Μιχάλης Καλκάνης: Η μουσική που γράφω έχει Ανατολή και Δύση

Όσα χρόνια θυμάμαι τον εαυτό μου, έβλεπα να υπάρχει μια συνεχής προσπάθεια αυτή η χώρα να στραφεί προς της Δύση. Πράγμα που σήμαινε ακριβώς ότι πριν στραφεί, βρισκόταν αρκετά κοντά στην Ανατολή. Φυσικά, εδώ και πολύ καιρό, οι επιρροές μας είναι σαφέστατα ευρωπαϊκές, όπως ακριβώς και οι ιδέες που αναπτύσσονται στον τόπο μας. Οι σκέψεις, τα διαβάσματα και οι μουσικές έχουν έναν σαφέστατο δυτικό προσανατολισμό. Όμως είναι εντελώς διαφορετικό να επιλέγεις να στραφείς προς κάποια κατεύθυνση και εντελώς διαφορετικό να υποστηρίζεις ότι ποτέ δεν υπήρξες κοντά στην άλλη. Η Ανατολή μας έχει κληροδοτήσει μια σειρά από ιδέες από τις οποίες θέλουμε να απαλλαγούμε. Μας έχει κληροδοτήσει όμως και μερικές εικόνες, μερικά συναισθήματα και μερικούς ήχους που θέλουμε να κρατήσουμε. Ο Μιχάλης Καλκάνης με το συγκρότημά του κινείται στον ευρύτερο χώρο μιας jazz που πατάει με τον ένα πόδι στον ορθολογισμό της Δύσης και με το άλλο στη διαίσθηση και τον αυθορμητισμό της Ανατολής. Μέσα από τη μουσική του αναζητά -και πολύ συχνά επιτυγχάνει- μιαν ισορροπία που σ’ αυτούς τους καιρούς έχουμε ανάγκη όλοι.

Τι έχει αλλάξει στον τρόπο που γράφεις / ετοιμάζεις τη μουσική σου από την εποχή του “Scarborough Tales”;
Το νέο album “Emotions” είναι το πρώτο που ηχογραφώ ζωντανά παρέα με μια ομάδα μουσικών, είναι η πρώτη αποτύπωση του “Mihalis Kalkanis Group”, οπότε οι μουσικές αυτές προορίζονταν για τον ήχο του σχήματος αυτού. Αυτή η σκέψη προυπήρχε μέσα μου και σίγουρα έπαιξε το ρόλο της τη στιγμή της σύνθεσης. Είχα κάποιους «δημιουργικούς περιορισμούς» τους οποίους λατρεύω γιατί μειώνουν τις επιλογές που έχεις και ξεφεύγεις κάπως για λίγο από το  χάος (γέλια)!

Τι έχει μείνει ίδιο από παλιά;
Ο βασικός τρόπος με τον οποίο γράφω μουσική αν και έχει εξελιχθεί, δεν έχει αλλάξει. Μπορεί να βρίσκομαι σε αρκετά διαφορετική φάση σε σχέση με κάποια χρόνια πριν όταν έφτιαχνα τον πρώτο μου δίσκο, το “Scarborough Tales”, αλλά η διαδικασία είναι κάπως αντίστοιχη. Συνήθως οι μουσικές μου βγαίνουν πάνω στο κοντραμπάσο ή το πιάνο. Έχω μια αρχική ιδέα και μέσα από διαδοχικούς αυτοσχεδιασμούς τη δουλεύω και την εξελίσσω. Άλλες φορές, πιο σπάνια βέβαια, μπορεί να «ακούσω» μια μελωδία ενώ είμαι ξαπλωμένος ή οδηγώ. Αυτό που νιώθω τέτοιες στιγμές είναι μια αίσθηση σαν να βγαίνω κάπως από τον εαυτό μου και να τον παρατηρώ. Το πώς αισθάνομαι, τις σκέψεις μου, αλλά και όλα όσα συμβαίνουν γύρω μου.

Θα ήθελες να μου πεις δύο λόγια για το πολύ ιδιαίτερο “World Echoes In Athens”;
Αυτό το album ήταν πέρα από τη μουσική πλευρά, μια εμπειρία ζωής για μένα. Ήταν ένα ταξίδι στον χρόνο, ένα ταξίδι στον κόσμο που έγινε μέσα στην ίδια μας την πόλη! Για ένα χρόνο, παρέα με τον γνωστό φωτογράφο Τάσο Βρεττό, περιπλανηθήκαμε σε χώρους της Αθήνας όπου προσεύχονταν μετανάστες διαφόρων εθνικοτήτων και θρησκευμάτων. Εκεί κατέγραψα τους ήχους και στη συνέχεια ένιωσα την ανάγκη να τους «αγκαλιάσω» με τη δική μου μουσική. Ήταν ένα ταξίδι γεμάτο νέα χρώματα, μυρωδιές, συναισθήματα και φυσικά νέους ήχους και μουσικές. Πιστεύω πως το τεράστιο πρόβλημα του μεταναστευτικού έχει και κάποιες θετικές πλευρές, τις οποίες ένιωσα την ανάγκη να αναδείξω μέσα από αυτό το δίσκο.

Το “Emotions” ακούγεται ένα πολύ εσωτερικό album; Το νιώθεις έτσι;
Για μένα είναι ένα album που εκπέμπει εσωτερικότητα αλλά όχι μοναχικότητα. Το αντίθετο. Θέλω να πιστεύω ότι αν «κλικάρεις»  ακούγοντας αυτή τη μουσική, ξαφνικά νιώθεις ότι δεν είσαι ο μόνος που έχει μια άλλη πρόταση για το πως μπορούμε δουλεύουμε τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο γύρω μας. Δεν είσαι ο μόνος που καταλαβαίνει την ομορφιά του να παρατηρείς τα συναισθήματα σου αλλά και να τα εκφράζεις στους ανθρώπους γύρω σου. Νιώθεις ότι υπάρχουν και άλλοι γύρω που τους αρέσει να επανεκτιμούν αξίες που μοιάζουν ξεχασμένες όπως είναι το «λίγο» και το «αργό». Σίγουρα αυτές οι μουσικές βγήκαν σε μια περίοδο που αλλάζω (όσο αλλάζει ο άνθρωπος …γέλια) και τα σκέφτομαι όλα αυτά, αλλά είμαι και σίγουρος πως δεν είμαι ο μόνος. Η δύναμη της μουσικής έχει να κάνει με το πώς αυτές οι σκέψεις βγαίνουν από το ένα μυαλουδάκι, συναντιούνται κάπου αλλού μαζί με άλλες παρόμοιες από άλλα μυαλουδάκια και κάνουν παρέα..!

Τι προσφέρει το Mihalis Kalkanis Group στον τρόπο που δουλεύεις;
Αυτό που λειτουργεί ως τρόπος δουλειάς στο συγκεκριμένο σχήμα, είναι να παρουσιάζω τις συνθέσεις μου σε μορφή demo στις πρόβες μας, και στη συνέχεια να δοκιμάζουμε διαφορετικές εκδοχές. Το σχήμα αποτελείται από μουσικούς ο καθένας από τους οποίους κουβαλάει τον δικό του μουσικό κόσμο, οπότε απολαμβάνω να αφήνω χώρο για εκπλήξεις! Είναι ο Ορέστης Μπενέκας στα keyboards και το πιάνο, ο Λευτέρης Ανδριώτης στην κρητική λύρα, ο Βασίλης Μπαχαρίδης στα drums και ο αδερφός μου Χρήστος Καλκάνης στο κλαρινέτο. Φυσικά όσο περισσότερο χρόνο έχουμε τόσο περισσότερο μπορούμε να δοκιμάσουμε διαφορετικά πράγματα και να δουλέψουμε σε βάθος ένα κομμάτι κάτι το οποίο δεν είναι πάντα εύκολο. Αισθάνομαι τυχερός γιατί μέσα από την επιλογή του σχηματός μας για συμμετοχή σε μεγάλα φεστιβάλ (όπως το Summer Nostos Festival του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος αλλά και το Φεστιβάλ Αθηνών) υπήρξαν στιγμές όπου είχαμε το χρόνο και τον χώρο για τέτοια δουλειά σε βάθος. Από την άλλη όμως αισθάνομαι και την ανάγκη να πω ότι κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε αυτές οι ευκαιρίες για αντίστοιχα σχήματα να είναι πολύ περισσότερες. Μέσα από θεσμούς και φεστιβάλ όπως συμβαίνει χρόνια τώρα σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Τι σε έκανε να βάλεις στο σχήμα σου κρητική λύρα και κλαρινέτο;
Νομίζω ότι η ίδια η μουσική από μόνη της σου «μιλάει» και σε οδηγεί ως προς τα όργανα που θα επιλέξεις αλλά και τον τύπο και το χαρακτήρα των ανθρώπων που θα την ερμηνεύσουν. Η μουσική που γράφω για εμένα έχει κάτι το εύθραυστο, έχει μια ευαισθησία και την ίδια στιγμή κουβαλάει και μια δύναμη. Έχει Ανατολή και Δύση, είναι μουσική που ζητάει να εκφραστεί μέσα από έναν νέο ήχο, ο οποίος όμως για να είναι αυθεντικός, δυνατός και στέρεος, δεν μπορεί παρά να ψάχνει και να μελετάει και το παρελθόν. Όταν επιλέγεις λοιπόν έναν μουσικό, δίνεις μεγάλη βάση στο αν γοητεύεται ο ίδιος ή όχι από αυτά τα στοιχεία. Πρώτα από όλα ως άνθρωπος και στη συνέχεια ως μουσικός.

Ποια χαρακτηριστικά είχε η ηχογράφηση του “Emotions”;
Νομίζω ότι ο χώρος του Μεγάρου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα, είτε άμεσα με το πολύ ωραίο πιάνο που είχαμε στη διάθεση μας και με την ιδιαίτερη ακουστική της αίθουσας, είτε έμμεσα με την ενέργεια που κουβαλάει ένας τέτοιος χώρος. Επίσης μεγάλο ρόλο έπαιξε και η  επιλογή να ηχογραφήσουμε όλοι μαζί εκεί ζωντανά. Το να βάλεις την όποια τελειότητα σε δεύτερο πλάνο προκειμένου να επικεντρωθείς στο να αιχμαλωτίσεις τη μαγική ομαδική στιγμή από το κάθε κομμάτι κρύβει για εμένα ένα δυνατό συμβολισμό απέναντι στη σημερινή εποχή του «εγώ», του εντυπωσιασμού και της επιφανειακής τελειότητας. Κορυφαίες τέτοιες στιγμές της μεταξύ μας αλληλεπίδρασης στο δίσκο είναι το “Alone” το “Global Dance” και το “Karpathos”.

Ποιος είναι ο λόγος που διαλέγεις να εμβαθύνεις στη σχέση της δυτικής με την ανατολική μουσική σήμερα;
Η κάθε μία από τις δύο αυτές μουσικές αντιπροσωπεύει έναν ολόκληρο κόσμο και κατ’ επέκταση διαφορετικά στοιχεία του εαυτού μου. Η Δύση για μένα είναι πιο κοντά στον ορθολογισμό, τη μεθοδικότητα και το σύγχρονο, ενώ από την άλλη η Ανατολή πιο κοντά στη διαίσθηση, τον αυθορμητισμό και την παράδοση. Έχω ανάγκη ως άνθρωπος πρώτα απ’ όλα να αναζητήσω την καλύτερη ισορροπία αυτών των διαφορετικών στοιχείων μέσα μου, αλλά και να πιστέψω ότι μπορεί και πρέπει ο κόσμος γύρω μας να επαναπροσδιορίσει και να ανασυνθέσει αυτές τις αξίες. Αυτή η ανάγκη και η πίστη νομίζω βγαίνει αναπόφευκτα και στη μουσική μου.

Τι έχεις ακούσει και σου άρεσε πολύ τελευταία;
Κατ’ αρχήν χαίρομαι πολύ για την ανοδική πορεία που βλέπω στην ευρωπαϊκή instrumental σκηνή είτε αυτή εκφράζεται μέσα από τις neoclassical μουσικές του Nils Frahm και του Ólafur Arnalds είτε με πιο δυναμικά σχήματα όπως οι Portico Quartet ή ο Ibrahim Maalouf. Ένα κιθαριστικό ντουέτο που μου άρεσε πολύ τελευταία είναι οι Hermanos Guitiérrez αλλά απολαμβάνω πάντα να επιστρέφω και σε παλαιότερες μουσικές, για παράδειγμα του μυστικιστή πολυοργανίστα Stephan Micus, ή τη σκηνή κλασικών πλέον τραγουδοποιών όπως ο Randy Newman, Paul Simon, David Crosby κ.α. Φυσικά δεν τελειώνει ποτέ το ταξίδι στον κόσμο της κλασικής αλλά και τις δικές μας παραδοσιακές μουσικές. Αυτές τις μέρες, με τη Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων όπου είμαι μόνιμο μέλος ως κοντραμπασίστας, δουλεύουμε την «Αδελφή Βεατρίκη» όπερα με τη μοναδική μουσική του Δ. Μητρόπουλου.

Τι σχεδιάζεις μετά το “Emotions”;
Γράφω ήδη νέες μουσικές αυτό το διάστημα. Κάποιες από αυτές προορίζονται για το “Mihalis Kalkanis Group” και κάποιες για άλλα projects για τα οποία θα μιλήσουμε περισσότερο στην επόμενη συνέντευξη!

Καταφέρατε να δημιουργήσετε μια πολύ όμορφη ατμόσφαιρα στο Gazarte πριν από μερικές μέρες. Θα ακολουθήσουν κι άλλες συναυλίες με το ίδιο σχήμα;
Χαίρομαι πολύ που το ακούω αυτό! Θέλω να ευχαριστήσω πολύ και το κοινό μας για αυτή την ατμόσφαιρα! Με τέτοιο κοινό σου δίνεται η δυνατότητα να παίξεις σε ένα άλλο επίπεδο, με στιγμές σιωπής ή αντιθέσεις χαμηλής και υψηλής δυναμικής, κάτι που αναδεικνύει ακόμη περισσότερο τη μουσική αυτή. Όσον αφορά επόμενες εμφανίσεις, έχουμε ήδη επαφές με χώρους της Αθήνας αλλά και εκτός, οπότε σύντομα πιστεύω μπορείτε να αναμένετε και κάποια ανακοίνωση για τα επόμενα!