Λεωνίδας Καβάκος: «Με ξεπερνάει η άρνηση να παίξουν σε συναυλία ανθρωπιστικού χαρακτήρα»

Κύριε Καβάκο, σας ευχαριστούμε θερμά για αυτή την πρωτοβουλία, που αγκάλιασε και το Μέγαρο Μουσικής. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει και στην Ελλάδα κάτι που βλέπουμε σε τόσα μέρη, που με τόσο συγκινητικούς τρόπους οι ορχήστρες και οι μουσικοί ανά τον κόσμο τιμούν και στηρίζουν τους ανθρώπους στην Ουκρανία που ζουν τον εφιάλτη…

Χαίρομαι που το λέτε. Όπως το βλέπω εγώ, μια τέτοια συναυλία, σημαίνει πολλά πράγματα. Είναι μια ένδειξη σεβασμού σε όσους έχασαν τη ζωή τους, αλλά και μια προσπάθεια να δείξουμε ότι στηρίζουμε πνευματικά και ηθικά όλους αυτούς τους ανθρώπους που βιώνουν καταστάσεις που θεωρούσαμε πως δεν θα υπήρχαν στον 21ο αιώνα, που χάνουν τους ανθρώπους τους, τα σπίτια τους, τις περιουσίες τους, που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πόλη τους, την πατρίδα τους…

Και υπάρχει και το πρακτικό σκέλος, ότι θέλουμε να μαζέψουμε ένα μικρό ποσό για να συμβάλουμε κι εμείς με τις μικρές μας δυνάμεις στο να ανοικοδομηθεί το μαιευτήριο της Μαριούπολης, ένα ίδρυμα με ιδιαίτερο συμβολισμό – υποδέχεται τη ζωή τη στιγμή που ο πόλεμος την παίρνει.

Και βέβαια υπάρχει και μια τρίτη διάσταση, που έχει να κάνει με το ότι η Ελλάδα στην Ιστορία της έχει βιώσει πολλές φορές απόπειρες εισβολής, και είναι επίσης μια χώρα που στον παρόντα χρόνο πρέπει να είναι πολύ κοντά στην Κύπρο, που έχει υποστεί και αυτή εισβολή και είναι υπό κατοχή μετά από μισό αιώνα. Οι Έλληνες δεν μπορεί να είμαστε αδρανείς, ανέγγιχτοι από καταστάσεις όπου υπάρχει η απόλυτη αδικία.

Είναι κάτι που κάνατε και στις 25 Μαρτίου, με την Tonhalle-Orchester στη Ζυρίχη.

Ναι, κάναμε μια συναυλία στη Ζυρίχη αφιερωμένη στα θύματα της Ουκρανίας και μάλιστα εκεί μαζεύτηκε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, περισσότερα από 160.000 ευρώ. Το εισιτήριο ήταν πολύ ακριβό ώστε να μαζευτούν όσα περισσότερα χρήματα. Και πριν από αυτό, όταν ήμουν σε περιοδεία στην Αμερική (σ.σ. με τον τσελίστα YoYo Ma και τον πιανίστα Emanuel Αx, δύο ιερά τέρατα της κλασικής μουσικής)  κάθε βράδυ, πριν αρχίσει η συναυλία, έλεγα στον κόσμο ότι υπάρχει αυτή η μεγάλη  αντίφαση. Ότι μετά από δύο χρόνια βλέπουμε γεμάτες αίθουσες με κόσμο που έρχεται γιατί αγαπάει τη μουσική και θέλει να έχει τη μοναδική εμπειρία μιας ζωντανής συναυλίας, αλλά στην άλλη άκρη του κόσμου συμβαίνουν γεγονότα που σκορπίζουν θάνατο και απελπισία, και που δημιουργούν ανθρώπινα δράματα πάρα πολύ δύσκολο για τους ανθρώπους που τα βιώνουν να τα ξεπεράσουν. Και ξεκινούσαμε με τον εθνικό ύμνο της Ουκρανίας ως ένδειξη συμπαράστασης στους ανθρώπους που υποφέρουν.

Ήδη λοιπόν από την Αμερική είχα σκεφτεί ότι πρέπει να κάνουμε κάτι και στην Ελλάδα, για τους λόγους που σας ανέφερα, αλλά και γιατί πιστεύω ότι η πεμπτουσία της μουσικής και της τέχνης γενικά είναι ανθρωπιστική. Και δεν μπορεί να είναι αδιάφορη η μουσική σε μια τέτοια τραγική συγκυρία, έστω κι αν η συμπαράσταση είναι συμβολική ή ψυχική ή πολύ μικρή οικονομική. Η τέχνη είναι μία πνευματική δραστηριότητα που μας εξυψώνει πνευματικά, διεγείρει συναισθήματα, ιδέες, σκέψεις, τη φαντασία, και, ως εκ τούτου, ήθελα πάρα πολύ να είναι η μουσική παρούσα και στην Ελλάδα, όπως σε όλον τον κόσμο.

Δεν κάνουμε κάποια πρωτοτυπία, συναυλίες συμπαράστασης για τα θύματα του πολέμου στην Ουκρανία γίνονται  συνέχεια, παντού. Στη Ζυρίχη, μάλιστα, στην Ορχήστρα υπήρχαν και Ουκρανοί και Ρώσοι μουσικοί, κάτι που στέλνει ένα πολύ δυνατό μήνυμα γιατί η τέχνη λειτουργεί ως γέφυρα επικοινωνίας και κατανόησης ανάμεσα στους ανθρώπους και όχι ως αφετηρία για διχόνοια και μίσος, αυτό είναι καταστροφικό.

Δεν είναι θέμα κομματικής τοποθέτησης μια τέτοια πρωτοβουλία, έχει ανθρωπιστικό χαρακτήρα, όπως πολύ σωστά το λέτε…

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, δείχνουμε να είμαστε πολύ κατώτεροι των περιστάσεων, εξοργιστικά θα έλεγα, με τις διάφορες αντιδράσεις που έχουν υπάρξει, είτε μεμονωμένα είτε από θεσμούς. Και είναι πραγματικά πολύ λυπηρό να το βλέπει κανείς αυτό, κυρίως επειδή δεν νομίζω, επί της ουσίας, ότι υπάρχει κανείς  που θα δει κάποιον να υποφέρει και να μη θέλει με κάποιον τρόπο να τον στηρίξει, να προσφέρει μια βοήθεια, μια αλληλεγγύη.

Η πολιτική αντίληψη δυστυχώς μερικές φορές είναι χουλιγκανικής νοοτροπίας και ουσιαστικά οι άνθρωποι δεν χρησιμοποιούν τον νου και το δικό τους κριτήριο για να σκεφτούν. Κι έτσι λόγω της απόλυτης ταύτισης με μία αντίληψη, με ένα κόμμα ή με μία ομάδα, δεν βλέπουμε μπροστά μας ακόμα και σε καταστάσεις πάρα πολύ προφανείς  για το πώς πρέπει να τοποθετηθούμε.

Κύριε Καβάκο, τι συνέβη με τις δικές μας ορχήστρες; Είναι αλήθεια ότι απευθυνθήκατε για να συμμετάσχουν στη συναυλία για την ανοικοδόμηση του μαιευτηρίου στη Μαριούπολη και αρνήθηκαν;

Αυτό ακριβώς συνέβη. Ακούστε, ήθελα η συναυλία να έχει δύο μέρη. Το πρώτο να είναι μουσικής δωματίου, γιατί η μουσική δωματίου έχει ως πεμπτουσία την αμοιβαία κατανόηση, δηλαδή 4-5 μέχρι 8 άτομα, διαφορετικοί καλλιτέχνες βρίσκουν έναν κοινό τρόπο έκφρασης, κάτι που απαιτεί μια διάθεση διαπραγμάτευσης των προσωπικών απόψεων ώστε  να δημιουργηθεί κάτι που να αναδεικνύει το σύνολο.

Και στο δεύτερο μέρος να παίξουμε με την ορχήστρα, το ίδιο σκεπτικό σε μεγέθυνση. Γιατί η ορχήστρα είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας, οι μουσικοί επικοινωνώντας πνευματικά προσπαθούν όλοι μαζί  να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα. Και αυτό είναι ένα μήνυμα πολύ δυνατό, γιατί σε έναν  πόλεμο σταματά  η συνεννόηση, η διάθεση για να καταλάβεις τον άλλο, να τον αφουγκραστείς, και η όποια λύση επέρχεται διά της βίας. 

Αυτή ήταν η σκέψη μου, και επίσης ότι η ορχήστρα αποτελεί έναν θεσμό. Δηλαδή θεώρησα ότι θα υπήρχε θεσμικά μία συμβολή της Ελλάδας στο να δείξουμε τη συμπόνια μας στους συνανθρώπους δίπλα μας που βιώνουν ασύλληπτες καταστάσεις.

Απολύτως κατανοητό. Πού απευθυνθήκατε πρώτα;

Στην αρχή έκανα πρόταση στην Κρατική Ορχήστρα, αλλά δυστυχώς αποφάσισαν  να μη συμμετάσχουν στη συναυλία. Η αιτιολογία που μου έδωσαν, την οποία θεωρώ και γελοία, και δεν ξέρω αν είναι μόνο αυτό, ήταν ότι ήθελαν να αποφύγουν κακή μιντιακή χρήση της συμμετοχής τους σε αυτή τη συναυλία. Είναι εξωφρενικό να το σκεφτεί κανείς, «δεν συμμετέχω σε μια συναυλία γιατί φοβάμαι μη χρησιμοποιηθεί η συμμετοχή μου με αρνητικό τρόπο στα μίντια».

Και γιατί πιστεύετε ότι το έκαναν;

Δεν ξέρω, δεν είναι κάτι που μπορώ να σας εξηγήσω, δεν είναι κάτι που κατανοώ, και πολύ περισσότερο με το οποίο συμφωνώ. Θα έλεγα όμως ότι ήταν μία αγαθή προσέγγιση, γιατί σε καμία περίπτωση μια τέτοια εξήγηση δεν θα μπορούσε να γίνει πιστευτή, και αυτό εμένα με ξεπερνάει, θεωρώ ότι είναι αναλγησία. Προεβλήθη κάποια στιγμή και το επιχείρημα ότι υπάρχουν και Ρώσοι μουσικοί στην ορχήστρα, το οποίο είναι επίσης απαράδεκτο. Και στο κάτω κάτω οποιαδήποτε εθνικότητα και να έχει κανείς, υπάρχει άνθρωπος ο οποίος μπορεί να είναι αντίθετος στο να ανοικοδομηθεί ένα μαιευτήριο ώστε οι γυναίκες να γεννούν εκεί; Ποιος μπορεί να είναι αντίθετος  με αυτό;

Είναι αναλγησία να μη θέλεις να ονομάσεις το θύμα και τον θύτη σε έναν πόλεμο, και είναι και δειλία να μη θέλεις να πεις ότι εγώ δεν θέλω να συμμετάσχω. 

Η αλήθεια είναι ότι ακόμα και αν υπάρχουν συμπολίτες μας που κρατούν κάπως πιο ουδέτερη στάση στον πόλεμο, δεν μπορώ να σκεφτώ ότι θα έλεγε κανείς, όχι, να μη μαζέψουν λεφτά για το βομβαρδισμένο μαιευτήριο. Το ίδιο σας είπαν και στη Συμφωνική της ΕΡΤ;

Όχι, εκεί η δικαιολογία ήταν εντελώς υποκριτική, γιατί από την πρώτη στιγμή ήταν όλοι πολύ θετικοί, η διοίκηση ήταν υπέρ – και στην Κρατική και στην ΕΡΤ οι διοικήσεις ήταν θετικές, πρέπει να το πούμε αυτό. Και επειδή ετοιμάζουν μία πασχαλινή συναυλία στις 18 του μήνα και είχαν φορτωμένο πρόγραμμα είπαμε με τους μουσικούς να κοιτάξουν πότε να προσθέσουν τις πρόβες για τη δική μας συναυλία, που θα γίνονταν μάλιστα στο Μέγαρο.

Και φτάσαμε στο σημείο όπου θα έπρεπε να συμφωνήσουμε τη διατύπωση της ανακοίνωσης της συναυλίας. Η ορχήστρα δεν επιθυμούσε να υπάρχει κανένας υπαινιγμός υπέρ της Ουκρανίας ή κριτική στη Ρωσία, ήθελαν να πούμε απλά ότι θα παίξουμε για την ανοικοδόμηση του μαιευτηρίου της Μαριούπολης. Λες και μια μέρα αυτό ξαφνικά να κατέρρευσε από μόνο του, επειδή ήταν κακής κατασκευής. Τελοσπάντων, εγώ σκέφτηκα να συμφωνήσω σε αυτό, γιατί σημασία έχει να προσφέρουμε ό,τι μπορούμε, και να βοηθήσουμε.

Εκεί που συζητούσαμε, όμως, μεσολάβησε σκ, τη Δευτέρα το πρωί λάβαμε ένα μέιλ ότι ο κανονισμός του Συλλόγου απαγορεύει να γίνει οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραμμα των δοκιμών  σε χρονικό περιθώριο μικρότερο από δύο εβδομάδες. Και για αυτό η Ορχήστρα δεν μπορεί να συμμετάσχει στη συναυλία. Το οποίο, βέβαια, είναι ο ορισμός της υποκρισίας, διότι, όταν συμφώνησαν, ήξεραν τι λέει ο κανονισμός, αλλά δεν μας τα επικοινώνησαν. Και να σας πω και κάτι; Ας υποθέσουμε ότι ο κανονισμός το λέει αυτό… εδώ όμως μιλάμε για μία συγκυρία πολέμου, που δεν εμπίπτει σε κανέναν προγραμματισμό, άρα τι σόι ευαισθησία έχουν για να προφασιστούν μια τέτοια δικαιολογία για να μη συμμετάσχουν στη συναυλία; Να πουν ότι μέχρι χθες ήταν οκ, αλλά από σήμερα δεν επιτρέπεται…

Δεν μπορούν να δίνουνε αυτό το στίγμα, ότι δηλαδή οι μουσικοί στην Ελλάδα είναι ανάλγητοι; Ότι δεν ενδιαφέρονται να βοηθήσουν ανθρώπους οι οποίοι καταστρέφεται η ζωή τους; Δεν το καταλαβαίνω αυτό, με ξεπερνάει.

Αλλά και το θέμα της διατύπωσης δεν ήταν προβληματικό; Τι σημαίνει να μην υπάρχει καμία αναφορά στην Ουκρανία;

Είναι αναλγησία να μη θέλεις να ονομάσεις το θύμα και τον θύτη σε έναν πόλεμο, και είναι και δειλία να μη θέλεις να πεις ότι εγώ δεν θέλω να συμμετάσχω. Το δικαίωμα αυτό το έχουν, σε δημοκρατία ζούμε, ο καθένας μπορεί να έχει ό,τι άποψη θέλει και κρίνεται για αυτή, αυτό είναι κατοχυρωμένο. Αλλά το να μην έχεις το θάρρος της γνώμης σου και να προφασίζεσαι δικαιολογίες που και σε ένα μικρό παιδί δεν στέκουν…

Πραγματικά είναι ντροπή τους, και ξέρετε γιατί είναι περισσότερο ντροπή; Γιατί υποτίθεται ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι μουσικοί, είναι καλλιτέχνες, και είπαμε η ουσία της Τέχνης πριν από οτιδήποτε άλλο είναι ανθρωπιστική. Δεν μπορούν να συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο και να δίνουνε αυτό το στίγμα, ότι δηλαδή τι, οι μουσικοί στην Ελλάδα είναι ανάλγητοι; Ότι δεν ενδιαφέρονται να στηρίξουν και να βοηθήσουν έμπρακτα ανθρώπους οι οποίοι καταστρέφεται η ζωή τους επειδή βρίσκονται σε πόλεμο; Δεν το καταλαβαίνω αυτό, πραγματικά με ξεπερνάει.

Όπως στις «συναυλίες για την ειρήνη», «για τον άνθρωπο»…

Μια συναυλία για την Ειρήνη στην προκειμένη στιγμή είναι μια υποκριτική στάση, γιατί όλοι θέλουμε την ειρήνη, δεν υπάρχει κανείς που να μη τη θέλει. Αλλά στη συγκεκριμένη στιγμή υπάρχει μια κατάσταση που υπάρχει θύτης και θύμα. Δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί αυτό. Άρα το να λες, από τη στιγμή που κάποιος εισβάλλει σε μία χώρα, ότι εγώ είναι υπέρ της ειρήνης είναι υποκριτικό.

Και θέλω να κάνω το εξής ερώτημα: Αν η Ελλάδα ήταν στη θέση της Ουκρανίας και δεχόταν μία εισβολή, και ενώ έχουμε και την Κύπρο που τελεί υπό κατοχή, και επίσης δέχεται συνεχώς απειλές από την Τουρκία, πώς θα έβλεπαν οι Έλληνες αν η στάση των ανθρώπων σε άλλες χώρες ήταν όπως η δική τους τώρα; Εάν καταστρέφονταν οι πόλεις μας, όλες οι υποδομές, αν σκοτώνονταν άνθρωποί μας, πώς θα ένιωθαν αν κάπου προσπαθούσαν να οργανώσουν μια συναυλία και υπήρχε αυτή η αντίδραση; Είναι ντροπή για εμάς τους Έλληνες ως έθνος, αλλά και για τον άνθρωπο ως είδος, μια τέτοια συμπεριφορά.

Μια εύλογη απορία: Είναι θεμιτό, συμβαίνει και σε άλλα μέρη, η απόφαση του σωματείου μιας ορχήστρας να υπερβαίνει αυτή του καλλιτεχνικού διευθυντή;

Είναι ένα θέμα το οποίο δεν γνωρίζω για τις συγκεκριμένες ορχήστρες. Κανονικά  φαντάζομαι ότι μπορεί η καλλιτεχνική ηγεσία να πει, κύριοι, πάμε να κάνουμε τη συναυλία, δηλαδή κανονικά πρέπει όταν ο καλλιτεχνικός διευθυντής λέει θα κάνουμε αυτό να μπορεί να γίνει, αλλά δεν γνωρίζω τα καταστατικό της ορχήστρας επειδή είναι δημόσιος οργανισμός. Κοιτάξτε, εγώ θα μπορούσα να επικοινωνήσω με την κυρία Μενδώνη, που είναι προϊστάμενή τους, και να της πως θέλουμε να κάνουμε αυτή τη συναυλία, και είναι σημαντικό να γίνει. Όμως δεν θα το έκανα ποτέ αυτό, γιατί σε καμία περίπτωση δεν ήθελα να έχω τους μουσικούς να παίζουν για μένα εξαναγκασμένοι, ήθελα να το κάνουν επειδή το θέλουν, να παίξουν με την ψυχή τους επειδή θα ήθελαν κι εκείνοι να προσφέρουν.

Έχετε δει σε κάποιο άλλο μέρος, επειδή ταξιδεύετε συνέχεια, κάποιου είδους άρνηση να υποστηριχτεί η Ουκρανία;

Όχι, δεν το έχω δει αυτό πουθενά, όπου έχω ταξιδέψει.

Μια τέτοια διάσταση για τα τεκταινόμενα του πολέμου είναι παροδική και συγκυριακή, ή είναι κάτι που επιφέρει ένα βαθύτερο, αδιάβατο ρήγμα; Θα συνεργαστείτε ξανά με τις δύο αυτές ορχήστρες;

Με την Ορχήστρα της ΕΡΤ δεν είχα καμία συνεργασία μέχρι σήμερα, οπότε και να υπήρχε μια μικρή πιθανότητα να παίξουμε μαζί, αυτή εξαφανίστηκε.

Με την Κρατική Ορχήστρα είναι πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα, και με έχει πειράξει πάρα πολύ. Γιατί από την πρώτη στιγμή η συνεργασία μας είχε ανθρωπιστικό χαρακτήρα, σε όλες μας τις συνεργασίες στην Αθήνα και στην επαρχία τα έσοδα διατέθηκαν για κάποιο κοινωνικό σκοπό, σε νοσοκομεία, γηροκομεία, σχολεία, ορφανοτροφεία, ήταν πρωτοβουλίες που βοηθούσαν αδύναμες ομάδες της κοινωνίας. Και σε όλες τις συναυλίες που έχουμε κάνει τα τελευταία 7 χρόνια η αμοιβή η δική μου ήταν πάντοτε ένα δώρο στην ορχήστρα, για να αγοράσει τύμπανα, κοντραμπάσο, καινούργια καθίσματα για τους μουσικούς, που είναι πολύ σημαντικό να είναι ανατομικά, δηλαδή η αμοιβή μου πήγαινε πάντα στον προϋπολογισμό της Ορχήστρας για να καλύπτονται ανάγκες απαραίτητες για μια ορχήστρα που θέλει να έχει ένα επίπεδο, γιατί είναι πάρα πολύ λίγα τα χρήματα από το κράτος.

Το να αρνηθούν μετά από όλα αυτά να συμμετάσχουν στη συναυλία είναι κάτι το οποίο πραγματικά με έχει πειράξει πάρα πολύ, όπως είπα, και ως εκ τούτου από την πρώτη στιγμή σκέφτηκα το αν υπάρχει κάποια περίπτωση να ξανασυνεργαστώ μαζί τους.

Και τι αποφασίσατε;

Η απάντηση είναι η εξής. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, όσον αφορά την κλασική μουσική και τους κρατικούς οργανισμούς, οι ορχήστρες μας δεν έχουν το επίπεδο που θα έπρεπε. Και για αυτό δεν φταίνε βέβαια οι μουσικοί, φταίει η αντιμετώπιση από το κράτος, οι πολύ μικρές επιχορηγήσεις, όλο το κομμάτι της κλασικής μουσικής είναι ατροφικό στην Ελλάδα. Για μένα λοιπόν είναι πάρα πολύ εύκολο να αποστασιοποιηθώ από όλο αυτό, να πω, κοιτάξτε, δεν είστε άξιοι της συμπαράστασης και της στήριξής μου, σας χαιρετώ και δεν πρόκειται να με ξαναδείτε. Σκέφτηκα λοιπόν ότι θα γίνει αυτό, αλλά πρώτα θέλω να δώσω μία ευκαιρία στην Ορχήστρα, επειδή έχουμε αυτή τη σχέση και συνεργασία που είναι ανθρωπιστικού χαρακτήρα.

Θα δώσω μια ευκαιρία στον σύλλογο της ορχήστρας να βγει δημόσια να δηλώσει ότι η τοποθέτηση τους σε σχέση με τη συναυλία υπέρ της Ουκρανίας και του μαιευτηρίου της Μαριούπολης είναι λάθος. Αν κάνουν αυτή τη δήλωση δημόσια, εγώ θα ξανασκεφτώ να συνεχίσω τη συνεργασίας μου μαζί τους. Και θα το κάνω επειδή θέλω και ελπίζω, και βέβαια τώρα πια από τα καθήκοντά μου ως ακαδημαϊκού (σ.σ. ορίστηκε πριν λίγες μέρες τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της Μουσικής) έχω και μια υποχρέωση να κάνω ό,τι μπορώ ώστε η κατάσταση που αφορά τις Ορχήστρες, τους θεσμούς, ό,τι αντιπροσωπεύει η κλασική μουσική, να βελτιωθεί.

Όμως αυτή η διάθεση δεν μπορεί να είναι μονόπλευρη, πρέπει να ισχύει και για τις δύο πλευρές.  Μέχρι στιγμής αυτό συνέβαινε στη συνεργασία μας με την ΚΟΑ. Και η ορχήστρα προσέφερε τις εισπράξεις των συναυλιών σε  κοινωνικούς σκοπούς και εγώ την αμοιβή μου στην ορχήστρα. Αρνούμενη όμως να συμμετάσχει σε μία ανθρωπιστική συναυλία, ουσιαστικά αρνήθηκε την ουσία της συνεργασία μας. Και για μένα ο μόνος τρόπος για να υπάρξει επανασύνδεση είναι, σε εύλογο χρονικό διάστημα, να παραδεχθούν δημόσια το σφάλμα που έκαναν, να πουν πως η απόφαση να μη συμμετάσχουν στη συναυλία ήταν λάθος και ότι δεν εκπροσωπεί το ήθος της ορχήστρας.

Και αυτό πιστεύω ότι θα απαλύνει και θα ομορφύνει πάλι την εικόνα τους στην κοινωνία και αυτό το οποίο πρεσβεύουμε εμείς οι μουσικοί και όλοι οι άνθρωποι της τέχνης. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, λυπάμαι πάρα πολύ, αλλά δεν μπορώ να συνεργαστώ ξανά μαζί τους. Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό, όλοι κάνουμε λάθη, αλλά θα πρέπει να μπορούμε, και δεν είναι εύκολο, να τα αναγνωρίσουμε.

Σε μία τέτοια εκδήλωση η Κρατική Ορχήστρα, ως θεσμός, θα όφειλε να είναι παρούσα, για να στείλει το μήνυμα του ανθρωπισμού

Έχετε δίκιο που το λέτε, γιατί οι θεσμοί έχουν ένα παιδευτικό χαρακτήρα, και έχει σημασία τι στάση κρατούν όταν συμβαίνει ένα γεγονός που συγκλονίζει όλο τον πλανήτη.

Σε μία τέτοια εκδήλωση η Κρατική Ορχήστρα, ως θεσμός, θα όφειλε να είναι παρούσα, για να στείλει το μήνυμα του ανθρωπισμού. Η συναυλία δεν ήταν εναντίον του Πούτιν, είναι υπέρ των θυμάτων και έχει σκοπό να μαζευτούν χρήματα για την ανοικοδόμηση του μαιευτηρίου της Μαριούπολης.

Από την πλευρά μου, βέβαια, αν με ρωτάτε, είναι απόλυτα εύλογο ότι το να υποστηρίζεις τα θύματα σημαίνει ότι είσαι και εναντίον του εισβολέα, αλλά είναι άλλο να λες ότι κάνω συναυλία εναντίον της Ρωσίας, και άλλο να λες ότι κάνω μια συναυλία με έναν ευγενή σκοπό. Αν θέλετε την άποψή μου, θα έπρεπε η ορχήστρα, όπως έκαναν τόσες ορχήστρες στο εξωτερικό, να καταδικάσει και την εισβολή. Γιατί ποιος είναι υπέρ της εισβολή; Δηλαδή αυτοί οι κύριοι θα ήταν υπέρ να εισβάλλει μια άλλη χώρα στην Ελλάδα; Ρωτάω αυτό το απλό πράγμα.

Είναι πολύ σημαντικό που το κάνετε εσείς, είναι σαν να «σώζετε» το πρόσωπο της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα.

Δεν συμφωνώ με αυτό που λέτε, γιατί εγώ δεν εκπροσωπώ κανέναν, παρά μόνο τον εαυτό μου. Απλά επειδή έχω αυτή την αναγνωσιμότητα μέσα από την πορεία μου τόσα χρόνια στον χώρο της μουσική, και μία κοινωνική απήχηση, το χρησιμοποιώ αυτό, με την καλή έννοια, για έναν σκοπό που τον θεωρώ  αυτονόητο για οποιονδήποτε άνθρωπο είναι ευαίσθητος. Εκπρόσωποι της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα είναι οι ορχήστρες, τα θέατρα, η Λυρική, η ραδιοφωνία, τα ιδρύματα του πολιτισμού, αυτά εκπροσωπούν τη χώρα και αυτά είναι που θα μπορούσαν να «σώσουν» το πρόσωπο της κλασικής μουσικής στην Ελλάδα, όπως το λέτε.

Η αρχική μου ιδέα ξέρετε ποια ήταν για τη συναυλία; Στο δεύτερο μέρος η ορχήστρα να απαρτίζεται από μουσικούς από όλες τις ελληνικές ορχήστρες, για να δοθεί το μήνυμα της ομόνοιας και της καθολικής συμπαράστασης της χώρας μας προς τα θύματα του πολέμου. Η αρχική ιδέα ήταν αυτή, και αυτή θα έπρεπε να ήταν η εικόνα της μουσικής στην Ελλάδα. Αλλά όταν είδα την άρνηση της ΚΟΑ...

Εγώ ντρέπομαι για τη χώρα μου, ντρέπομαι για τους ανθρώπους που θέλουν να λέγονται μουσικοί και να εκπροσωπούν τον χώρο της τέχνης. Και θεωρώ ότι πρέπει κάποια στιγμή να λογοδοτήσουν στην κοινωνία, γιατί είναι κρατικός θεσμός και πληρώνονται από τους φορολογούμενους. Και να βγουν να απαντήσουν, γιατί εμείς που είμαστε μουσικοί, που είμαστε Έλληνες, που έχουμε την Κύπρο, είμαστε έτσι αδιάφοροι; Δεν έχουμε προνόμια αλλά και ευθύνες και τις ευθύνες πρέπει να τις αναλαμβάνουμε και όχι να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και να λέμε δικαιολογίες… Η εισβολή στην επικράτεια ενός κυρίαρχου κράτους δεν είναι μία συμβολική απειλή για όλο τον κόσμο; Σήμερα μπήκε η Ρωσία στην Ουκρανία, αύριο μπαίνει η Κίνα στην Ταϊβάν, μεθαύριο η Τουρκία στην Ελλάδα, πώς θα γίνει δηλαδή ;

Ο κόσμος έχει ανάγκη τέτοιες πρωτοβουλίες, αλλά έχει ανάγκη και σε μια κρίσιμη στιγμή να δει τις διάφορες κοινωνικές ομάδες, τους ανθρώπους της Μουσικής, να στέλνουν το μήνυμα της αλληλεγγύης.

Εννοούσα ότι έχουμε ανάγκη από τέτοιες πρωτοβουλίες και είναι σημαντική μια τέτοια συναυλία, όπως αυτή που θα κάνετε στο Μέγαρο Μουσικής.

Ο κόσμος έχει ανάγκη τέτοιες πρωτοβουλίες, αλλά έχει ανάγκη και σε μια κρίσιμη στιγμή να δει τις διάφορες κοινωνικές ομάδες να στέλνουνε το κατάλληλο μήνυμα.  Έχουν ανάγκη να δουν τους ανθρώπους της Μουσικής να στέλνουν το μήνυμα της αλληλεγγύης. Γιατί, αλλιώς, πώς θα βγουν μεθαύριο οι μουσικοί αυτοί να παίξουν την 9η συμφωνία του Μπετόβεν, που μιλάει για αδελφοσύνη, για αγάπη, για τον άνθρωπο; Τη στιγμή που υπάρχουν δίπλα μας άνθρωποι που υποφέρουν κι εμείς αρνούμαστε να κάνουμε κάτι.

Να υποθέσουμε ωστόσο ότι υπάρχουν μουσικοί και στις δύο Ορχήστρες που ήταν υπέρ της συναυλίας…

Εννοείται ότι υπάρχουν. Από όσο ξέρω, μάλιστα, δεν ήταν όλοι οι μουσικοί την ημέρα της πλειοψηφίας, κάποιοι διαφώνησαν και κάποιοι απουσίασαν, αλλά οι δημοκρατίες λειτουργούν με τις πλειοψηφίες.

Πείτε μας κάτι για τους μουσικούς με τους οποίους θα παίξετε στις 14 Απριλίου, και για το πρόγραμμα της συναυλίας. 

Οι μουσικοί είναι εκλεκτοί, ο Βασίλης Βαρβαρέσος στο πιάνο, ο Ηλίας Λιβιεράτος στη βιόλα και ο Τιμόθεος Γαβριηλίδης Πετρίν στο τσέλο. Δεν έχουμε ξαναπαίξει μαζί. Κάποιοι από αυτούς έχουν διεθνείς διακρίσεις, έχουν μεγάλη εμπειρία παρότι νέοι, είναι πολύ ελπιδοφόρα η νέα γενιά μουσικών και είμαι σίγουρος ότι θα είναι μια πολύ καλή συναυλία. Τα έργα είναι τεράστια, είναι φανταστικά έργα τα δύο κουαρτέτα του Μπραμς, και έχουν δραματικό χαρακτήρα που αρμόζει στη συναυλία.

Λυπάμαι που είμαι ο μόνος που σκέφτηκε να αναλάβει μια τέτοια πρωτοβουλία, αλλά από την άλλη χαίρομαι που θα πραγματοποιηθεί. Το Μέγαρο ήταν από την πρώτη στιγμή 100% υπέρ του να γίνει αυτή η συναυλία, το ήθελαν πάρα πολύ και το έχουν αγκαλιάσει πολύ ζεστά και με χαροποιεί πολύ αυτό. Θα είναι μια δυνατή συναυλία!

Info: Μέγαρο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Πέμπτη 14 Απριλίου και ώρα 20:30 στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, για την υποστήριξη των θυμάτων του πολέμου στην Ουκρανία. 
Στη συναυλία θα λάβουν μέρος οι Βασίλης Βαρβαρέσος (πιάνο), Ηλίας Λιβιεράτος (βιόλα) και Τιμόθεος Γαβριηλίδης Πετρίν (τσέλο). 
Όλοι οι καλλιτέχνες συμμετέχουν αφιλοκερδώς.

Τα έσοδα θα διατεθούν υπέρ της ανοικοδόμησης του μαιευτηρίου της Μαριούπολης.

Johannes Brahms 
Κουαρτέτο με πιάνο αρ. 3 σε ντο ελάσσονα, έργο 60
Κουαρτέτο με πιάνο αρ. 1 σε σολ ελάσσονα, έργο 25