Ibrahim Maalouf: Η ανάμειξη των πολιτισμών είναι ο δρόμος για έναν καλύτερο κόσμο

Το Παρίσι είναι μια κομβική πόλη για τη μουσική. Η συγκέντρωση ανθρώπων από διαφορετικούς τόπους -και συχνά διαφορετικούς πολιτισμούς- που ξεκίνησε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και συνεχίστηκε ακόμη και μέσα στη δεκαετία του 1980, έδωσε στην πόλη έναν πλούσιο χαρακτήρα. Ο Ibrahim Maalouf έφτασε στο Παρίσι κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, πολύ μικρός, με πλούσια οικογενειακή μουσική παράδοση και προικισμένος με σπάνιο ταλέντο. Σήμερα, έχει κυκλοφορήσει δώδεκα προσωπικούς δίσκους κι έχει συνεργαστεί με μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της παγκόσμιας μουσικής. Δεν διστάζει να αντλεί επιρροές από οποιοδήποτε μουσικό ιδίωμα και πλέον ο ήχος της τρομπέτας του αποτελεί σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη μουσική. Ο Γαλλο-Λιβανέζος τρομπετίστας Ibrahim Maalouf μιλάει στην ATHENS VOICE για τη μουσική, τις πολλές συνεργασίες του και την επερχόμενη συναυλία του στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στις 28 Ιουνίου.

Κατάγεσαι από μουσική οικογένεια. Ο πατέρας σου έπαιζε τρομπέτα και η μητέρα σου, πιάνο. Είναι σύμπτωση ότι διάλεξες κι εσύ την τρομπέτα ως το βασικό σου όργανο;
Δεν είναι καθόλου σύμπτωση! Αλλά στην αρχή δεν διάλεξα την τρομπέτα, διάλεξα το πιάνο. Η τρομπέτα ήταν το όργανο που ήμουν περίεργος να μάθω πώς παίζεται κι έτσι ζήτησα από τον πατέρα να μου δείξει δυο-τρία βασικά πράγματα. Εκείνος δέχτηκε αλλά μου είπε ότι αν μου έδειχνε τρομπέτα, στο τέλος θα γινόμουν τρομπετίστας. Ήμουν 7-8 ετών τότε που έγινε αυτή η συζήτηση και τελικά είχε δίκιο.

Ένας από τους πρώτους δασκάλους σου ήταν ο Maurice Andre. Τι θυμάσαι από εκείνον; Ποια είναι τα πιο βασικά πράγματα που σε δίδαξε;
Στην πραγματικότητα, ο Maurice Andre ήταν ο δάσκαλος του πατέρα μου, πίσω στη δεκαετία του 1970. Σε μένα έκανε λίγα μόνο μαθήματα. Κατείχε την τρομπέτα όσο ελάχιστοι, ήταν ένας από τους καλύτερους τρομπετίστες στην ιστορία της μουσικής. Αλλά εκείνο στο οποίο με βοήθησε πολύ ήταν να ξεπερνάω όλα εκείνα τα προβλήματα που προκαλεί -ειδικά στην αρχή- το παίξιμο της τρομπέτας: τους πόνους στα χείλη και τους μυϊκούς πόνους.

Ο πατέρας σου ανακάλυψε την μικροτονική τρομπέτα. Μπορείς να μας βοηθήσεις να καταλάβουμε τι είναι αυτό το όργανο και σε τι διαφέρει από την κανονική τρομπέτα;
Ναι, δημιούργησε αυτό το όργανο στα μέσα της δεκαετίας του 1960 με βασικό σκοπό να μπορεί να παίξει όλα τα είδη μουσικής με την τρομπέτα αυτή. Η διαφορά της είναι ότι έχει και μια τέταρτη βαλβίδα. Αν την πατήσεις, χαμηλώνει η νότα που παίζεις κατά ένα τέταρτο, με αποτέλεσμα να έχεις μια τεράστια γκάμα από νότες στη διάθεσή σου. Με τον τρόπο αυτό, μπορείς να παίξεις  μακάμ, μουσική από τη Μέση Ανατολή αλλά και από κάθε γωνιά του κόσμου, μουσική που περιλαμβάνει και άλλους τόνους από τις καθαρές νότες, τις διέσεις και τις υφέσεις τους.

Έχεις παίξει με αρκετούς μουσικούς που δεν ανήκουν στον χώρο της jazz: τον Salif Keita, τον Amadou και τη Mariam, τη Lhasa, τη Juliette Greco, τον Elvis Costello, τον Sting και πολλούς ακόμα. Τι σ’ έχει εντυπωσιάσει πιο πολύ σ’ αυτές σου τις συνεργασίες;
Δεν επεδίωξα ποτέ να συνεργαστώ με όλους αυτούς τους πολύ μεγάλους καλλιτέχνες, απλώς έτυχε να με καλέσουν να παίξω μαζί τους και ήταν πολύ μεγάλη τιμή για μένα. Με εντυπωσίασε η σεμνότητα αυτών των τόσο σπουδαίων καλλιτεχνών και η εξαιρετική συμπεριφορά τους στους μικρότερους μουσικούς, όπως ήμουν κι εγώ, που απλώς ερχόμουν να προσθέσω μια ελάχιστη γεύση σε κάποιο από τα τραγούδια ενός ολόκληρου δίσκου τους. Είναι εντυπωσιακό ότι μουσικοί όπως ο Sting, που είναι μέσα στη δεκάδα των μεγάλων pop stars, αν τους στείλεις ένα e-mail για να τους ρωτήσεις ακόμη και κάτι σχεδόν ασήμαντο, σου απαντούν την επόμενη μέρα, ακόμη και την ίδια με πολύ μεγάλη ευγένεια και ταπεινότητα. Δεν μπορώ να μην πω εδώ ότι από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και μουσικοί που έχουν βγάλει όλον κι όλον έναν δίσκο, μουσικοί που έκαναν μια σχετική επιτυχία αλλά το πιθανότερο είναι ότι κανείς δεν θα τους θυμάται σε πέντε χρόνια, που δεν σου απαντούν ποτέ.

Όμως έχεις παίξει και με πολλούς μουσικούς της jazz. Θα ήθελες να μοιραστείς μια ιστορία για κάποιον από αυτούς;
Έχω παίξει με αρκετούς μουσικούς της jazz και θέλω να μιλήσω για τον πρώτο μεγάλο μουσικό με τον οποίο συνεργάστηκα, τον Archie Shepp, αυτόν τον σπουδαίο σαξοφωνίστα που άφησε πολύ έντονη τη σφραγίδα του στη free jazz. Θα ήταν ελάχιστο να πω ότι με επηρέασε, στην πραγματικότητα μέσα από τις συζητήσεις μας -είτε εκείνος το συνειδητοποιούσε είτε όχι- με έμαθε τι ακριβώς σημαίνει jazz.

Είσαι αρκετά επηρεασμένος, και λόγω της καταγωγής σου, από την αραβική μουσική και τη μουσική της Μέσης Ανατολής. Ποια είναι τα στοιχεία που έχεις κρατήσει από αυτή τη μουσική;
Η μουσική της Μέσης Ανατολής, η αραβική μουσική είναι για μένα ένα είδος μητρικής γλώσσας. Όμως, όπως ακριβώς έχω επηρεαστεί από αυτούς τους ήχους, έτσι έχω επηρεαστεί και από τη μουσική της Αφρικής, τη jazz, το rap, την εναλλακτική μουσική. Έτσι, δεν θα έλεγα ότι η μουσική μου είναι μια διασταύρωση της jazz με την αραβική μουσική αλλά μια προσωπική μίξη όλων των ειδών που ανέφερα πιο πριν.

Ένα από τα πιο αγαπημένα album που έχεις κυκλοφορήσει είναι η “Levantine Symphony”. Υπάρχει κάτι που αγαπάς ιδιαίτερα σ’ αυτόν τον δίσκο;
Η “Levantine Symphony Νο. 1” αποτελείται από ένα μόνο θέμα, μία μόνο μελωδία, που παίζεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Και θέλει να δείξει ακριβώς αυτό, ότι μπορεί να ερχόμαστε από διαφορετικούς πολιτισμούς, από διαφορετικούς κόσμους, να ακούμε άλλες μουσικές, να πιστεύουμε σε άλλους θεούς, να προτιμάμε άλλα φαγητά αλλά στο κέντρο των πάντων βρίσκεται μια μελωδία που είναι κοινή για όλους μας. Με αυτή την έννοια έγραψα τη Συμφωνία και πιστεύω ότι κατάφερα να εκφράσω αρκετά πειστικά το όραμα που είχα.

Και το “Kalthoum”;
Ναι, είναι αντίστοιχος ο τρόπος που δούλεψα. Πήρα ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια που τραγούδησε η μεγάλη Oum Kalthoum, το "Alf Leila Wa Leila”και προσπάθησα να το παίξω πρώτα με τον τρόπο που το τραγουδάει εκείνη, ακριβώς όμως όπως το λέει εκείνη. Ύστερα το έντυσα αλλιώς, του έβαλα αθλητικά παπούτσια, του έβαλα καπέλο, του έβαλα γυαλιά, το μεταμφίεσα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Εδώ, ένας από τους βασικούς άξονές μου ήταν η αμερικανική jazz.

Πώς ήταν να δουλεύεις με τον David Walters;
Ο David είναι ένας υπέροχος άνθρωπος και την ίδια στιγμή ένας πολύ ταλαντούχος μουσικός. Πέρασα θαυμάσια όταν δουλέψαμε μαζί και πιστεύω ότι βγήκαν όμορφα πράγματα από τη συνεργασία μας. Όμως, αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι ότι μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα, έχουμε την ίδια φιλοσοφία ως προς το ότι πρέπει να ανακατέψουμε στοιχεία από όλους τους πολιτισμούς έτσι ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε έναν καινούργιο καλύτερο κόσμο.

Και με τον Vincent Segal;
Ο Vincent ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που πίστεψε σε μένα. Γνωριστήκαμε όταν ήμουν 20 ετών, με άκουσε προσεκτικά, με αποδέχτηκε και όχι μόνο δεν έχανε ευκαιρία να παίζουμε μαζί αλλά με σύστησε σε όλους τους φίλους του, λέγοντας τα καλύτερα λόγια. Είναι ένας από τους πολύ σημαντικούς ανθρώπους για μένα.

Θα ήθελες να μου μιλήσεις για τη Melody Gardot;
Έχει μία από τις καλύτερες φωνές στον κόσμο, είναι μία από τις σπουδαιότερες τραγουδίστριες σήμερα, την καλώ πολύ συχνά στις συναυλίες μου, παίζουμε πολύ συχνά μαζί, είναι ένας πολύ γλυκός άνθρωπος, μια μεγάλη τραγουδίστρια της εποχής μας.

Τι είναι αυτό που κάνει ιδιαίτερη τη γαλλική jazz; Τι πιστεύεις ότι την έχει κάνει σημαντική μέσα στα χρόνια;
Η γαλλική jazz είναι πολύ ιδιαίτερη γιατί ήταν πάντα ανοιχτή στις επιρροές από όλους τους ήχους του κόσμου. Εκεί μπορείς να βρεις ήχους από την Αφρική, την Αμερική, την Ασία, τη Μέση Ανατολή, τους ήχους του Ισραήλ, της Σκανδιναβίας, τα πάντα. Είναι σαν όλες οι jazz από κάθε άκρη του κόσμου να ενώνονται μέσα στη γαλλική jazz. Αυτή είναι η ομορφιά της και αυτό την κάνει σημαντική.

Αν ήταν να μου διδάξεις αυτοσχεδιασμό, ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα μου μάθαινες;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθεις στον αυτοσχεδιασμό είναι να είσαι ελεύθερος. Να είσαι ελεύθερος με τον εαυτό σου, με τους ανθρώπους γύρω σου, με το μουσικό όργανο που παίζεις, με τους άλλους μουσικούς που παίζουν μαζί σου. Ο αυτοσχεδιασμός σου δίνει και ο ίδιος όπλα να είσαι ελεύθερος. Και σίγουρα κανείς μας δεν είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει οποιαδήποτε στιγμή, όμως κανείς δεν μπορεί να απαγορεύσει σε κάποιον άνθρωπο να είναι αυτός που πραγματικά θέλει να είναι.

Τι να περιμένουμε από τη συναυλία σου στο Ηρώδειο;
Με ρωτούν πολλές φορές και λέω πάντα το ίδιο πράγμα: πρέπει να περιμένετε την έκπληξη. Δεν υπάρχει κανένας κανόνας, όλα είναι ανοιχτά και έτσι όπως μου αρέσει να κάνω εκπλήξεις στους φίλους μου, έτσι μου αρέσει να συμβαίνει αυτό και πάνω στη σκηνή. Όλα είναι πιθανά, όλα μπορεί να γίνουν, αυτός άλλωστε είναι και ο μόνος τρόπος να γεννηθεί στη μουσική και στον κόσμο κάτι πραγματικά καινούργιο.