Το πλήρες στιχουργικό έργο του Nick Cave κυκλοφορεί σε ένα νέο βιβλίο - Η ποιητική πλευρά του μουσικού και η ζωή του μέσα από την ερμηνεία των στίχων του.
Εδώ και 45 χρόνια, μια ολόκληρη ζωή δηλαδή, ο Nick Caveκαταγράφει με τους στίχους του τον Έρωτα και το τέλος του, τη ζωή του αλλά και τη ζωή μας. Το πλήρες –ως τώρα– στιχουργικό του έργο κυκλοφορεί σ’ έναν χορταστικό τόμο από την Penguin.
Ο Andrew O’ Hagan είναι ο Σκωτσέζος συγγραφέας που πέρα από τα λογοτεχνικά του κείμενα, αρθρογραφεί στη London Review of Books, στον New Yorker και στον Guardian. Στην εισαγωγή του βιβλίου που περιλαμβάνει τους στίχους του Nick Cave, o O’ Hagan σημειώνει ότι ο Cave «είναι γιος του William Blake, που ζει στα σημερινά σκοτεινά δάση, ένας φροντιστής παράξενων τεράτων». Και πραγματικά, μέσα από τους στίχους του έχουν ξεπηδήσει δεκάδες απειλητικά τέρατα που μεταμορφώνονται σε ήσυχα χνουδωτά ζωάκια αμέσως μόλις γνωρίσουν τη θαλπωρή του έρωτα. Μόνο που αυτή στον Cave είναι σπάνια κι έτοιμη ανά πάσα στιγμή να εκπέσει στα σκοτάδια του ανείπωτου πόνου.
Ο έρωτας είναι το βασικό στοιχείο της στιχουργικής-ποιητικής πλευράς του Cave. Αυτός όμως ο έρωτας όπως περνάει μέσα από τη γραφή του, έχει δύο πολύ βασικά συστατικά: Τη «Saudade», εκείνη τη δύσκολα μεταφραζόμενη πορτογαλική λέξη, που σημαίνει τον υψηλότατο πόθο, το «Crave» της Sarah Cane, το «longing» του Leonard Cohen, εκείνον τον πόθο που θέλει με αγωνία να μετασχηματιστεί από απόλυτο σκοτάδι σε απόλυτο φως, τη λαχτάρα που καθαγιάζεται «από ένα χέρι που δεν είναι του κόσμου αυτού», όπως σημειώνει ο ίδιος ο Cave στη διάλεξή του με τίτλο «The Secret Life Of The Love Song», που δόθηκε το 1999 στο South Bank Centre του Λονδίνου, μια εμπλουτισμένη εκδοχή της διάλεξης που είχε δώσει στη Βιέννη έναν χρόνο νωρίτερα. Το δεύτερο συστατικό είναι το «Duende», εκείνη η επίσης αδύνατον να μεταφραστεί λέξη που είχε αναπτύξει στην περίφημη διάλεξή του ο Federico Garcia Lorca, αυτή η φλόγα, αυτή η εσωτερική δύναμη που ο καθένας νιώθει αλλά κανείς δεν μπορεί να περιγράψει με ακριβείς όρους.
Αν όμως ο έρωτας έχει μια φωτεινή πλευρά, που σχετίζεται με τη χαρά της κοινής ζωής με το αγαπημένο πρόσωπο, στην ευρύτερη ποίηση αλλά και στη στιχουργική του Nick Cave, έρχονται δύο σκοτεινές όψεις να άρουν την ευτυχία: ο πόνος και η απώλεια. Ο πόνος είναι παρών ακόμη και κατά τη διάρκεια μιας ερωτικής σχέσης και μάλιστα πολύ περισσότερο από τη χαρά. Ίσως ο μεγάλος και δύσκολος έρωτας του Nick Cave με την Anita Lane να δίνει τον τόνο σ’ αυτή την πλευρά της γραφής του. Ίσως όμως να είναι κι αυτό που λένε αρκετοί ποιητές για το συχνότατα θλιμμένο πρόσημο της γραφής τους: «ο ποιητής που βιώνει τη χαρά προτιμά να τη ζει από το να την αποτυπώνει. Όταν όμως βιώνει τον πόνο, δεν έχει άλλο δρόμο από το να τον τοποθετήσει απέναντί του στο χαρτί. Αυτός άλλωστε είναι και ο μοναδικός τρόπος –ο πόνος– να βγει από μέσα του». Η απώλεια του αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός, στον Cave αλλά και στην ποίηση γενικά είναι η πιο συνηθισμένη κατάληξη ενός έρωτα. Με τη σειρά της προκαλεί έντονο πόνο, που συνήθως περνά με την εμφάνιση ενός νέου έρωτα. Αλλά κι αυτός, λίγο μετά τις πρώτες όμορφες στιγμές, θα προξενήσει πόνο ανατροφοδοτώντας έναν ατέρμονο κύκλο.
Όμως, το κέντρο της στιχουργικής και –γιατί όχι;– της ποιητικής ερωτικής γραφής του Cave είναι αυτό που ο ίδιος θέτει στη διάλεξη που αναφέραμε πιο πάνω: «Αν και το τραγούδι της αγάπης έρχεται σε πολλές μορφές, τραγούδια εξύψωσης και επαίνου, τραγούδια οργής και απόγνωσης, στενά ερωτικά τραγούδια, τραγούδια εγκατάλειψης και απώλειας, όλα απευθύνονται στον Θεό γιατί Εκείνος είναι η βαθύτατη αφετηρία του στοιχειωμένου πόθου, εκεί όπου κατοικεί το αληθινό τραγούδι αγάπης». Αυτή η τόσο ξεκάθαρη τοποθέτηση του Cave έρχεται να συναντήσει μεταξύ πολλών άλλων παραδειγμάτων, την εναρκτήρια φράση του «Hallelujah» του Leonard Cohen: «Άκουσα ότι υπήρχε μια μυστική συγχορδία που έπαιξε ο Δαυίδ κι ευφράνθηκε ο Θεός αλλά εσένα δε σε νοιάζει η μουσική, έτσι δεν είναι;». Ακόμη περισσότερο, ο Cave εδώ συναντά το έργο του μεταφυσικού Άγγλου ποιητή John Donne που γεννήθηκε το 1572 και τα ερωτικά ποιήματα προς την αγαπημένη του και –παρά τις συμβάσεις της εποχής– σύζυγό του Anne είναι γραμμένα με τον ίδιο τρόπο που έχουν γραφτεί και τα ποιήματά του προς τον Θεό, την εποχή που ετοιμαζόταν να γίνει κληρικός: «Και τώρα καλημέρα στις ψυχές μας που ξυπνούν, και δεν αντικρίζουν η μια την άλλη μέσα στον φόβο, γιατί η αγάπη όλη την αγάπη των άλλων πραγμάτων ελέγχει κι έχει τη δύναμη να μετατρέπει ένα μικρό δωμάτιο στο «Παντού». Άσε τους εξερευνητές των θαλασσών να έχουν ταξιδέψει σε νέους Κόσμους, άσε τους χάρτες που δείχνουν Κόσμους πάνω σε Κόσμους για άλλους ανθρώπους, ας κρατήσουμε εμείς έναν Κόσμο, ο καθένας έχει έναν κι ας είναι αυτός ένας και μοναδικός και για τους δυο μας».
Εκείνο που έχει σημασία να ξεκαθαρίσουμε εδώ, είναι ότι ο Θεός στον οποίο αναφέρεται ο Cave δεν είναι ο Θεός ενός συγκεκριμένου δόγματος, ενός συγκεκριμένου συστήματος πίστης. Είναι ο ίδιος Θεός που μέσα από τον Ιουδαϊσμό και τον Βουδισμό αναζήτησε ο Cohen, είναι ο ίδιος Θεός που συναντά παράλληλα με τον Καθολικισμό ο Jon Fosse στο εκπληκτικό του βιβλίο «Το Άλλο Όνομα», είναι ο ίδιος Θεός που μέσα από το μιαρό και το ιερό προσεγγίζει ο John Donne: ένα προκατακλυσμιαίο «Κάτι» στο οποίο μετέχουμε όλοι ανεξάρτητα από την πίστη μας σ’ αυτό, ανεξάρτητα ακόμη και από τη δική του ύπαρξη ή ανυπαρξία.
* Το βιβλίο “Nick Cave - The Complete Lyrics 1978-2022” κυκλοφορεί από την Penguin. Περιλαμβάνει Εισαγωγή από τον Andrew O’ Hagan και το κείμενο της διάλεξης του Nick Cave με τίτλο “The Secret Life Of The Love Song”.
11°
