Ο Μιλτιάδης Παπαστάμου, ο «Κουρέας της Σεβίλλης» και η μουσική

Ο Μιλτιάδης Παπαστάμου είναι ένας από τους καλύτερους βιολονίστες στην Ελλάδα. Έχει τη βάση του στην κλασική μουσική, μπορεί να αυτοσχεδιάζει ακατάσχετα σε jazz μονοπάτια, γράφει μουσική για το θέατρο, παίζει με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη… και τρελαίνεται για αστειάκια, όπως θα μπορούσες να διαβάσεις κάποτε στον Λούκυ Λουκ. Τον γνώρισα πριν από σαράντα χρόνια (believe it or not), συμφοιτητή σ’ ένα ελληνικό πανεπιστήμιο, με το οποίο δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα σοβαρά. Ασχολήθηκε όμως πολύ σοβαρά με τη μουσική. Σπούδασε στα πιο σημαντικά μουσικά πανεπιστήμια στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη κι όταν επέστρεψε, είχε ήδη κάνει το ντεμπούτο του στο Carnegie Hall, είχε παίξει με τον Kristian Jarvi στο Absolute Ensemble και μπορούσε να κινηθεί με μοναδική ευκολία ανάμεσα στην κλασική μουσική και τη jazz. Ύστερα άρχισε να παίζει με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, διασκεύασαν και παρουσίασαν σε όλον τον κόσμο τα «Κυπριακά», παραδοσιακά τραγούδια από την Κύπρο, κι αργότερα άρχισε να ασχολείται με τη μουσική για το θέατρο. Όταν παρακολούθησα τον «Κουρέα της Σεβίλλης» της Σοφίας Σπυράτου, μια απίστευτα αστεία αλλά και καλή παράσταση, σκέφτηκα ότι έπρεπε να μιλήσουμε για το έργο αυτό. Αργήσαμε κάπως, ο Μιλτιάδης βγήκε σε περιοδεία με τον Αλκίνοο, τον Αύγουστο βγαίνει σε περιοδεία και με την παράσταση αλλά τα καταφέραμε. Μου θύμισε πόσο ακέραιος είναι ο τρόπος που πάντα αντιμετώπιζε την τέχνη του και συνειδητοποίησα επίσης ότι εξακολουθεί να διατηρεί -σε πείσμα των καιρών- ένα απίστευτο καταλυτικό χιούμορ.

Ο «Κουρέας της Σεβίλλης» δεν είναι το πρώτο θεατρικό έργο για το οποίο γράφεις μουσική. Είναι όμως το πρώτο στο οποίο παίζεις ζωντανά και κάποια στιγμή βρίσκεσαι και πάνω στη σκηνή. Πόσο μεγάλη διαφορά είναι αυτή;
Κατ’ αρχάς, συγχαρητήρια για την εκπομπή σας (δεν μπορούσα να μην το πω). Κατά δεύτερο λόγο, τεράστια. Η ειδίκευσή μου είναι μουσικός εκτελεστής, βιολιστής κλασικός και «crossover». Έτσι έχω ταυτίσει την στιγμή της δημιουργίας με τη φυσική μου παρουσία και έκθεση. Παίζω άρα υπάρχω. Όταν για πρώτη φορά πριν από μερικά χρόνια κάθισα χαλαρός με το κοινό για να παρακολουθήσω την παράσταση του «Τρελαντώνη» με τη μουσική μου, είχα την εντύπωση ότι συμβαίνει ένα υπέροχο λάθος. «Εγώ γιατί δεν παίζω;» Με τον «Κουρέα» το λάθος διορθώθηκε και με το παραπάνω: Προφανώς έχω δημιουργήσει την πρωτότυπη μουσική του θεατρικού έργου από πριν, αλλά τα πάντα συμβαίνουν σε ζωντανό, τρέχοντα χρόνο, μέσα κι έξω από τη σκηνή. Μαζί με τρεις πολύ ιδιαίτερους, πολυσχιδείς μουσικούς, βασικούς συνεργάτες και φίλους (Μαρίνος Γαλατσινός, κλαρινέτο /σαξόφωνο /φλογέρα / μελόντικα, Φοίβος Ζήτης, κιθάρες, και Αλέξανδρος Κασαρτζής, βιολοντσέλο) ερμηνεύουμε ένα απαιτητικό πολυστυλιστικό ρεπερτόριο, ενώ συγχρόνως ανταποκρινόμαστε και συμμετέχουμε στα επί σκηνής δρώμενα που –ευτυχώς- δεν είναι ποτέ τα ίδια.

Η Σοφία Σπυράτου μοιάζει να είναι μια σταθερή συνεργάτις για σένα. Τι σας συνδέει;
Μας δένει μια πολύχρονη και ουσιαστική φιλία, είμαστε κάτι σαν οικογένεια πλέον, που κατά καιρούς επιστεγάζει και μια καλλιτεχνική συνεργασία κατά την οποία απολαμβάνω τη σπάνια αίσθηση του να δουλεύεις με κάποιον που «ταιριάζουν τα χνώτα σου».  Θα έλεγα ότι με τη Σοφία μας συνδέει ένας κοινός τρόπος θέασης του κόσμου, με διαφοροποιήσεις φυσικά, όταν… εκείνη κάνει λάθος.

Είναι η πρώτη φορά που βγαίνεις περιοδεία με έναν θίασο, έτσι δεν είναι; Πώς σου φαίνεται;
Είναι πολύ γοητευτικό να γνωρίζεις έναν καινούργιο κόσμο με διαφορετικές σταθερές, να ακούς καινούρια πράγματα από ηθοποιούς, χορευτές, τραγουδιστές, ακροβάτες και παρκουρίστες (ω, ναι!), και ο πιο πληκτικός τύπος από όλους να είσαι εσύ.

Πόσο διαφορετικό είναι να γράφεις μουσική που συνοδεύει εικόνα από το να γράφεις μουσική που λειτουργεί μόνο σε σχέση με τον εαυτό της;
Προσωπικά, πιστεύω πως το ιδεώδες είναι η μουσική να λειτουργεί ΚΑΙ σε σχέση με τον εαυτό της, πέραν της χρηστικής της επικουρικότητας. Τώρα, ο περιορισμός -χρονικός, θεματικός, δομικός κλπ- λειτουργεί για μένα θετικά αφού «βάζει σε μια τάξη το χάος», όπως ίσως θα έλεγε και ο Στραβίνσκι. Ελάχιστες φορές έχω κάτσει να ολοκληρώσω μια αυτόνομη μουσική ιδέα όταν δεν υπάρχει εξωτερική πίεση, πίεση που ενίοτε προκαλείται από την ανάγκη να ντυθεί άμεσα μια εικόνα ή ένα θεατρικό, με μουσική. Η αυτόνομη μουσική ιδέα μπορεί να αποτελέσει την πρώτη ύλη, συνήθως όμως ολοκληρώνεται και μετουσιώνεται όταν συναντήσει την έξωθεν απαίτηση «θέλουμε αυτό, χτες!»

Τι σου άρεσε πιο πολύ στον Κουρέα της Σεβίλλης;
Εγώ! Είμαι καταπληκτικός. Όλοι το λένε!

Τελικά ο Χαραλαμπόπουλος με τον Μουρατίδη έχουν πάντα τα ίδια κέφια και εκτός σκηνής;
Ευτυχώς όχι! Αν είχαν πάντα τα ίδια κέφια, θα χρειάζονταν ψυχίατρο. Αυτό που έχουν ίδιο, όμως, είναι το χιούμορ, η ποιότητα χαρακτήρα και η ιδιαίτερη ψυχική ενέργεια που οι χαρισματικοί άνθρωποι επενδύουν σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς τους, κάνοντάς τη γόνιμη για τον εαυτό τους και τους γύρω τους.

Αν δεν ήταν η περιοδεία με τον «Κουρέα…» θα έπαιζες στην Επίδαυρο με τον Νίκο Κυπουργό. Ποια είναι τα κοινά που έχετε;
Ένα κοινό στοιχείο που αλατωπιπερώνει τη φιλία μας είναι η έμπρακτη αγάπη για το ανόσιο χιούμορ. Πέραν αυτού, τον θαυμάζω απεριόριστα για  το ειδικό βάρος και το βάθος του έργου του, κορυφαίο παράδειγμα μουσικής αυταξίας όταν επενδύει κινηματογράφο. Επίσης τον θαυμάζω για το γεγονός ότι δεν έχει «κολλήσει» στον ογκόλιθο που λέγεται Μάνος Χατζηδάκις παρά τις δεκαετίες κολλητής συνεργασίας – πόσο εύκολο είναι αυτό;

Επίσης, από τότε που γύρισες από τη Νέα Υόρκη άρχισες να παίζεις με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Τι σε συνδέει μ’ εκείνον;
Μου φαίνεται πως πιάνουμε όλους τους φίλους μου - αλλά έτσι με κάνεις να συνειδητοποιώ πόσο τυχερός είμαι. Με τον Αλκίνοο κοντεύουμε τριάντα χρόνια φιλίας με περιοδείες, συναυλίες, ηχογραφήσεις, ταξίδια, διακοπές με σκηνή και ψαροντούφεκο, κουμπαριά… Μας συνδέουν άπειρες ώρες υψηλής αλλά και χαμερπούς πλάκας, παρέας και συζητήσεων, καθώς και μια βαθύτερη αρραγής συνωμοτικότητα.

Επίσης, μετά από πολλά χρόνια που είχατε να συναντηθείτε στη σκηνή, ξαναβγαίνετε μαζί περιοδεία. Πώς νιώθεις γι’ αυτό;
Ευλογία. Η απόδειξη ότι υπάρχει θεός (αν δεν υπολογίσουμε τα κουνούπια).

Μέσα στα χρόνια που είσαι ενεργός στη μουσική έχεις ερμηνεύσει ως σολίστ έργα κλασικής μουσικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έxεις κάνει ντεμπούτο στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης ως σολίστ με το Absolute Ensemble, έχεις παίξει και (μάλιστα) ηχογραφήσει jazz υλικό με τον Μάρκο Αλεξίου, ενώ παίζεις σε συναυλίες και δίσκους με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, αλλά και έργα της Κωνσταντίας Γουρζή. Τελικά, ποια νιώθεις να είναι η μουσική σου ταυτότητα;
Καμία. Νοιώθω ότι στρογγυλοκάθομαι βολικά στην πραγματική, αδιερεύνητη ταυτότητά μου όταν απλώς ευχαριστιέμαι τη μουσική, είμαι έτοιμος να γελάσω με οτιδήποτε και δεν φοβάμαι τον θάνατο. Όλες οι άλλες ταυτότητες που εφευρίσκω στις αμέτρητες κατώτερες στιγμές μου -για να βολευτώ- αποτελούν εγκεφαλικά κατασκευάσματα και περιγράφουν το μέγεθος της αποτυχίας μου. Πάλι καλά που πληρώνομαι για κάποιες από αυτές!

Τι ετοιμάζεις για μετά τις περιοδείες;
Να βλέπω τα παιδιά μου μέχρι να με βαρεθούν. Προφανώς, αυτό δεν θα πάρει πάρα πολύ χρόνο - ο γιός μου είναι τριών χρονών, οπότε με ξεπαστρεύει εύκολα, και η κόρη μου που μπαίνει στην εφηβεία, με αποκαθηλώνει σταδιακά χάριν φίλων, φιλενάδων και οθόνης. Οπότε ευελπιστώ να ηχογραφήσω κάποια “custom made” έργα του αμερικανού συνθέτη Gene Pritsker αποκλειστικά για περίεργα, υβριδικά βιολιά. Συγχρόνως, προβλέπεται να συνεχιστεί για τον χειμώνα ο «Κουρέας της Σεβίλλης» στο Ακροπόλ, ενώ εξετάζεται και η πιθανότητα μακροημέρευσης του σχήματος με τον Αλκίνοο. Ίδωμεν.

Έχεις κάποιο καλλιτεχνικό όνειρο που δεν έχεις πραγματοποιήσει ακόμη; Ποιο είναι αυτό;
Ένα ελληνικό σύνολο σαν το Absolute Ensemble, όπου ο κάθε μουσικός θα συνδυάζει κλασική τεχνική αρτιότητα με ευχέρεια αυτοσχεδιασμού και ανοιχτό μυαλό. Ανοιχτό μυαλό και πέραν της μουσικής.