Pharoah Sanders 1940 - 2022: Ο θρυλικός jazz σαξοφωνίστας μέσα από 6 δίσκους

Η σύνθεση “The Creator Has A Masterplan” – είναι ίσως η πιο γνωστή του θρυλικού σαξοφωνίστα Pharoah Sanders που έφυγε από τη ζωή στις 23 Σεπτεμβρίου, σε ηλικία 81 ετών, ολοκληρώνοντας  το σπουδαίο καλλιτεχνικό σχέδιο που είχε ο όποιος απώτατος δημιουργός για τη ζωή του. Ένα κομμάτι, διάρκειας 32 και πλέον λεπτών, που καταλαμβάνοντας ολόκληρη την πρώτη πλευρά του LP Karma του 1969 δεν μπορεί να αρκεστεί σε αυτή και περνάει και στη δεύτερη πλευρά για άλλα δεκατρία λεπτά και τριάντα έξι δεύτερα, συνοψίζοντας σε ένα ημίωρο ένα μοναδικό ταξίδι εξερεύνησης και καλλιτεχνικής επέκτασης, που δεν είναι άλλο από το ταξίδι που έκανε ο Pharoah Sanders επί πέντε και πλέον δεκαετίες, διευρύνοντας συνεχώς τα όρια του ήχου που εκπροσωπούσε όσο λίγοι, μετρημένοι, ίσως στα δάχτυλα του ενός χεριού και δοκιμασμένοι στα βήματα των γιγάντων.

Ο Farell “Pharoah” Sanders γεννήθηκε στο Little Rock του Arkansas το 1940 και έκανε τα πρώτα του μουσικά βήματα συνοδεύοντας με το κλαρινέτο του εκκλησιαστικούς ύμνους στην τοπική εκκλησία. Ξεκίνησε την καριέρα του ως τενόρο σαξοφωνίστας στο Oakland της Καλιφόρνια, όπου είχε μετακομίσει το 1959 για σπουδές και σύντομα, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου και βρέθηκε υπό τη σκέπη ενός άλλου τζαζ πειραματιστή θρύλου, του Sun Ra, ο οποίος και φέρεται να έδωσε στον Sanders την ιδέα να χρησιμοποιεί στο εξής το όνομα “Pharoah”. To 1965 ξεκίνησε η συνεργασία του με τον John Coltrane, η οποία γρήγορα οδήγησε στην εισδοχή του Sanders στο κουιντέτο του Coltrane, στo οποίo και παρέμεινε μέχρι και τον θάνατο του τελευταίου, το 1967. Υπήρξε ένας από τους «μαθητές» που αδιαμφισβήτητα επηρέασε, με τη σειρά του, τον «δάσκαλο» Coltrane και το ύστερο avant garde στιλ του, σε μια σχέση αμφίδρομης τροφοδότησης αισθητικής και πειραματισμού.

Οι ηχογραφήσεις  με τον John Coltrane ανέδειξαν τον Pharoah Sanders σε επίσης εμβληματική φιγούρα της spiritual jazz σκηνής, κληρονομιά που εξακολούθησε να υπηρετεί και να επεκτείνει προς δυσθεώρητους ορίζοντες και μετά τον θάνατο του Coltrane, συνεχίζοντας να ηχογραφεί στην Impulse! -τη δισκογραφική που συνδέθηκε άρρηκτα με τον μύθο του Coltrane- μια σειρά σπουδαίων δίσκων, μεταξύ άλλων το Karma, το Jewels of Thought και το Thembi. Με όχημα την ελευθερία της free jazz πειραματίστηκε βαθιά με την αφρικανική μουσική παράδοση, έψαξε δημιουργικές ευκαιρίες σε κάθε ιδίωμα της λεγόμενης «μαύρης μουσικής» και σε πολλές διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμικές γλώσσες και δεν σταμάτησε ποτέ να εξερευνά και να επαναπροσδιορίζει τον ίδιο του τον μουσικό εαυτό, με όλους τους προηγούμενους σταθμούς του ταξιδιού του να βρίσκονται πάντα κάπου εκεί.

Τελευταίος μουσικός σταθμός, το εξαιρετικό album Promises, του 2021, μια συνεργασία με τον ηλεκτρονικό μουσικό Sam Shepherd, a.k.a. Floating Points και μια ακόμη απόδειξη της διαχρονικής σημασίας του μουσικού κεφαλαίου του Pharoah Sanders και της άοκνης διάθεσής του για το ένα βήμα παραπέρα στη μουσική, στην τέχνη, στο αστρικό του ταξίδι.

Αυτοί είναι μόλις 6 δίσκοι από τη μεγάλη παρακαταθήκη του Pharoah Sanders, ενός από τους «τελευταίους» jazz giants όλων των εποχών

Meditations (Impulse!, 1965) με τον John Coltrane
Ηχογραφημένο τον Νοέμβριο του 1965 το album “Meditations” που κυκλοφόρησε το 1966 είναι μια από τις πρώτες μεγάλες συνεργασίες του Pharoah Sanders με τον John Coltrane που σηματοδότησαν την σταθερή δημιουργική συμπόρευση των δύο καλλιτεχνών, μέχρι τον θάνατο του Coltrane το 1967. Για πολλούς θεωρητικούς και φίλους της τζαζ το “Meditations” θεωρείται το sequel του εμβληματικού “A Love Supreme” – το σίγουρο πάντως είναι πρόκειται για έναν εξαιρετικό δίσκο αν θες να απολαύσεις τη διφωνία και τον διάλογο δύο αριστουργηματικών τενόρο σαξοφώνων της jazz ιστορίας.

Karma (Impulse!, 1969)
Μια ιστορία μόνο του το LP “Karma”, σε συνεργασία με τον jazz βοκαλίστα Leon Thomas, με την ομότιτλη σύνθεση να καταλαμβάνει τα 2/3 του δίσκου θα μπορούσε να είναι η ίδια η ιστορία ή το soundtrack του spiritual jazz κινήματος. Μια επική, ιστορική στιγμή στα χρονικά της jazz.

Journey in Satchidananda (Impulse!, 1970) με την Alice Coltrane
Το τέταρτο album της jazz μουσικού, συνθέτριας και βοκαλίστριας Alice Coltrane, συζύγου του John Coltrane, αντλεί έμπνευση από τις διδαχές του ινδού γκουρού Swami Satchidananda και έχει καταχωρισθεί στις υψηλότερες θέσεις των σημαντικότερων avant – garde jazz albums. H δημιουργική συμβολή του Pharoah Sanders εδώ είναι καθοριστική, ιδίως στις μελωδικές σταθερές και στην αυτοσχεδιαστική παράδοση της τζαζ που παντρεύονται εξαιρετικά με τα παραδοσιακά ινδικά έγχορδα και τη χαρακτηριστική άρπα της Alice Coltrane.

Thembi (Impulse!, 1971)
Ένα σημαντικό album στην καλλιτεχνική πορεία του Pharoah Sanders με τον ίδιο να ασκείται στη «μικρή φόρμα», μετά από μια δεκαετία μεγαλόπνοων συνθέσεων και στην ενσωμάτωση ακόμα περισσότερων μουσικών οργάνων. Είναι ένα εξαιρετικό δείγμα από την πολυπρισματική καλλιτεχνική φύση του Sanders που θα απέδιδε πολλούς ακόμα, άκρως ενδιαφέροντες, πολυσυλλεκτικούς καρπούς τη δεκαετία του 1970, με highlight, ίσως, το αριστουργηματικό ομώνυμο κομμάτι, σε σύνθεση του βασικού συνεργάτη του Sanders, κιμπορντίστα Lonnie Liston Smith – μια χρυσή στιγμή πειραματισμού σε ένα ηλεκτρικό πιάνο Fender Rhodes.

Pharoah (India Navigation, 1977)
Ένα κρυμμένο, αταξινόμητο, διαμάντι στη δισκογραφία του Pharoa Sanders, αυτός ο σπάνιος δίσκος του 1977 που φέρει το μικρό του όνομα, είναι η σελίδα που γύρισε ο Sanders μετά από μια τριετή αποχή που ακολούθησε την αποχώρησή του από την Impulse! το 1973. Το “Pharoah” ηχεί τόσο διαφορετικό δίπλα στα «κλασσικά» ορόσημα του Sanders αλλά και τόσο καθαρόαιμος – σαν επιτομή μιας πολύ ιδιαίτερης, προσωπικής του ατμόσφαιρας. Με το βελούδινο και ταυτόχρονα αφυπνιστικό σαξόφωνο του Sanders σε καταπληκτικό συνδυασμό το μπάσο του Steve Neil το εναρκτήριο “Harvest” δίνει σκυτάλη στο soulful ιντερμέδιο του “Love Will Find A Way” με το υποδειγματικό κιθαριστικό σόλο του Tisziji Muñoz και εκβάλει στη φαντασία του “Memories of Edith Johnsohn”. Ίσως το κομμάτι του παζλ που προοικονόμησε και την τελευταία του φαντασία με τον Floating Points σαράντα και κάτι χρόνια μετά.

Promises (Luaka Bop, 2021) με τον Floating Points και τη London Symphony Orchestra
H τελευταία μουσική πράξη του Pharoah Sanders, μια αριστουργηματική έξοδος σε εννέα επιμέρους πράξεις, προϊόν της πενταετούς συνεργασίας του Sanders με τον μουσικό παραγωγό της ηλεκτρονικής μουσικής Floating Points. Ένας κορυφαίος σύγχρονος διάλογος αισθητικής, τέχνης και μουσικού πνεύματος που κλείνει το «μάτι» στους δεκάδες δημιουργικούς  διαλόγους που άνοιξε ο Pharoah Sanders κατά τη διάρκεια της πορείας του και, εν τέλει, όλο το ταξίδι του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όπως, ακριβώς, αρμόζει σε μια μουσική προσωπικότητα του βεληνεκούς του: με ένα αριστούργημα.