Όλα όσα έγιναν στο 8ο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου

*Γράφει ο Δημήτρης Κιουσόπουλος , Μουσικός κριτικός (μέλος ΕΕΘΜΚ), Δημοσιογράφος

Πρόκειται για μια εμπειρία επαναλαμβανόμενα ανεπανάληπτη, ή αλλιώς, για το μουσικό «νόστιμον ήμαρ» του καλοκαιριού. Το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Μολύβου συγκέντρωσε και φέτος από τις 16 ως τις 19 Αυγούστου 2022 στον παραδοσιακό οικισμό της δυτικής Λέσβου μια πλειάδα από κορυφαίους διεθνείς καλλιτέχνες για να ερμηνεύσουν τα ευφάνταστα μουσικά προγράμματα που οι δύο καλλιτεχνικές διευθύντριες, οι Eλληνογερμανίδες αδελφές πιανίστες Κυβέλη και Δανάη Ντέρκεν, συναρμόζουν κάθε χρόνο γύρω από ένα κεντρικό θέμα. Για το 8ο ΔιΦεΜΜ του 2022, το θέμα ήταν η Οδύσσεια.

Μικρή Οδύσσεια ζει βέβαια και το φεστιβάλ, αφού λόγω επιβεβλημένων εργασιών συντήρησης, οι συναυλίες δεν δόθηκαν στο Κάστρο του Μολύβου, αλλά - για δεύτερη χρονιά - στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου. Για την περίσταση, το παραδοσιακό πετρόκτιστο κτίριο φωτίστηκε υποβλητικά από τον σκηνοθέτη Δήμο Αβδελιώδη, ενώ η εξαιρετικά φροντισμένη ηχοληψία πιστώθηκε και φέτος στον ειδικευμένο στην κλασική μουσική ηχολήπτη, Κάσπαρ Βόλχαϊμ, από το Βερολίνο. Το φεστιβάλ μεταδόθηκε ζωντανά από το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και βιντεοσκοπήθηκε από τη μουσική πλατφόρμα IDAGIO, στην οποία και διατίθεται έναντι μικρού αντιτίμου (5 ευρώ ανά συναυλία).

Η μουσική περιπλάνηση αρθρώθηκε όπως πάντα σε πέντε συναυλίες, τέσσερεις βραδινές και μια μεσημεριανή, η καθεμιά με τον δικό της επιμέρους τίτλο: Γυρισμός, Περιπλανήσεις Δοκιμασίες, Πηνελόπη, Ιθάκη. Συνδετικός ιστός ήταν φυσικά τα πάθη και τα κατορθώματα του Οδυσσέα, που μας διάβασε ο ηθοποιός Ντένης Μακρής στη ρωμαλέα δημοτική μετάφραση του Μολυβιάτη συγγραφέα Αργὐρη Εφταλιώτη.

Σε αντίθεση όμως με τον ομηρικό ήρωα, οι ακροατές αφέθηκαν πρόθυμα να παρασυρθούν από τις φεστιβαλικές σειρήνες. Στον συναυλιακό πέπλο που είχαν υφάνει οι δύο καλλιτεχνικές διευθρύντριες, τα αγαπημένα αριστουργήματα της μουσικής δωματίου συνυπήρχαν αρμονικά με τα σπάνια διαμάντια, ή και με τους πιο τραχείς λίθους της νεότερης δημιουργίας. Στα προγράμματα ακούσαμε γνωστά Τρίο, Κουαρτέτα, Κουιντέτα, Σεξτέτο και Οκτετο των Μότσαρτ, Σούμπερτ, Μέντελσον, Μπραμς, Σαίνμπεργκ, Σοστάκοβιτς· σπάνια έργα των Μαξ Ρέγκερ και Χοακίν Ροντρίγκο· τη μπαρόκ «La Follia» («Η τρέλα») του Αρκάντζελο Κορέλλι και την Penelope Weaving (1995) για σόλο βιόλα της σύγχρονης Βορειοϊρλανδής συνθέτριας Άιλις Φάρρελ (Eibhlis Farrell, γεν. 1953).

Και σε παγκόσμια πρώτη παρουσίαση την Ιθάκη, την ετήσια παραγγελία νέου έργου από το φεστιβάλ σε Έλληνα συνθέτη, που φέτος ήταν βασισμένη στο ομώνυμο ποίημα του Κ. Π Καβάφη. Καταθέτοντας ο καθένας τη δική του προσέγγιση σε ταυτόχρονη ακρόαση, ο Νίκος Χαριζάνος συνέθεσε ένα λιτό τρίο εγχόρδων και ο Κώστας Μαντζώρος δημιούργησε ηλεκτροακουστικό υλικό από φυσικούς και ηλεκτρονικούς ήχους και από ηχογραφήσεις της φωνής του ηθοποιού Γιώργου Γιανναράκου, ο οποίος παράλληλα απήγγειλε επί σκηνής το ποίημα από μνήμης σε μια λιτή, στεγνή και αντρίκεια προσέγγιση. Το κοινό χειροκρότησε θερμά τους τρεις συνδημιουργούς.Το μουσικό πλήρωμα που έφερε σε πέρας το ωραίο ταξίδι συμμετείχαν ορισμένοι από τους πιο άξιους ήρωες της ευρωπαϊκής μουσικής σκηνής. Από τους “παλαιούς” του φεστιβάλ επέστρεψαν φέτος ο κιθαρίστας Πέτριτ Τσέκου και ο κλαρινετίστας Ντάβιντ Ορλόφσκι. Ο βιολονίστας Ηλίας Καντέσα ήλθε με τη σύζυγό του Βρετανή τσελίστα Βάστι Χάντερ, και ο τσελίστας Μπένεντικτ Κλέκνερ μαζί με την αρραβωνιστικιά του βιολονίστα Κλεμάνς ντε Φορσβίλ. Επιπλέον επανήλθαν η Ροζάννε Φιλίππενς και η  και η Μπυόλ Κανγκ στο βιολί, ενώ νέες αφίξεις ήταν η Σίντυ Μοχάμεντ και ο Αντριάν Λα Μάρκα στις βιόλες. Νέα και κορυφαία συμμετοχή η όχι όσο θα έπρεπε γνωστή αλλά καταξιωμένη βιολονίστα Άντιε Βάιτχαας, η πιο  έμπειρη από τους συμμετέχοντες και δασκάλα κάποιων από αυτούς. Εκτός από τον διεθνώς καθιερωμένο πλέον Καντέσα είχαμε και άλλους δύο Έλληνες μουσικούς στην αρχή μιας σπουδαίας διεθνούς σταδιοδρομίας, τον βιολοντσελίστα Τιμόθεο Γαβριηλίδη-Πέτριν και την ελληνίδα κολοραατούρα σοπράνο Δανάη Κοντόρα.

Στην τελευταία ήταν αφιερωμένη εξολοκλἠρου η βραδιά της 18ης Αυγούστου Πηνελόπη. Την ανερχόμενη Ελληνίδα κολορατούρα  συνόδεψαν στο πιάνο εναλλάξ οι δύο αδελφές Ντἐρκεν σε ένα πρόγραμμά από  άριες και τραγούδια του μπαρόκ μέχρι ελληνικό τραγούδι του Αττίκ και του Σουγιούλ. Με σκηνική παρουσία που θύμιζε πραγματικά μυκηναία αρχόντισσα από τις τοιχογραφίες στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, η λυγερόκορμη τραγουδίστρια μάγεψε με την φωνητική της ευλυγισία και δεξιότητα, τη διαυγή και αψεγάδιαστη φωνή, στην οποία μια ελαφρότατη οξύτητα δίνει επιπλέον χρώμα και χαρακτήρα, με αποκορύφωμα το ανάλαφρο σε γραφή όσο και περιεχόμενο Amor του Ρίχαρντ Στράους. Ελπίζω ειλικρινά σύντομα να την ακούσουμε σκηνοθετημένη σε ταιριαστό ρόλο στην Αθήνα.  

Η παρουσίαση του φεστιβάλ όμως δεν θα ήταν πλήρης χωρίς μια σύντομη έστω αναφορά στις πολλές προκαταρκτικές και παράλληλες δράσεις. Χρονολογικά πρώτη, η εικαστική έκθεση Odissea της Σουζάννε Κέσλερ εγκαινιάστηκε στις 10 Αυγούστου στο Tryfon Art Residency στο Λιμάνι του Μολύβου, ενώ ένα μέρος αυτής φιλοξενήθηκε στη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Μήθυμνας «Αργύρης Εφταλιώτης». Η δημιουργός έγραψε με μελάνι διαρκείας σε ένα παλαιό αχρησιμοποίητο λογιστικό βιβλίο αποσπάσματα από την Οδύσσεια, αντιπαραβάλλοντάς τα με πρωτότυπα σκίτσα και κολάζ. Σε μια άλλη ενότητα με τίτλο «Mappa Mundi» η καλλιτέχνης χρησιμοποιεί μεθόδους χειροτεχνίας που παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες, για να κεντήσει, σαν άλλη Πηνελόπη, τις γήινες ηπείρους επάνω σε επιφάνεια από βαμβακερή γάζα ή ελεύθερα ιστάμενες στον χώρο.

Τις επόμενες δύο ημέρες, ακολούθησαν οι συναυλιακές εναρκτήριες δράσεις, που φέτος εντάχθηκαν στο 2ο Φεστιβάλ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου – Αντιπεριφέρειας Πολιτισμού «Ανθρώπων Τέχνη... 1922-2022, από την Καταστροφή στη Δημιουργία» και πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου και τον προϊστάμενο της υπηρεσίας Δρ. Παύλο Τριανταφυλλίδη, σε δύο εντυπωσιακούς αρχαιολογικούς χώρους. Η πρώτη βραδιά «Χαμένες Πατρίδες» (11/8), στο Κάτω Κάστρο της Μυτιλήνης, ήταν ουσιαστικά μια ανθολογική παρουσίαση των έργων και των καλλιτεχνών του κυρίως φεστιβάλ. Η δεύτερη «Διαδρομές της Μνήμης» (12/8), στο Οβριόκαστρο ή Κάστρο των Αγίων Θεοδώρων, την Αρχαία Άντισσα, ήταν ιστορική.

Πλήθος ακροατών συνέρρευσε στον απόμακρυσμένο αρχαιολογικό χώρο για να ακούσει δύο νέους και χαρισματικούς καλλιτέχνες από τη Θεσσαλονίκη, την 23χρονη φλαουτίστα Γρηγορία Παπαδοπούλου που άνοιξε τη βραδιά με μια υποδειγματική ερμηνεία της Παρτίτας για σόλο φλάουτο σε λα ελάσσονα BWV 1013 του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, και τον 13χρονο βιολονίστα Οδυσσέα Τσακαλίδης που την έκλεισε επίσης εξαιρετικά με τη Σονάτα για βιολί και πιάνο του Σεζάρ Φρανκ, συνοδευόμενος από την Κυβέλη Ντέρκεν. Ενδιαμέσως δόθηκαν τρία σπάνια έργα μικρασιατών καλλιτεχνών: η Σουίτα πάνω σε λαϊκές μελωδίες των Δωδεκανήσων για βιολί και πιάνο του Γιάννη Κωνσταντινίδη, τα Πέντε πρελούδια για πιάνo του Mανώλη Καλομοίρη (σολίστ Δανάη Ντέρκεν), και οι Τέσσερις ελληνικοί χοροί για φλάουτο και πιάνο του καταγόμενου από το Πολυδώριο της μικρασιατικής ενδοχώρας Γεώργιου Καζάσογλου. Μια εύστοχη επιλογή έργων σε πραγματικά καλές ερμηνείες. 

Και φυσικά είχαμε και το σήμα κατατεθέν του ΔιΦεΜΜ, τα Molyvos Musical Moments, σύντομες συναυλίες που πραγματοποιούνται από τους καλλιτέχνες του φεστιβάλ σε διαφορετικές τοποθεσίες του οικισμού. Φέτος περιέλαβαν και δύο πρωτότυπα τοποειδικά προγράμματα. Το πρώτο ήταν ο δημοσιογραφικός πλους που κατέληξε σε από βάρκας ακρόαση αποσπάσματος από το Ντούο αρ.2 – τρίτο μέρος:  Poco allegro – του Bohuslav Martinu από τον Ηλία Καντέσα και τη Βάστι Χάντερ, οι οποίοι έπαιξαν από την ακτή. Το δεύτερο ήταν η μουσική επίδειξη από τους Τσέκου, Πέτριν και Ορλόφσκι μέσα στη μοναδική ακουστική του Οθωμανικού Χαμάμ με τον χαρακτηριστικό τρούλο, ένα μοναδικό μνημείο, το οποίο είναι επισκέψιμο χάρις στην αφοσιωμένη δράση τοπικών εθελοντών.  

Επειδή όμως συχνά η ζωή ξεπερνά τα προγράμματα, η κορυφαία μεταμουσική στιγμή του φετινού φεστιβάλ ήταν το Molyvos Musical Moment εμπρός από το Συνεδριακό Κέντρο στην Αγορά του Μολύβου στις 19 Αυγούστου. Μόλις η Ροζάννε Φιλίππενς απομάκρυνε το δοξάρι από το Στραντιβάρι Barrère του 1727, ο σύντροφός της γονάτισε και της έκανε πρόταση γάμου, με δαχτυλίδι που αγόρασε από τοπικό κατάστημα. Η μουσικός δέχτηκε την πρόταση, αλλά έπειτα η συναυλία δεν μπορούσε να συνεχίσει, λόγω υπερβολικής συγκίνησης του... κιθαρίστα. Παρενέβη η Δανάη Κοντόρα, και τραγούδησε Τι ’ναι αυτό που το λένε Αγάπη του Τώνη Μαρούδα. Καλά στέφανα.