κατά κόρον τα μικρόφωνα και οι προ-ενισχυτές. Ως το τελικό «προϊόν» (μίξη, mastering) μας λείπουν κάποια στάδια που ολοκληρώνουν τον «χαρακτήρα» αυτόν όπως η αναλογική κονσόλα, οι διάφοροι επεξεργαστές (ΕQ’s Compressors κ.α.), τα tape machines κτλ. Η τεχνολογία λοιπόν των plugins έχει φτάσει στο σημείο να προσομοιώνει αυτά τα μέσα επιτρέποντας να πλησιάσει κανείς τον αναλογικό ήχο μέσα από μια digital πλατφόρμα. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει οι συντελεστές να είναι εξοικειωμένοι με τον αναλογικό ήχο και να είναι άρτια καταρτισμένοι σε θεωρητικό και τεχνικό επίπεδο προκειμένου να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.  

Το live recording είναι πραγματικά live;
Φυσικά. Σπάνιο βέβαια στις μέρες μας.

Γνωρίζουμε μία διαφωνία που υπάρχει παγκοσμίως ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν τις παραγωγές δυνατές (loudness war) και σε εκείνους που προτιμούν οργανικές, φυσικές. Τι προτιμάτε;
Εξαρτάται από το μουσικό είδος. Γενικά με ευχαριστεί να διατηρώ το «δυναμικό εύρος» στη μουσική. Έτσι ακούω. Από την άλλη όμως πρέπει να είσαι και “competitive to the market”. Υπάρχει θεωρώ η χρυσή τομή.

Δώστε μας μία λίστα από 5 πράγματα που πρέπει να έχει (κάνει) ένας μουσικός πριν μπει στο στούντιο να γράψει μαζί σας.

1. Πίστη και αφοσίωση στο ίδιο του έργο.
2. Ηρεμία
3. Υπομονή
4. Επιμονή
5. Χιούμορ.

Πείτε μας μία ωραία ιστορία που έχει συμβεί στο studio σας.
Το καλοκαίρι του 2014 ηχογραφούσα στο studio με τους Calexico. Κάποια στιγμή χτύπησε το κουδούνι. Ανοίγω την πόρτα και αντικρίζω τον Eric Burdon. Δεν ήξερα τίποτα γι’ αυτήν τη συνάντηση. Θα τραγουδούσε ένα από τα κομμάτια του άλμπουμ. Ένας ευγενέστατος άνθρωπος που το μόνο που ζήτησε ήταν έναν χυμό πορτοκαλιού.

Και μία όχι τόσο ωραία.
Σε έναν καβγά εκτός δουλειάς κάποιος με απείλησε ότι θα χύσει ένα ποτήρι με νερό πάνω στην κονσόλα. Τρομοκρατήθηκα. Τελικά δεν το έριξε.

Τελικά, τι κάνει ένα στούντιο ηχογραφήσεων καλό; Είναι ο εξοπλισμός του, το έμψυχο δυναμικό, ή οι χώροι του;
Οπωσδήποτε όλα μαζί.