Σόνια Γιόντσεβα: Συνέντευξη με τη σταρ της όπερας λίγο πριν το ρεσιτάλ στην Εθνική Λυρική Σκηνή με αποσπάσματα από όπερες του Τζάκομο Πουτσίνι
Σπίτι της είναι τα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του πλανήτη. Η φωνή της συγκινεί όταν αφηγείται τις τραγικές ιστορίες της Μιμί, της Τόσκα, της Τραβιάτα, μαγεύει όταν καταδύεται στον κόσμο του μπαρόκ, ξαφνιάζει όταν ερμηνεύει το «Who wants to live forever» των Queen. Λίγες μέρες πριν την πολυαναμενόμενη πρώτη της εμφάνιση στη σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε ένα μοναδικό ρεσιτάλ με έργα Πουτσίνι, η σούπερ σταρ της όπερας, η γοητευτική υψίφωνος Σόνια Γιόντσεβα μίλησε στην Athens Voice για την καριέρα της, τους ρόλους που αγαπά και το πάθος της με τη μουσική.
Το ρεσιτάλ σας στην Αθήνα είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στον Πουτσίνι. Έχετε τραγουδήσει τις περισσότερες όπερες του. Τι σας αρέσει περισσότερο σε αυτόν τον συνθέτη; Πιστεύετε ότι ο βερισμός ταιριάζει στη φωνή σας περισσότερο από το μπελκάντο;
Αυτό που με γοητεύει στον Πουτσίνι είναι ότι συνθέτει μουσική σαν να είναι κινηματογραφικός σκηνοθέτης . Έχει τη δύναμη να παρασύρει τον ακροατή-θεατή σε ένα απίστευτα βαθύ συναισθηματικό βασανιστήριο. Και είναι συναρπαστικό, να βρίσκεσαι στη σκηνή και να ρίχνεσαι κι εσύ σε αυτό το βασανιστήριο. Πέρα από αυτό, αισθάνομαι ότι ο Πουτσίνι ταιριάζει στη φωνή μου, όπως άλλωστε και ο Τζορντάνο, ο Λεονκαβάλλο, ο Μπελίνι, όλοι ο συνθέτες του βερισμού...
Λίγες λυρικές τραγουδίστριες έχουν τόσο ευρύ ρεπερτόριο, από την παλαιά μουσική και το μπαρόκ μέχρι τη σύγχρονη μουσική, όσο εσείς. Μπορείτε να κάνετε σχεδόν ό,τι θέλετε με το όργανό σας, τη φωνή σας. Υπάρχουν κάποια όρια που αισθάνεστε ότι δεν πρέπει να ξεπεράσετε;
Όχι, σαν άτομο με χαρακτηρίζει η περιέργεια. Ξεκίνησα μαθήματα πιάνου όταν ήμουν έξι χρονών και συνήθισα από νωρίς να εξερευνώ διαφορετικά είδη του ρεπερτορίου. Είναι πολύ φυσιολογικό για ένα πιανίστα να παίζει τα πάντα, από Μπαχ και Σοπέν μέχρι Ραχμάνινοφ. Το ίδιο έκανα και όταν άρχισα να τραγουδώ, ανακαλύπτοντας έναν εντελώς διαφορετικό αλλά και πιο πολύχρωμο κόσμο. Για μένα είναι σημαντικό να μου αρέσει ο ήχος, να τον απολαμβάνω, ανεξάρτητα από το ρεπερτόριο, ή από το πότε γράφτηκε αυτό που τραγουδώ.
Έχετε όμως μια ιδιαίτερη αγάπη στην παλαιά μουσική και το μπαρόκ. Γιατί αυτή η προτίμηση;
Ξεκινώντας δεν γνώριζα πολλά για το μπαρόκ, όμως η συνάντησή μου με τον Ουίλιαμ Κρίστι -ο διευθυντής της περίφημης Ακαδημίας Νέων Τραγουδιστών «Le Jardin des Voix»- με έκανε να καταλάβω γιατί αυτή η μουσική είναι θεμελιώδης και αληθινά την ερωτεύτηκα!
Σας δίνει μεγαλύτερη ελευθερία;
Και ναι και όχι. Στην παλαιά, την αναγεννησιακή μουσική και το μπαρόκ οφείλεις να είσαι καλά πληροφορημένος, για το ύφος, τον τρόπο που έγραφαν μουσική σε κάθε χρονική περίοδο. Δεν μπορείς να συγκρίνεις τον Μοντεβέρντι με τον Χέντελ, είναι δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι. Τα μουσικά ποικίλματά τους αλλάζουν, επηρεάζονται από την εποχή τους. Για παράδειγμα ο Μοντεβέρντι θυμίζει πιο πολύ Βέρντι, είναι πολύ θεατρικός. Είναι σημαντικό να γνωρίζεις όλες αυτές τις λεπτομέρειες, για να προσαρμόσεις ανάλογα την ερμηνεία σου. Στην αρχή της καριέρας μου αν και λάτρευα αυτό το είδος μουσικής φοβόμουν να το προσεγγίσω, πίστευα ότι φωνητικά δεν διαθέτω το εύρος που απαιτεί. Όταν όμως ο Ουίλιαμ Κρίστι με διαβεβαίωσε ότι μπορώ κάλλιστα να τραγουδήσω μπαρόκ με τη δική μου φωνή, με «ξεκλείδωσε». Αυτή η κουβέντα ουσιαστικά καθόρισε και την μετέπειτα πορεία μου στο λυρικό θέατρο. Άνοιξε διάπλατα τις πόρτες, με απελευθέρωσε 100%.
Στο νέο σόλο άλμπουμ σας, «Rebirth», που κυκλοφόρησε το 2021, υπάρχει μια συνεχής εναλλαγή μουσικών διαθέσεων, που κινούνται από το μπαρόκ μέχρι λαϊκές μελωδίες από την Ισπανία και τη Βουλγαρία. Ποια ήταν η ιδέα σας; Τι συνδέει αυτά τα τόσο διαφορετικά είδη;
Το «Rebirth» ηχογραφήθηκε το 2020, στο πρώτο lockdown. Η ιδέα να συγκεντρώσω μουσικές από την εποχή της Αναγέννησης τριγύριζε καιρό στο μυαλό μου καιρό, από τότε που έκανα το cd με έργα Χέντελ. Εκείνους τους δύσκολους όμως μήνες αισθάνθηκα ότι δίνει ένα μήνυμα πως, ό,τι κι αν γίνει, όπως η μουσική επιβίωσε μέσα από τους αιώνες, έτσι κι εμείς μπορούμε να επιβιώσουμε και να «αναγεννηθούμε» αληθινά. Όσο για το Βουλγαρικό τραγούδι που αναφέρατε, για μένα υπάρχει σύνδεση. Παρόλο που ήταν πρακτικά αδύνατο η Βουλγαρία να έχει επιρροές από την μεγαλειώδη εκείνη εποχή που άλλαξε τη Δυτική Ευρώπη, καθώς ήταν υπόδουλη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ακόμα και έτσι, η λαϊκή μουσική της είχε τα ίδια σχεδόν ποικίλματα με τη μουσική της Αναγέννησης. Αυτό με γοήτευσε και έτσι συμπεριέλαβα το συγκεκριμένο τραγούδι στο cd.
Μια και αναφερθήκατε προηγουμένως στο lockdown, πιστεύετε ότι ο κόσμος της όπερας θα είναι διαφορετικός μετά την πανδημία;
Έχει ήδη αλλάξει. Έχουμε χάσει τη σιγουριά μας. Παρόλο που, ευτυχώς, όλα τα θέατρα που εμφανίστηκα το καλοκαίρι ήταν γεμάτα, αισθάνομαι ότι ο κόσμος φοβάται ακόμα να επιστρέψει στις αίθουσες. Άλλοι πάλι μοιάζει να έχουν ξεσυνηθίσει αυτή τη διαδικασία, να σηκώνονται από τον καναπέ τους, να ντύνονται και να πηγαίνουν στην όπερα. Σίγουρα στη διάρκεια του lockdown ήμασταν όλοι χαρούμενοι που μπορούσαμε να έχουμε τουλάχιστον τα live streamings, όμως απομάκρυναν το κοινό από το ζωντανό θέαμα και, το πιο επικίνδυνο, συνεχίζει να τα προτιμά… Θα χρειαστεί όλοι να προσπαθήσουμε πολύ, να αγωνιστούμε για να το αλλάξουμε και να φέρουμε τον κόσμο μας πίσω.
Γεννηθήκατε στη Βουλγαρία, μια χώρα που μας έχει δώσει σπουδαίες λυρικές φωνές. Υπήρξε κάποιος τραγουδιστής ή τραγουδίστρια της πατρίδας σας που αποτέλεσε πρότυπο στα πρώτα σας βήματα;
Φυσικά τους γνώριζα όλους, όχι βέβαια προσωπικά, είχα όμως την τύχη να συναντήσω μια φορά τον Νικολάι Γκιαούροφ, τον διάσημο Βούλγαρο μπάσο. Δεν ήταν παραπάνω από πέντε λεπτά, ίσα-ίσα ανταλλάξαμε μερικές κουβέντες, αλλά σε αυτά τα πέντε λεπτά κατάλαβα ότι όσο πιο μεγάλος είναι ένας καλλιτέχνης, τόσο πιο ταπεινός είναι στη ζωή. Ήταν απλός, καταδεκτικός, πρόθυμος να μοιραστεί μαζί μου τις εμπειρίες του. Κι αυτό για μένα ήταν ένα σπουδαίο μάθημα ζωής. Η ταπεινότητα είναι ένα σημαντικό στοιχείο του ανθρώπινου χαρακτήρα που στις μέρες μας είναι πολύ σπάνιο.
Έχετε συνεργαστεί στο παρελθόν με δημοφιλείς καλλιτέχνες όπως ο Στινγκ και ο Έλβις Κοστέλλο, έχετε τραγουδήσει Queen. Σας αρέσει να πειραματίζεστε με τη φωνή σας, να κάνετε crossovers;
Αν έχει νόημα ναι, γιατί όχι; Ποτέ δεν θέλησα να μου βάλουν κάποια ταμπέλα. Να γράφει στο κούτελό μου «μπελκαντίστα», «βερίστα»… Το σιχαινόμουν! Αγαπώ τη μουσική και είμαι πάντα ανοιχτή σε καινούργιες εμπειρίες.
Πρωταγωνιστείτε σε μια νέα παραγωγή όπερας. Ποιος κατά τη γνώμη σας είναι «το αφεντικό»; Ο συνθέτης, ο μαέστρος, ο σκηνοθέτης ή εσείς;
Για μένα «αφεντικό» είναι ο ρόλος, ο χαρακτήρας που ερμηνεύω. Στην ηρωίδα μου, είτε αυτή είναι η Μιμί, η Τραβιάτα, η Τόσκα, ή η Ιμογένη, θα δώσω ολοκληρωτικά τον χρόνο μου, την προσπάθειά μου, τις ικανότητές μου, για να πω την ιστορία της. Θέλω να την κάνω να ζωντανέψει ξανά, σε μια διαφορετική ζωή , κάτω από ένα νέο φως. Όταν τραγουδούσα Μήδεια στο Βερολίνο είχα αυτήν ακριβώς την αίσθηση, ήθελα να φτιάξω ένα πλαίσιο γύρω από αυτήν την γυναίκα, να αφηγηθώ την ιστορία όχι μιας φόνισσας αλλά ενός πληγωμένου ανθρώπου. Κάποιες από τις ηρωίδες αυτές έχουν υπάρξει πραγματικά, ενώ άλλες πλάστηκαν από τη φαντασία του συνθέτη κι αυτό κρύβει μέσα του μια διαστροφή γιατί συνήθως στο μυαλό του είναι εξιδανικευμένες, super women. Και η ερμηνεία ενός τέτοιου ρόλου είναι πρόκληση!
Το πρόγραμμά σας είναι γεμάτο με τέτοιους ρόλους, διαφορετικούς μεταξύ τους, που πάντα ωστόσο απαιτούν ερμηνευτική και φωνητική δύναμη. Πώς τα καταφέρνετε; Δεν είναι εξαντλητικό;
Είναι αφάνταστα δύσκολο. Οι ρόλοι αυτοί απαιτούν από μένα απόλυτη ηρεμία. Αλλά κι εγώ, αν θέλω η καριέρα μου να κρατήσει, πρέπει να παραμένω ψυχικά ήρεμη. Και πάντα διαμορφώνω πολύ προσεκτικά το πρόγραμμά μου έτσι ώστε να προστατεύω τη φωνή και το σώμα μου, να μην τα εξαντλώ.
Έχετε αναγνωριστεί ως μια από τις πιο συναρπαστικές ερμηνεύτριες της γενιάς σας. Εμφανίζεστε στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα, έχετε λάβει αμέτρητες διακρίσεις, ενώ πριν 3 εβδομάδες τιμηθήκατε με το βραβείο Opus Klassik ως τραγουδίστρια της χρονιάς για το 2021. Τι είναι αυτό τελικά που κάνει έναν καλλιτέχνη να ξεχωρίζει στον κόσμο της όπερας, να γίνεται σταρ; Προφανώς, δεν αρκεί να έχει μια όμορφη φωνή. Είναι η προσωπικότητα που κάνει τη διαφορά;
Όλοι οι άνθρωποι είμαστε ξεχωριστοί, δεν μπορούν όμως όλοι να δείξουν αυτό το ξεχωριστό που έχουν. Στην αρχή της καριέρας μου ήμουν τρομερά ανασφαλής, δεν ήξερα πώς πρέπει να εμφανίζομαι για να αρέσω στον κόσμο. Πρέπει να χαμογελώ; Να είμαι σοβαρή; Ευτυχώς γρήγορα κατάλαβα ότι το δυνατό μου χαρτί είναι ο εαυτός μου. Αν δείξω τον αληθινό χαρακτήρα μου, το κοινό είτε θα με μισήσει ή θα με αγαπήσει αληθινά. Εξίσου σημαντικό , αν όχι περισσότερο, είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις, να νοιάζεσαι . Μόνο έτσι θα περάσεις το σωστό μήνυμα. Φυσικά στη δουλειά μας πια, εκτός από το να τραγουδάς καλά και να έχεις σωστή σκηνική παρουσία, μετρά και το να είσαι όμορφη- να έχεις δηλαδή όλο το πακέτο! Παλιότερα δεν είχε τόσο μεγάλη σημασία, όμως στις μέρες μας, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Ζούμε δυστυχώς σε έναν τρελό κόσμο με το fake beauty - βγάζεις μια φωτογραφία, προσθέτεις ένα φίλτρο, την ανεβάζεις στα social media και γίνεσαι super model!- και τον εξωραϊσμό να κυριαρχούν στα πάντα. Σαφώς αντιλαμβάνομαι τη σημασία της ομορφιάς στην όπερα αλλά σαν μέρος ενός αρμονικού συνόλου -αυτό που αισθάνομαι όταν περπατώ στο Παρίσι και απολαμβάνω την αισθητική των κτιρίων, την αρμονία τους… Όπως ο φιλότεχνος θαυμάζει και εκτιμά το έργο τέχνης που βλέπει στο μουσείο έτσι και ο θεατής θέλει να θαυμάσει στην «divinity», τη «θεά» που βλέπει στη σκηνή, την αρμονική ομορφιά της.
Ταξιδεύετε σε όλο τον κόσμο τραγουδώντας μπροστά σε διαφορετικό κοινό. Πόσο ένα καλό ή κακό κοινό, ένα κοινό ενθουσιώδες ή σιωπηλό, μπορεί να επηρεάσει την ερμηνεία σας;
Πολύ καλή ερώτηση (γέλια)… Όταν ήμουν νέα, επηρεαζόμουν πολύ από τις αντιδράσεις του κοινού. Μερικές φορές δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί μια άριά μου στο Παρίσι μπορούσε να προκαλέσει έκρηξη στην αίθουσα και με την ίδια άρια στην Ιταλία να μη συμβαίνει το παραμικρό. Το έπαιρνα προσωπικά, πίστευα ότι έφταιγε κάτι στην ερμηνεία μου. Ένιωθα προσβεβλημένη! Αργότερα, όταν άρχισα να βρίσκομαι κάθε δεύτερη μέρα στη σκηνή και απέκτησα περισσότερη εμπειρία, κατάλαβα ότι το κοινό κάθε χώρας έχει διαφορετική νοοτροπία και κουλτούρα, έχει τον δικό του τρόπο να αντιλαμβάνεται, να νιώθει τη μουσική. Είμαστε όλοι διαφορετικοί…
Σας διαβεβαιώνω ότι το κοινό στην Αθήνα θα είναι ιδιαίτερα ενθουσιώδες!
Ωραία, έχω ακούσει ότι οι Έλληνες είστε φανατικοί με την όπερα!
Μιλήσαμε με τον τραγουδοποιό, μουσικό παραγωγό και γιατρό, Βασίλη Παπαζώτο, για τις πετυχημένες διασκευές στο project Μουσικό Μπαλκόνι και την αγάπη του για τη μουσική και ιατρική
12°
